Bez Pana i Plebana / Dariusz Zalega

Dariusz Zalega w swojej najnowszej książce Bez pana i plebana. 111 gawęd z ludowej historii Śląska żongluje opowieściami o zapomnianych postaciach, miejscach i wydarzeniach, które choć wydają się jedynie lokalne, wpłynęły na historię nie tylko Górnego Śląska, lecz także na bieg wydarzeń w całym kraju. To zarówno opowieść o buntach i strajkach, jak i (a może nawet przede wszystkim) hołd dla Ślązaków i Ślązaczek, którzy nie zginali karku.

Seria Ludowa Historia Polski stanowić ma przyczynek do odzyskania zapomnianych dziejów zwykłych ludzi. Chcemy w niej przedstawiać najciekawsze prace na temat tych, którzy nie kwalifikowali się do narodu Sarmatów, choć byli prawdziwą solą ziem dawnej Rzeczypospolitej. Będą to zatem książki o chłopach pańszczyźnianych, miejskiej biedocie, ludziach luźnych, a wreszcie proletariacie. - Przemysław Wielgosz, redaktor merytoryczny serii

Wstęp

1 Tarnowskie Góry 1534: Bunt kopaczy

2 Kadłub Wolny 1605: Jak śląscy chłopi od pana się wykupili

3 Od Bytomia po Nysę: Gdy płonęły stosy…

4 Śląskie zbóje

5 Murcki 1772: Pierwszy strajk, najstarsza kopalnia

6 Śląsk 1789: Francuski zmysł wolności

7 Tworków 1811: Zmowa chłopów

8 Śląsk 1848: Czerwony farorz i kmiecie posłami

9 Wilhelm Wolff: Przyjaciel Marksa i Engelsa

10 Królewska Huta 1871: Śląska Komuna Paryska

11 Bielsko 1872: Pionierzy

12 Jan Wantuła: Bibliofil socjalista

13 Agnes Wabnitz: Dumna Agnes z Gliwic

14 Polska Ostrawa 1890: O tym, jak proboszcz wydał górników i krew popłynęła

15 Racibórz 1890: „Socyaliści chcą, aby wszyscy byli równi, a to się sprzeciwia woli Boga”

16 Gertruda Guillaume-Schack: Anarchistyczna hrabina spod Olesna

17 Bielszowice 1894: „I za cóż padły ofiary bezbronne?”

18 Ostrawska Międzynarodówka

19 August Winter: Obrońca śląskich robotników

20 Rozbark 1906: Nie ma głodu polskiego czy niemieckiego…

21 Petr Cingr: Górnik, Czech, Ślązak z wyboru

22 Ostflucht, czyli zapomniana ucieczka Ślązaków ze Śląska

23 Górny Śląsk: Majowe święto, kalendarium

24 Domy Robotnicze

25 Marchlewski: Śląscy robotnicy jak Kafrowie

26 Państwo prawa po prusku, czyli jak za pysk wziąć robotników

27 „Robotnik Śląski”, „Volksstimme”, „Hlas lidu slezského”

