Ogniem i mieczem – pierwsza z powieści tworzących Trylogię Henryka Sienkiewicza wydana w 1884 roku. Akcja rozgrywa się w latach 1648–1651 w okresie powstania Chmielnickiego na Ukrainie. Ponadczasowa polska powieść ku pokrzepieniu serc, którą po prostu trzeba znać.