Książka Empatia zmienia nas, zmienia szkołę, zmienia świat. Scenariusze zajęć Porozumienia bez Przemocy dla nauczycieli to wprowadzenie w tematykę Porozumienia bez Przemocy skierowane do nauczycieli, którym bliskie są kwestie komunikacji i rozwiązywania konfliktów. Składa się z teoretycznego wprowadzenia i ośmiu scenariuszy lekcji tworzących cykl zajęć o komunikacji i empatycznych relacjach w szkole i poza nią.
Dzięki Porozumieniu bez Przemocy każdy, bez względu na wiek, może poczuć się dostrzegany i nauczyć się dostrzegać innych, a co za tym idzie – budować porozumienie. Drogą do tego jest umiejętność mówienia o tym, co jest dla nas ważne i cenne bez interpretowania i osądzania.
Autorki, pracując z nauczycielami, rodzicami i młodzieżą, dostrzegły wielką potrzebę dialogu, budowania silnych relacji opartych o zasadę wygrany-wygrany, a przede wszystkim – o empatię. Empatia to budowanie świadomości uczuć i potrzeb swoich i innych, umiejętność rozmawiania o nich, by finalnie wypracowywać rozwiązania, które służą wszystkim. Celem książki jest wsparcie szeroko rozumianej edukacji w rozwijaniu kompetencji budowania relacji, gdyż edukacja – to relacja.
To, jak rozwiązywane są konflikty w klasie i jak rozmawia się z dziećmi o trudnych komunikatach – wybierając mówienie o faktach, uczuciach i potrzebach zamiast ocen i interpretacji – może realnie zmieniać szkołę. Jednak gdy takie zajęcia są realizowane przez zewnętrznych trenerów, są mniej efektywne niż programy stale realizowane przez pedagogów i nauczycieli pracujących z dziećmi i młodzieżą na co dzień. Stąd pomysł autorek, by podzielić się z nauczycielami efektami ich pracy, czyli scenariuszami zajęć z Porozumienia bez Przemocy, aby mogli sami wdrażać je i modyfikować do własnych potrzeb.
Nie można pominąć tego, jak ważna w pracy nauczyciela jest empatia dla samego siebie, czyli stałe dbanie o własne zasoby. Bez tej praktyki pojawia się ryzyko frustracji, przeciążenia, a finalnie wypalenia zawodowego. Dlatego do publikacji dołączono teorię oraz ćwiczenia Porozumienia bez Przemocy dla samych nauczycieli. To gest uznania dla pracy, którą wykonują każdego dnia oraz troski o to, by czerpali z niej jak największą radość i satysfakcję.
Na książkę składają się:
– część teoretyczna o Porozumieniu bez Przemocy (w tym jej kluczowe założenia i narzędzia);
– propozycje ćwiczeń do praktyki własnej nauczycieli, w tym szczególnie empatii dla siebie jako narzędzia przeciwdziałającego wypaleniu zawodowemu, a także ćwiczenia mające na celu pełniejsze przygotowanie się do zajęć z danego tematu;
– 8 szczegółowo opisanych zajęć – każde po 2 x 45 minut: w tym materiały potrzebne do zajęć, przygotowanie merytoryczne nauczyciela, propozycje przebiegu zajęć i pytania do refleksji po zajęciach.
