Zawsze wobec każdego stanu, w jakim znalazło się nasze zbiorowisko, pytanie: jaka jest nasza w tym rola, jak mogliśmy zwycięstwo powiększyć, klęski uniknąć – będzie ważniejsze od zagadnienia: o ile ten wróg jest łotrem, przestępcą i o ile „plami” swoją historię.
Aleksander Bocheński
Dzieje głupoty… pozostają jednym z najciekawszych i najbardziej inspirujących dzieł polskiego pisarstwa politycznego. Nie tylko jako głos w sporze o historyczne wybory, ale i jako oparta na solidnych podstawach próba stworzenia teoretycznych ram dla strategii politycznej państwa słabego, położonego między mocarstwami.
Przedmowa 7
Koniunktury geopolityczne w dziejach upadku Polski 9
Skałkowski 27
Górka 33
Zakrzewski i Balzer 43
Balzerowskie kryterium żywotności 59
Problem przyczynowości w historii 62
Przyborowski 75
Chołoniewski 91
Dygresja o Arturze Górskim 98
Chołoniewskiego ciąg dalszy 101
Konopczyński 113
I. 113
II. Konopczyński – Giertych 118
III. Kryterium oceny faktów historycznych 124
IV. Problem elekcji z 1733 roku. Tadeusz Wojciechowski 128
V. 134
Polityka Stanisława Augusta w świetle jego pamiętników 137
Lelewel 149
Henryk Schmitt 163
Szujski 175
Kalinka 181
I. 181
II. 190
III. 194
Sejm Czteroletni. Kalinka, Smoleński, Askenazy 201
I. 205
II. 209
III. 210
Sejm Czteroletni. Kalinka, Askenazy, Dembiński 215
I. Sojusz moskiewski 217
II. Sojusz pruski 236
Tokarz 255
Kapitulacja przed Targowicą 255
Problem ambicji narodowej 260
Definicja głupoty 265
Stosunek sił polsko-rosyjskich w 1792 roku 271
Alternatywa księcia Adama Czartoryskiego 274
Sobieski 277
Książę Adam Czartoryski 1796–1815 285
Karol Boromeusz Hoffman 315
Margrabia Wielopolski 337
O intencjach Wielopolskiego 339
Polityka polska a odrodzenie 1918 roku 341
Bismarck wobec sprawy polskiej 343
Czy polityka eksterminacji była koniecznością? 347
O pozytywnym znaczeniu ofiar 349
O sile patriotyzmu 351
Czy dyskutować realizm Wielopolskiego? 351
Analiza polityki romantycznej 353
Czy będziemy zawsze romantykami? 355
Zakończenie 357
Aneks 361
[1941] 363
Lekcje polityki Stanisława Koźmiana 373
Idea niepodległościowa a byt narodu 378
Kolejne okresy apatii i gorączki ducha narodowego 379
Założenia dwu pokoleń porozbiorowych 381
Kwalifikacja powstania listopadowego 382
Rezultaty polskiej polityki porozbiorowej 384
Zalety charakteru polskiego, przerosty i wady tych zalet 384
Dwa systemy polityki polskiej 386
Rola poezji porozbiorowej 387
Jednostronność polityki polskiej 388
Teoria nieprzerwalności powstania 388
Plusy i minusy idei niepodległościowej 389
[Balzer – Górka] 395
Błąd Balzera w określeniu przyczyny 395
[Wina własna] 397
Dwa różne pojęcia „winy” 399
Balzer II 405
[O szkodliwości pasywizmu] 407
[O „intuicjonizmie”. Polemika z Kisielewskim] 411
Dziejów głupoty rozdział ostatni. Ulatowski 417
Odpowiedź na krytykę Dziejów głupoty… przez J.N. Millera 433
Dziejów głupoty rozdział ostatni 439
[O podziemiu i sytuacji geopolitycznej] 443
List do redakcji „Tygodnika Warszawskiego”, 1948 (fragmenty) 451
Dziejów głupoty rozdział ostatni. Korczyński 455
I 455
Dyskusja argumentów pana Korczyńskiego 457
Co bym zmienił w Dziejach głupoty…? 471
Spis dzieł, z których korzystał Aleksander Bocheński 477
Jan Sadkiewicz, Realizm słabych 485
Indeks nazwisk 517
Od wydawcy 541