Istnienie i umysł. Studium podstaw filozofii George'a Berkeleya / Piotr Szałek

Przedmiotem książki jest historycznofilozoficzna charakterystyka Berkeleyowskiej „nowej zasady”, tj. twierdzenia egzystencjalnego „esse est percipi aut percipere” – „istnieć to być spostrzeganym lub spostrzegać”, stanowiącego fundament jego systemu filozoficznego. W książce zastosowano metodę wewnętrznej analizy doktryn filozoficznych wypracowaną przez Étienne’a Gilsona i Stefana Swieżawskiego, posiłkując się również teorią typów idealnych Maxa Webera. Wbrew dominującej epistemologicznej interpretacji filozofii Berkeleya podkreślono znaczenie metafizycznego wymiaru Berkeleyowskiej „nowej zasady” i w tym duchu zaproponowano rekonstrukcję jej źródeł, założeń i argumentów. Kluczową rolę w przeprowadzonych rozważaniach odegrały analizy Philosophical Commentaries – notatnika filozoficznego Berkeleya. Pozwoliły one na określenie najbliższego kontekstu intelektualnego jego koncepcji, sprecyzowanie etapów rozwoju jego myśli oraz uchwycenie zasadniczej roli „nowej zasady” i wpływów kartezjanizmu (zwłaszcza René Descartes’a i Nicolasa Malebranche’a) oraz pokartezjańskiego sceptyka Pierre’a Bayle’a. Zasadnicze rezultaty książki sprowadzają się do: 1) sformułowania spójnej ontologicznej interpretacji filozofii Berkeleya, która za podstawę bierze Philosophical Commentaries i „nową zasadę”; 2) zakwestionowania zasadności klasyfikowania Berkeleya jako przynależącego w pełni do tradycji empirystycznej i 3) sproblematyzowania kategorii racjonalizmu i empiryzmu w odniesieniu do historii filozofii siedemnastego i osiemnastego wieku.

„Książka Piotra Szałka pod względem przyjętej metody, struktury, celów badawczych i osiągniętych rezultatów jest osiągnięciem wybitnym, zasługującym na szczególne uznanie i publikację, gdyż będzie stanowiła znaczący wkład do badań nad filozofią nowożytną, a w szczególności nad filozofią Berkeleya, która zasługuje na znacznie szersze zainteresowanie polskich historyków filozofii i filozofów, niż to miało miejsce dotychczas”.

dr hab. Miłowit Kuniński, Uniwersytet Jagielloński

„Rozprawa Piotra K. Szałka stanowi wyróżniającą się, oryginalną i bogatą monografię na temat filozofii (ontologii i epistemologii) Berkeleya oraz jej kontekstów. Rozprawa ta ujawnia ogromną wiedzę i umiejętności badawcze Autora. Jej wydanie wzbudzi zainteresowanie szerszego grona czytelników, nie tylko historyków filozofii nowożytnej”.

prof. dr hab. Jacek Wojtysiak, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II