Joanna Berendt – coach ICF PCC, trenerka i mediatorka NVC
Porozumieniem bez Przemocy zajmuję się od 2009 roku. W tym, co robię zawodowo i prywatnie, przyświeca mi marzenie o współtworzeniu świata, w którym jest miejsce dla każdego. Poza coachingiem i Porozumieniem bez Przemocy interesuje mnie neurobiologia i pozytywna neuroplastyczność wg Ricka Hansona, którą sama praktykuję i wykorzystuję w pracy. Pracuję z grupami, którym zależy na budowaniu relacji opartych na dialogu i zaufaniu oraz pełnym wykorzystaniu potencjału jednostek i zespołów. Od 2008 współpracuję z Youth Business Poland jako mentorka i coach, wspieram młodych przedsiębiorców w rozwoju i skutecznym prowadzeniu własnych biznesów. Od 2013 roku jako członek zarządu współtworzę Fundację Nowych Możliwości Equante. Zainicjowałam również utworzenie pierwszych w Polsce studiów podyplomowych z Porozumienia bez Przemocy w Collegium Civitas, gdzie od 2015 roku prowadzę zajęcia. Współorganizuję Maraton oraz Widzę Człowieka – akcję non-profit na rzecz szerzenia wiedzy o Porozumieniu bez Przemocy, dialogu i empatii. Współprowadzę blogi o empatii i coachingu, m.in. Przywództwo z empatią, Przyjaciele Żyrafy oraz Dogadać się z dzieckiem czy Dorastać z nastolatką.
Jestem współautorką wielu publikacji inspirowanych coachingiem i Porozumieniem bez Przemocy, między innymi pozycji takich, jak „Dogadać się z dzieckiem. Coaching, empatia, rodzicielstwo”, „Przyjaciele żyrafy. Bajki o empatii” oraz „Coaching – katalizator rozwoju organizacji” i „Coaching jako klucz do wewnętrznej motywacji”.
Paulina Orbitowska-Fernandez – trenerka empatycznej komunikacji, Business & Life coach, nauczycielka języka angielskiego i hiszpańskiego, trenerka i coach eduScrum, była dyrektorka prywatnej szkoły podstawowej
Prowadzę warsztaty, wykłady oraz szkolenia z zakresu empatycznej komunikacji w domu, szkole i pracy oraz narzędzia eduScrum. Wierzę, że społeczne zmiany, w tym w świecie biznesu, edukacji i wychowania, można oprzeć o empatię, która otwiera drogę do efektywnej komunikacji i współpracy. Jestem zwolennikiem zasady „connection before correction” i ciężko pracuję, aby stała się ona codzienną praktyką w moim życiu osobistym oraz zawodowym. Z wykształcenia jestem politologiem oraz nauczycielem języka angielskiego i hiszpańskiego. W latach 2010-2017 pełniłam funkcję koordynatora zespołu, wicedyrektora oraz dyrektora szkoły. W latach 2004-2010 pracowałam na uniwersytecie oraz w dwóch szkołach IB w Meksyku. Od roku 2010 mieszkam w Warszawie. Współorganizuję Maraton Empatii i współtworzę Empathic Way Europe, organizację oferującą warsztaty w języku angielskim w Polsce i na całym świecie, również w formie bezpłatnej poprzez inicjatywę Time for Honesty.
Magdalena Sendor – certyfikowana trenerka Porozumienia bez Przemocy
Lubię mieszkać w różnych miejscach, poznawać nowych ludzi i próbować nowych zajęć. Z wykształcenia jestem kulturoznawczynią i dziennikarką. Chcąc wspierać każdego w najlepszy dla niego sposób, korzystam z różnych form. Prowadzę warsztaty, treningi, mediacje indywidualne i grupowe, kręgi oraz facylitacje. W swojej pracy spotykam się z dziećmi, rodzicami, nauczycielami, menedżerami, pracownikami oraz seniorami. Od kilku lat z prawdziwą ciekawością i uwagą przyglądam się edukacji i pracy z perspektywy wolności i odpowiedzialności. Jest to możliwe dzięki współpracy ze szkołami demokratycznymi i firmami, które szukają nowego stylu zarządzania i wpisują się w nurt organizacji turkusowych. Stworzyłam z sukcesem rozpoznawalne marki w branży rodzicielstwa bliskości: Ekodzieciak oraz Akademia Noszenia Dzieci. Jestem autorką dwóch książek dla rodziców „Dogadać się z dzieckiem. Coaching, empatia, rodzicielstwo” oraz „Noś swoje dziecko”.