28 Katowice 1905: Marynarze z „Potiomkina” i bombowe cytryny

29 Dziedzice 1911: Strzały na plebanii

30 Ustroń 1911: Rzecz o godności

31 Siła kobiet

32 Anna Dróżdż: Działaczka z robotniczej rodziny

33 1913: Śląska wojna strajkowa

34 Rebeliancka młodość

35 Karl Okonsky (Karol Okoński): Między Berlinem a Katowicami

36 1917: Historia jednego zdjęcia

37 Gliwice 1917: „Przecież nie będziecie do nas strzelać…”

38 Ślązacy w rewolucjach rosyjskich

39 Katowice 1918: Górnicy nie chcą ginąć dla cesarza

40 Beskidy 1918: Rewolta beskidzkich górali

41Bytom, Opole 1918: Czerwona wstążka i karabin

42 Bytom 1918: Jeńcy się burzą…

43 Wisła 1918: Od Polski też czegoś żądamy

44 Górny Śląsk 1918: Rady bez władzy

45 Anton Jadasch: Robotniczy lider

46 Dębieńsko 1918/1919: Taczki, bagnety i taniec na wulkanie

47 Ludwik Szabatowski: Legionista, powstaniec, komunista

48 Królewska Huta 1919: Masakra

49 Siemianowice Śląskie, 1919: Nie posłuchali biskupa

50 Otto Hörsing / Józef Biniszkiewicz: Kwestia wyborów

51 Gliwice 1919: To Freikorps strzela do robotników…

52 Górnicy na sprzedaż

53 Czy komunista Wieczorek uratował życie Korfantemu?

54 Wielkie Hajduki 1922: O dyrektorze, co wisioł do góry nogami

55 Gotartowice 1922/1923: Gdy robotnicy ratowali fabrykę…

56 Selbstschutz: Na straży kapitału i „niemieckiej kultury”

57 Biskupice 1923: Szturm na „zamek” dyrektora

58 Racibórz 1923: Krew na rynku

59 Katowice 1923: Lancami w robotników

60 Biblioteki wędrowne śląskiej „Siły”

61 Górny Śląsk 1924: Harujcie po 10 godzin!

62 Hans Marchwitza: Młodość pewnej generacji

63 Zabrze 1924: Lepszy Lenin czy Hindenburg?

64 Katowice 1925: Nauczycielki do zwolnienia, dodatki dla księży

65 Sport: zbuntowane tradycje

66 Emanuel Gomolla: Między Polską a Niemcami

67 Ze śpiewem i szałamajką

68 Śląsk–Anglia 1926: Górnicza solidarność

69 Skoczów 1929: Sojusz pana, plebana i policyjnej pałki

70 Między młotem a kowadłem: Niemieccy socjaliści na polskim Śląsku

71 Zygmunt Glücksmann: Ponad narodami

72 Szopienickie Betlejem i katowicki Egipt

73 Karol Śliwka: Czerwony Polak za Olzą

74 Sztuka spod hałd

75 Czarne Szeregi anarchistów

76 Policjałki z rewoltą w tle

77 Gliwice 1930: Przeciw schadzce hitlerowców

78 Paweł Komander: Skazany na zapomnienie

79 Wolnomyśliciele i esperantyści

80 Augustin Souchy: Życie dla wolności

81 Wirek 1932: Śmierć bezrobotnego

82 Jan Kawalec: Dziennikarz wiecowy

83 Zabrze 1932: Spotkania na granicy

84 1932: Wielka draka w lasach murckowskich

85 Śląska Antifa

86 Katowice 1933: Z mediami kneblem lub przekupstwem

87 Czantoria 1933: Sztandary i piłka

88 Śląsk 1933/1934: Ulotką, flagą, balonem – w Hitlera

89 O pechu leśniczego i bezbożnych przezroczach

90 Katowice 1936: Czarna flaga nad Wujkiem

91 Skoczów 1936: Bunt nad brzegiem Wisły

92 Bielsko 1936: Narodowcy przeciw strajkowi

93 „Dziwnie wrogi nastrój do rządu”

94 Śląsk 1936: Solidarni z „czerwoną Hiszpanią”

95 Katowice 1937: Tysiąc górników ginie z głodu…

96 Józef Machej: Człowiek instytucja

97 Wielkie Hajduki 1937: Strajk piłkarzy z Baskami w tle

98 Józef Kolorz: Mądry człowiek z szeregów…

99 Góra Świętej Anny 1937: Pielgrzymka polityczna

100 Artur Trunkhardt: Pacyfista w koloratce

101 Arthur Goldstein: Rewolucjonista z Lipin, wróg Stalina, ofiara Hitlera

102 Trzech braci z Wisły

103 Henryk Sławik: Bohater innej Polski

104 Pociąg strachu

105 Opór w piekle

106 Pawonków 1944: Śmierć desantowców

107 Śląscy partyzanci w powstaniu słowackim

108 Vinzent Porombka: Czerwony komandos z Zabrza

109 Górny Śląsk 1945: Rady robotnicze w roku zero

110 Franciszek Trąbalski: Za bary z historią

111 Paweł Kleczka: Historia bez ostatniego rozdziału

Międzynarodówka po śląsku

Seria Ludowa Historia Polski

Źródła zdjęć i ilustracji