Zobowiązania masy upadłości / Bartosz Sierakowski

W książce omówiono charakter prawny instytucji zobowiązań masy upadłości oraz jej wpływ na wszczęcie i przebieg postępowania upadłościowego. 

Poruszono m.in. takie zagadnienia jak:

• sposób ustalania i zaspokajania zobowiązań masy upadłości,
• zobowiązania z zawartych przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości umów, których wykonania zażądał syndyk,
• czas powstania zobowiązania a jego kwalifikacja do kategorii zobowiązań masy upadłości,
• niedopuszczalność prowadzenia egzekucji z masy upadłości,
• ubóstwo masy upadłości i jego skutki na etapie rozpoznawania wniosku o ogłoszenie upadłości i w trakcie postępowania upadłościowego,
• wynagrodzenie syndyka, zastępcy syndyka oraz wynagrodzenie i wydatki członków rady wierzycieli, a także wydatki związane ze zgromadzeniem wierzycieli,
• koszty postępowania upadłościowego niebędące zobowiązaniami masy upadłości (wydatki obciążające wierzycieli),przesłanki umorzenia postępowania upadłościowego,
• ocena efektywności postępowań upadłościowych.

 Tytułowe zagadnienie zostało przedstawione w ujęciu historycznoprawnym, teoretycznym (w odniesieniu do obecnej regulacji), praktycznym (poprzez analizę orzecznictwa sądów upadłościowych) oraz z perspektywy ekonomicznej analizy prawa (w książce przedstawiono oraz oceniono wyniki badań aktowych nad zjawiskiem zobowiązań masy upadłości).

Publikacja jest przeznaczona dla praktyków prawa upadłościowego, w szczególności sędziów i referendarzy sądowych orzekających w wydziałach upadłościowych, doradców restrukturyzacyjnych oraz radców prawnych i adwokatów.

Wykaz skrótów | str. 15

Wstęp | str. 19

Rozdział I

Zobowiązania masy upadłości w ujęciu historycznym | str. 39

1.1. Wprowadzenie | str. 39

1.2. Zobowiązania masy upadłości na gruncie prawodawstw obowiązujących na ziemiach polskich w okresie zaborów i po odzyskaniu niepodległości | str. 40

1.2.1. Prawodawstwo niemieckie | str. 41

1.2.2. Prawodawstwo austriackie | str. 45

1.2.3. Prawodawstwo francuskie | str. 53

1.2.4. Prawodawstwo rosyjskie | str. 57

1.3. Zobowiązania masy upadłości na gruncie przepisów rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. – Prawo upadłościowe | str. 60

1.3.1. Unifikacja prawa upadłościowego | str. 60

1.3.2. Brak definicji legalnej zobowiązań masy upadłości | str. 62

1.3.3. Katalog zobowiązań masy upadłości | str. 68

1.3.3.1. Koszty postępowania upadłościowego | str. 68

1.3.3.2. Koszty wcześniejszego postępowania układowego | str. 72

1.3.3.3. Wydatki związane z zarządem i likwidacją masy | str. 72

1.3.3.4. Wydatki „socjalne” związane z osobą upadłego | str. 74

1.3.3.5. Wydatki powstałe wskutek czynności syndyka | str. 75

1.3.3.6. Należności z tytułu niesłusznego wzbogacenia masy upadłości | str. 76

1.3.3.7. Należności z tytułu czynności dokonanych w ramach postępowania układowego | str. 78

1.3.4. Sposób ustalania i zaspokajania zobowiązań masy upadłości | str. 79

1.4. Zobowiązania masy upadłości na gruncie przepisów ustawy z 28.02.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2015 r. | str. 86

1.4.1. Zmiana stanu prawnego a zakres pojęcia zobowiązań masy upadłości | str. 86

1.4.2. Katalog zobowiązań masy upadłości | str. 88

1.4.3. Sposób ustalania i zaspokajania zobowiązań masy upadłości | str. 96

1.5. Zobowiązania masy upadłości na gruncie przepisów ustawy z 28.02.2003 r. – Prawo upadłościowe w brzmieniu obowiązującym od 1.01.2016 r. – zakres pojęcia | str. 104