Empatia zmienia nas, zmienia szkołę, zmienia świat ................................... 7
Część I
Porozumienie bez przemocy – teoria i ćwiczenia ..................................... 9
Kontakt to sedno: krótka teoria Porozumienia bez Przemocy ............. 9
Kilka informacji z obszaru neurobiologii ............................................ 13
Kluczowe elementy Porozumienia bez Przemocy: model
czterech kroków ................................................................................. 16
Pierwszy element modelu czterech kroków: obserwacja ................ 18
Drugi element modelu czterech kroków: uczucia .......................... 20
Trzeci element modelu czterech kroków: potrzeby ........................ 23
Czwarty element modelu czterech kroków: prośby ........................ 26
Podsumowanie .................................................................................. 29
Tematy uzupełniające do pełniejszego korzystania ze scenariuszy ...... 30
Zadziwiająca moc złości ..................................................................... 30
Język powinności a złość ............................................................... 31
Złość to informacja ............................................................................ 31
Myśli oceniające, które oddzielają nas od siebie i innych .................... 33
1. Empatia dla siebie ..................................................................... 33
2. Empatia dla drugiej osoby ......................................................... 34
3. Nowe możliwości, rozwiązania i prośby ..................................... 35
Przyjmowanie odmowy ..................................................................... 35
Praktyka wdzięczności ....................................................................... 37
Minimediacje wśród młodzieży .......................................................... 39
Rozmowy w kręgu w sytuacjach konfliktowych .................................. 40
Model rozmowy w kręgu .............................................................. 41
Część II
Scenariusze zajęć ..................................................................................... 43
Zanim rozpoczniesz prowadzenie zajęć .............................................. 43
Bilans po każdych zajęciach ............................................................... 46
Struktura zajęć ................................................................................... 49
Spotkanie 1: poznajemy się ................................................................ 50
Przed zajęciami: ............................................................................ 50
6 Empatia zmienia nas, szkołę, świat
Scenariusz 1: poznajemy się ............................................................... 52
Spotkanie 2: nasza klasa ..................................................................... 62
Przed zajęciami: ............................................................................ 62
Scenariusz: nasza klasa ....................................................................... 63
Spotkanie 3: bez przemocy, czyli jak? ................................................. 71
Przed zajęciami: ............................................................................ 71
Scenariusz: bez przemocy, czyli jak? ................................................... 73
Spotkanie 4: potrzeby. Skąd wiemy, czego potrzebujemy? .................. 80
Przed zajęciami: ............................................................................ 80
Scenariusz: potrzeby. Skąd wiemy, czego potrzebujemy? .................... 82
Spotkanie 5: wespół zespół – dlaczego współpracujemy? .................... 94
Przed zajęciami: ............................................................................ 94
Scenariusz: wespół zespół – dlaczego współpracujemy? ...................... 95
Spotkanie 6: uczucie złości i granice – jak się ma jedno
do drugiego? ...................................................................................... 105
Przed zajęciami: ............................................................................ 105
Scenariusz: uczucie złości i granice – jak się ma jedno
do drugiego? ...................................................................................... 108
Spotkanie 7: mediowanie z empatią ................................................... 122
Przed zajęciami: ............................................................................ 122
Scenariusz: mediowanie z empatią ..................................................... 125
Spotkanie 8: informacja zwrotna – wdzięczność i uczenie się
z błędów ............................................................................................ 132
Przed zajęciami: ............................................................................ 132
Scenariusz: informacja zwrotna – wdzięczność i uczenie się
z błędów ............................................................................................ 133
Zakończenie ........................................................................................... 139
Załączniki ...................................................................................................... 141
Wstęp ..................................................................................................... 141
Scenariusz 1 ............................................................................................ 145
Scenariusz 2 ............................................................................................ 149
Scenariusz 3 ............................................................................................ 150
Scenariusz 4 ............................................................................................ 151
Scenariusz 5 ............................................................................................ 157
Scenariusz 6 ............................................................................................ 159
Scenariusz 7 ............................................................................................ 161
Scenariusz 8 ............................................................................................ 162