Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim. Tom II. Mosty traktu poznańskiego / Gerard Wilke, Andrzej Kola

Niniejsza publikacja stanowi prezentację wyników badań archeologicznych prowadzonych w ostatnich kilkudziesięciu latach na reliktach mostu tzw. „poznańskiego”, tj. mostu łączącego gród na Ostrowie Lednickim z dawnym traktem lądowym w kierunku Poznania. Badania te prowadzone przez Zakład Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, oparte były całkowicie na eksploracji podwodnej jego reliktów, stawiając ten obiekt wśród najlepiej do tej pory przebadanych podwodnych stanowisk archeologicznych, zarówno na śródlądziu polskim jak i europejskim. W trakcie eksploracji podwodnej odkryto tysiące zabytków wczesnośredniowiecznej kultury materialnej, odnoszących się do do różnych dziedzin życia mieszkańców grodu. Wśród zabytków na szczególną uwagę zasługuje unikalna kolekcja militariów – przeszło 250 egzemplarzy - największa jak dotąd na terenie państw dawnej Słowiańszczyzny. W monografii, składającej się z 22 opracowań, obok ogólnej prezentacji metod eksploracji i dokumentacji podwodnej oraz charakterystyki pozyskanych źródeł – zarówno elementów konstrukcyjnych mostu jak i materiałów ruchomych - zaprezentowano również rekonstrukcję mostu. Przy analizie chronologiczno-przestrzennej reliktów mostu, zachowanych głównie w postaci struktur palowych, wykorzystano również wyniki badań dendrochronologicznych. Most ten (obok sąsiedniego mostu tzw. „gnieźnieńskiego”) jeden z największych mostów drewnianych w ówczesnej Europie, stanowi przejaw samodzielnej myśli technicznej Słowian z przełomu X i XI wieku. Odkryta konstrukcja nie ma bowiem żadnych analogii w ówczesnych krajach pozasłowiańskich. Największy blok opracowania stanowi kilka artykułów poświęconych omówieniu różnych kategorii uzbrojenia i oporządzenia jeździeckiego, w tym wielu unikalnych obiektów o zasięgu europejskim. Następne artykuły są szeroką prezentacją zabytków ówczesnej kultury materialnej, opartą o liczne analogie z sąsiednich krajów. Ostatnie poświęcone są szczątkom antropologicznym, zwierzęcym szczątkom kostnym wraz z charakterystyką pożywienia mięsnego mieszkańców Ostrowa Lednickiego, oraz badaniom podwodnych warstw kulturowych i problematyce konserwatorskiej wydobytego spod wody materiału zabytkowego. Mosty, jak rzadko które wytwory ludzkie, odzwierciedlają życie człowieka i jego kulturę, skupiając w swoim obrębie historię w całej różnorodności wydarzeń dnia codziennego. Nabiera to szczególnej wymowy wobec faktu, iż na wyspie Ostrowa Lednickiego zlokalizowany był jeden z czołowych ośrodków politycznych, kulturowych i religijnych państwa pierwszych Piastów z czasów panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego i (być może) odbytej na nim bitwy z wojami księcia czeskiego Brzetysława I w 1038 (1039) roku.

Przedmowa (Andrzej Kola, Gerard Wilke)
Wykaz skrótów
Archeologiczne badania podwodne na reliktach mostów (do 2003 roku) (Andrzej Kola)
Analizy matematyczno-statystyczne materiału dendrochronologicznego z mostów przy Ostrowie Lednickim (Krzysztof Radka)
Analiza chronologiczno-przestrzenna struktur palowych reliktów mostu „poznańskiego i próba jego rekonstrukcji (Gerard Wilke)
Militaria – broń ochronna (Andrzej Kola)
Militaria – broń sieczna (cz. 2) (Marian Głosek)
Militaria – broń obuchowa (Marian Głosek)
Militaria – broń drzewcowa. Analiza formalno-typologiczna (Gerard Wilke)
Militaria – broń miotająca (Mateusz Popek)
Elementy rzędu końskiego i oporządzenia jeździeckiego (Ryszard Kaźmierczak)
Narzędzia rolnicze i gospodarskie (Krzysztof Radka)
Wyposażenie gospodarstwa domowego, przedmioty osobiste, atrybuty handlu (Danuta Baran)
Ceramika naczyniowa (Wiesława Matuszewska-Kola)
Ciżmy z reliktów mostu zachodniego (Anna Drążkowska)
Przedmioty z kości i poroża (Wiesława Matuszewska-Kola)
Łodzie jednopienne z Jeziora Lednickiego (Waldemar Ossowski)
Szczątki ludzkie znalezione w rumowisku mostu (Anna Wrzesińska)
Zwierzęce szczątki kostne z podwodnych badań archeologicznych mostu „poznańskiego w Rybitwach, stanowisko 3a (Daniel Makowiecki, Marzena Makowiecka)
Pożywienie mięsne mieszkańców Ostrowa Lednickiego na podstawie materiału kostnego z badań reliktów mostu „poznańskiego (Kamilla Waszczuk)
Uwagi na temat badań archeobotanicznych podwodnych warstw kulturowych w rejonie pozostałości wczesnośredniowiecznych mostów na Ostrowie Lednickim (Marek Polcyn)
Problematyka konserwatorska zabytków wydobytych z nawarstwień podwodnych mostu zachodniego (Małgorzata Grupa)
Brązowa plakietka (Wojciech Kulesza)
Wykaz ilustracji