Historia Attyli i jego następców aż do usadowienia się Węgrów w Europie - tom I / Amedee Thierry

Attyla (łac. Attila z goc. dosłownie „Mały ojciec”, „Ojczulek”), zwany też „Biczem Bożym” (ur. 406, zm. 453) – władca Hunów w latach 445-453. Razem ze swoim bratem Bledą stworzył imperium, które sięgało od Danii po Bałkany i od Renu aż do Morza Kaspijskiego. Attyla urodził się w 406, jako syn Mundzuka. Razem ze swym starszym bratem Bledą odziedziczył tron po stryju Ruasie. Po objęciu władzy nad plemieniem rezydował w okolicy Tokaju w górnych Węgrzech. W roku 441 spustoszył Mezję, Ilirię i Trację. W 445 w trakcie polowania zabił swego brata Bledę, z którym dotychczas dzielił przywództwo nad Hunami, myląc go z niedźwiedziem. W 447 najechał Cesarstwo Wschodniorzymskie i zmusił cesarza Teodozjusza II do jednorazowego trybutu w wysokości 6000 funtów złota, potroił też wówczas do 2100 rzymskich funtów złota płaconą przez cesarstwo coroczną daninę. Jednym z zarzutów wobec Rzymian było zbezczeszczenie przez biskupa z Margus królewskich grobów Hunów na północ od Dunaju. Attyla chciał poślubić Honorię, siostrę cesarza Walentyniana III. Kiedy zabiegi wodza Hunów o jej rękę zostały odrzucone (450), przeprawił się przez Ren na zamieszkane przez Franków tereny Cesarstwa Zachodniorzymskiego i zburzył wiele miast frankijskich, między innymi Metz. Oblegał też Orlean, ale zachodniorzymski wódz Aecjusz Flawiusz odparł go spod miasta. Na Polach Katalaunijskich między Troyes a Metzem doszło do krwawej bitwy pomiędzy wojskami Attyli a Wizygotami, Burgundami, Frankami i Rzymianami. Hunowie zostali pokonani. Attyla cofnął się, ale w następnym roku (452) najechał północną Italię. Zburzył m.in. Akwileję, głód i panująca wśród Hunów zaraza skłoniły go jednakże do zaprzestania najazdu. W 453 Attyla zmarł z powodu krwotoku z nosa, kiedy krew zalała mu płuca, podczas gdy sam monarcha był kompletnie bezwładny z powodu nadmiernej ilości spożytego alkoholu. Zabawa Hunów odbywała się z okazji zawarcia małżeństwa Attyli z Ildico, jego ostatnią żoną. Synowie Attyli podzielili państwo między siebie, co doprowadziło do jego dezorganizacji i rozpadu. Według innych źródeł, Attyla zmarł w wyniku przepicia na własnym ślubie lub zmarł we własnym łóżku w wyniku otrucia. W 454 Gepidzi rozbili Hunów w bitwie nad rzeką Nedao. Ich resztki uszły na wschód. (za: https://pl.wikipedia.org/wiki/Attyla)