Krzywe lustro. Dziennik polsko-żydowskiego pojednania / Louise Steinman

Louise Steinman zwraca się ku historii rodzinnej, podróżuje do kraju, z którym związani byli jej pochodzący z Radomska żydowscy dziadkowie i gdzie część jej rodziny zginęła w Zagładzie. Zapisuje, jak w bezpośrednim kontakcie, odrzucając zniekształcone obrazy odbite w „krzywym lustrze”, współcześni Żydzi i Polacy zaczynają widzieć i rozumieć się lepiej. Polska, kojarząca się jej dotychczas z cierpieniem i katastrofą, staje się jej bliższa, a porozumienie polsko-żydowskie – możliwe.

Louise Steinman – amerykańska pisarka, artystka i animatorka życia kulturalnego, inicjatorka i przez 25 lat kuratorka ALOUD – serii rozmów o literaturze, odczytów i przedstawień w Bibliotece Publicznej Los Angeles, współkieruje Instytutem Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Południowej Kalifornii. Mieszka w Los Angeles.

„Moja matka nie potrafiła nawet wymówić słowa «Polska». Jej żal po stracie w Holokauście krewnych, których imion nigdy nie wypowiadała, był tak wielki, że sama nazwa miejsca, w którym to się zdarzyło, niosła ze sobą ból. Było oczywiste, że Polska to kraj pełen ludzi nienawidzących Żydów, którzy dopuścili do tego, by na ich ziemi dokonano niedającego się opisać ludobójstwa, a być może nawet brali w nim udział. Gorycz tężała w kamień – i tak dla mojej rodziny oraz dla mojego pokolenia żydowskich dzieciaków prowadzących wygodne życie na przedmieściach Los Angeles sama idea Polski niosła ze sobą smak cierpienia i zdrady, którego nie miała dla innych Amerykanów. […] A jednak potrzebowałam tam pojechać, choć wtedy jeszcze nie potrafiłabym powiedzieć, dlaczego. Telefon od rabbiego Singera dał początek trwającej dziesięć lat rozmowie z pokrewnymi duszami z Polski, szukającymi prawdy o przeszłości, choćby najbardziej bolesnej, tworzącymi własne rytuały, by oddać cześć pamięci utraconych żydowskich sąsiadów i przekazać ich historię społecznościom swoich miast i miasteczek. Chociaż dopiero mieliśmy się poznać, już wyciągaliśmy ku sobie ręce ponad otchłanią utraty, tkając nić wspólnej pamięci”.

Louise Steinman

Wśród wielu książek – tak bardzo potrzebnych, nieodzownych – powracających do tematyki Zagłady, „Krzywe lustro” wyróżnia się spokojem, obiektywizmem, rzeczowością. Książka opowiada o podróży do miejsc dla autorki legendarnych, do Radomska, skąd wywodzi się jej rodzina, ale też na Ukrainę. Wszystko to jest przedstawione tak rzetelnie (Louise Steinman poświęca też dużo przyjaznej uwagi obecnym mieszkańcom tych miast i miasteczek), że czytelnik od pierwszych stron ufa autorce – i z trudem odrywa się od lektury.

Adam Zagajewski

Hanna Antos

WPROWADZENIE

Louise Steinman

Przedmowa do polskiego wydania

Wstęp

TEN KRAJ W MOJEJ GŁOWIE

ROZDZIAŁ 1

KSIĘGA PAMIĘCI

ROZDZIAŁ 2

WARUM? DLACZEGO?

ROZDZIAŁ 3

W BLOKU 11

ROZDZIAŁ 4

POŚRÓD ŻYWYCH

ROZDZIAŁ 5

WANNSEE

ROZDZIAŁ 6

PRZEPUSTKA

ROZDZIAŁ 7

MŁODY CZŁOWIEK Z OŚWIĘCIMIA

ROZDZIAŁ 8

KLUCZE

ROZDZIAŁ 9

KABARET „CZY WAM NAS BRAKUJE?”

ROZDZIAŁ 10

POLSKA, PEYOTL

ROZDZIAŁ 11

POMARAŃCZOWY POKÓJ WE LWOWIE

ROZDZIAŁ 12

„MIASTO, KTÓRE MNIE NIE KOCHAŁO”

ROZDZIAŁ 13

W MUNDURZE OPRAWCY

ROZDZIAŁ 14

POLONIA PRZED SĄDEM

ROZDZIAŁ 15

SZCZELINA W MURZE

ROZDZIAŁ 16

ZBAWCY ATLANTYDY

ROZDZIAŁ 17

WĄTRÓBKA Z CEBULKĄ, CZYLI OSTATNI ŻYDOWSKI RZEŹNIK W RADOMSKU

ROZDZIAŁ 18

INTERWAŁ: POLSKA W WYOMING

ROZDZIAŁ 19

„NIC TO WAS NIE KOSZTUJE”

ROZDZIAŁ 20

POŚRÓD ŚWIROWIERCÓW

ROZDZIAŁ 21

BYLIŚMY SĄSIADAMI

ROZDZIAŁ 22

MENSCH Z RADOMSKA

ROZDZIAŁ 23

WENUS Z LOS ANGELES

ROZDZIAŁ 24

KAMIEŃ Z ROSETTY

ROZDZIAŁ 25

WIDZĄCY

ROZDZIAŁ 26

BIBLIOTEKA POLSKA W PARYŻU

POSŁOWIE

CIĄG DALSZY NASTĘPUJE

PODZIĘKOWANIA

Marek S. Jeżowski

W IMIENIU BEIT POLSKA