Idealny układ świata myślicieli średniowiecznych ustąpił w okresie nowożytnym miejsca realnemu. Człowiek jako taki stał się przedmiotem zagadnienia. I dlatego też nastąpiło przesunięcie punktu oparcia pod wiekowym poglądem na świat. Samoubóstwienie staje się mniej lub bardziej wyraźnym objawem w filozofii mesjanizmu, człowiek-bóstwo jest tym sanktuarium dla idei powrotu i to jest przyczyną, że i sama teofania traci dla nowożytnych historiozofów swoje religijne znaczenie. A drogę ku takiemu stanowi rzeczy przecierali już właśnie owi – opisani w tym opracowaniu – średniowieczni myśliciele...