Dlaczego wielkie mocarstwa torpedowały starania Polaków do stworzenia koalicji państw Europy Środkowej i Wschodniej? Dlaczego ponieśliśmy klęskę, będąc w zwycięskim obozie koalicji antyhitlerowskiej? Co wpłynęło na ukształtowanie powojennej Polski? Jan Karski opracował dzieje polityki wielkich mocarstw wobec Polski w okresie od I wojny światowej do układu jałtańskiego. Spoglądał na ich działania przez pryzmat strategicznych interesów i skutków, jakie miały dla naszego kraju. Burzył obecny w wielu umysłach „romantyczny” mit o doniosłości znaczenia Polski w Europie, ujawniając wiele nieznanych faktów politycznych z lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. W swojej książce szukał odpowiedzi na pytania, które dręczą Polaków do dzisiaj.
***
To, że wojna rozpoczęła się od niemiecko-sowieckiego paktu przeciwko Polsce, a nie od niemiecko-polskiego paktu przeciwko Związkowi Sowieckiemu, było kwestią wyboru Polski. Do wojny doszłoby tak czy inaczej, ale byłaby to inna wojna. W tym sensie Polska wpłynęła na bieg dziejów świata.
Ze wstępu Timothy’ego Snydera
Wstęp (Timothy Snyder)
Przedmowa
Część pierwsza
Wielkie mocarstwa a Polska w okresie międzywojennym (1919–1939)
1 Sprawa polska podczas i wojny światowej
Polityka państw centralnych
Polityka carskiej Rosji
Polacy pod panowaniem państw centralnych
Deklaracja rosyjskiego rządu tymczasowego
Zachodni alianci a „rozwiązanie austriackie”
Polacy na zachodzie
Powstanie niepodległej Polski
2 Konferencja pokojowa w Wersalu 18 stycznia – 28 czerwca 1919
3 Wojna polsko‑bolszewicka i linia Curzona
4 Wschodnie, północne i południowe granice Polski: charakterystyka odrodzonego państwa
Traktat ryski, 18 marca 1921
Przyłączenie Wilna, 1922
Polsko-czeski konflikt wokół Cieszyna
Charakterystyka odrodzonego państwa
5 Tajne porozumienie niemiecko‑sowieckie 1919–1932
6 Polska w polityce zagranicznej Francji 1921–1932
7 Dwulicowy sąsiad wschodni, 1921–1932
8 Przełomowy rok 1933
„Inicjatywa” Piłsudskiego
Pakt czterech
Nowa orientacja w stosunkach niemiecko‑sowieckich, francusko‑sowieckich i niemiecko‑polskich
9 Polsko-niemiecka deklaracja o nieagresji 26 stycznia 1934
10 Stosunki polsko-francuskie 1933–1936
11 Era appeasementu, 1937–1938
Anschluss Austrii przez Niemcy, 12 marca 1938
Ultimatum Polski wobec Kowna
Rozbiór Czechosłowacji
Polskie ultimatum wobec Pragi
12 Francja i Polska po remilitaryzacji Nadrenii
Stosunki francusko‑polskie
Obraz Polski w przededniu II wojny światowej
Kryzys w stosunkach francusko‑polskich
13 Żądania Hitlera wobec Polski, październik 1938–marzec 1939
14 Stosunki sowiecko‑polskie, 1934–1938
15 Znaczenie gwarancji brytyjskich i francuskich, marzec–kwiecień 1939
16 Hitler postanawia odizolować i złamać Polskę, kwiecień–sierpień 1939
17 Stosunki nazistowsko-polskie a problem Rosji
18 Dyplomacja Hitler-Beck: świat pozorów
19 Angielsko-francusko‑polskie porozumienia militarne i gospodarcze: zobowiązania w złej wierze, 1939
20 Wojna i pokój w dyplomacji sowieckiej, 1939
21 Brytyjsko-polski układ o wzajemnej pomocy z 25 sierpnia 1939
Polska oszukana
22 Francja, Wielka Brytania i Rosja podczas kampanii wrześniowej
Część druga
Wielkie mocarstwa a Polska podczas drugiej wojny światowej (1939–1945)
23 Polska po klęsce wrześniowej
24 Pakt polsko‑sowiecki z 30 lipca 1941
25 „Cztery Wolności” i Karta Atlantycka
26 Stosunki polsko-sowieckie,
30 lipca 1941–25 kwietnia 1943
Deportowani Polacy i Armia Polska w Związku Sowieckim
Zaginieni oficerowie i masakra katyńska
Sprawa granicy polsko-sowieckiej
„Przyjazne” i „nieprzyjazne” rządy
27 Sojusz brytyjsko-sowiecki z 26 maja 1942: tajna dyplomacja Churchilla
28 Brytyjskie i amerykańskie stanowisko wobec Polski 1941–1943
29 Konferencja w Teheranie: tajna dyplomacja Roosevelta 28 listopada – 1 grudnia 1943
30 Wkroczenie Armii Czerwonej do Polski, styczeń 1944
31 Churchill próbuje wprowadzić w życie polską „formułę” z Teheranu
32 Roosevelt a kwestia polska w przededniu prezydenckiej kampanii wyborczej 1944 Styczeń–czerwiec
Wizyta Mikołajczyka w Stanach Zjednoczonych, czerwiec 1944
33 Powstanie warszawskie 1 sierpnia–2 października 1944
34 Polacy osaczeni – w kraju i za granicą sierpień–październik 1944
Wizyta Mikołajczyka w Moskwie 31 lipca–9 sierpnia
Kompromisowy plan z 30 sierpnia 1944
Mikołajczyk w Moskwie: ujawnienie tajnej dyplomacji Churchill-Roosevelt, 10–19 października
35 Następstwa październikowej konferencji w Moskwie
Presja brytyjska
Sprawa polska podczas kampanii wyborczej 1944 w Stanach Zjednoczonych
Stanowisko Roosevelta wobec Polski po wyborach
Rezygnacja Mikołajczyka
36 Prolog do konferencji w Jałcie
Wstępne kroki Brytyjczyków, Amerykanów i Sowietów
Memorandum polskiego rządu emigracyjnego
Anglo-amerykańska konferencja ministrów spraw zagranicznych na Malcie
37 Konferencja w Jałcie, 4–11 lutego 1945
Wschodnie granice Polski
Północne i zachodnie granice Polski
Porozumienie w sprawie rządu Polski
38 Znaczenie układu jałtańskiego: dyplomacja i semantyka
39 Epilog
Przypisy
Wykaz skrótów wydawnictw źródłowych i archiwów
Bibliografia
Indeks nazwisk