1.6. Zobowiązania masy upadłości a prawo Unii Europejskiej | str. 105

Rozdział II

Zakres pojęcia zobowiązań masy upadłości | str. 107

2.1. Wprowadzenie | str. 107

2.2. Pojęcie masy upadłości | str. 110

2.2.1. Uwagi wprowadzające | str. 110

2.2.2. Definicja masy upadłości i jej skład | str. 111

2.2.3. Charakter prawny masy upadłości | str. 120

2.2.4. Ustalenie składu masy upadłości | str. 123

2.2.5. Mienie niewchodzące w skład masy upadłości | str. 126

2.3. Pojęcie zobowiązań | str. 136

2.3.1. Uwagi wprowadzające | str. 136

2.3.2. Ujęcie cywilistyczne | str. 139

2.3.3. Ujęcie publicznoprawne | str. 143

2.3.4. Ujęcie prawnobilansowe | str. 152

2.3.5. Wnioski cząstkowe | str. 154

2.4. Definicja pojęcia zobowiązań masy upadłości | str. 168

2.4.1. Uwagi wprowadzające | str. 168

2.4.2. Dychotomiczny podział na koszty postępowania upadłościowego oraz inne zobowiązania masy upadłości | str. 174

2.5. Podsumowanie | str. 178

Rozdział III

Powstanie oraz rodzaj zobowiązań masy upadłości | str. 180

3.1. Wprowadzenie | str. 180

3.2. Źródła zobowiązań masy upadłości | str. 181

3.3. Katalog kosztów postępowania upadłościowego | str. 186

3.3.1. Ustalenie składu masy upadłości | str. 188

3.3.2. Zabezpieczenie masy upadłości | str. 193

3.3.3. Zarząd masą upadłości | str. 195

3.3.4. Likwidacja masy upadłości | str. 200

3.3.5. Ustalenie wierzytelności | str. 204

3.3.6. Wydatki wymienione w art. 230 ust. 1 p.u. | str. 208

3.3.6.1. Uwagi wprowadzające | str. 208

3.3.6.2. Wynagrodzenie syndyka oraz zastępcy syndyka | str. 209

3.3.6.3. Wynagrodzenie osób zatrudnionych przez syndyka oraz należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne od wynagrodzenia tych osób | str. 213

3.3.6.4. Wynagrodzenie i wydatki członków rady wierzycieli oraz wydatki związane ze zgromadzeniem wierzycieli | str. 216

3.3.6.5. Koszty archiwizacji dokumentów, korespondencji, ogłoszeń, eksploatacji koniecznych pomieszczeń | str. 218

3.3.6.6. Podatki i inne daniny publiczne związane z likwidacją masy upadłości | str. 222

3.3.7. Wydatki niewymienione w art. 230 ust. 1 p.u. | str. 226

3.4. Katalog innych zobowiązań masy upadłości | str. 238

3.4.1. Uwagi wprowadzające | str. 238

3.4.2. Należności ze stosunku pracy przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości | str. 240

3.4.3. Zobowiązania z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia masy upadłości | str. 243

3.4.4. Zobowiązania z zawartych przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości umów, których wykonania zażądał syndyk | str. 252

3.4.5. Inne zobowiązania powstałe z czynności syndyka | str. 255

3.4.6. Renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę | str. 263

3.4.7. Wydatki niewymienione w art. 230 ust. 2 p.u. | str. 265

3.5. Problematyka zobowiązań będących skutkiem ogłoszenia upadłości bądź orzeczenia sędziego-komisarza lub sądu upadłościowego | str. 273

3.6. Czas powstania zobowiązania a jego kwalifikacja do kategorii zobowiązań masy upadłości | str. 278

3.7. Zobowiązania niepieniężne wykonywane przez syndyka a zagadnienie zobowiązań masy upadłości | str. 280

3.7.1. Rozważania ogólne | str. 280

3.7.2. Rozważania kazuistyczne – przykłady niepieniężnych zobowiązań masy upadłości | str. 287

3.8. Koszty postępowania upadłościowego niebędące zobowiązaniami masy upadłości (wydatki obciążające wierzycieli) | str. 295

3.9. Charakter prawny zobowiązań masy upadłości – analiza prawnoporównawcza | str. 310

3.9.1. Prawo niemieckie | str. 310

3.9.2. Prawo hiszpańskie | str. 312

3.10. Podsumowanie | str. 313

Rozdział IV

Zasady dochodzenia i zaspokajania zobowiązań masy upadłości | str. 319

4.1. Wprowadzenie | str. 319

4.2. Dochodzenie zobowiązań masy upadłości | str. 321

4.2.1. Zasady dochodzenia roszczeń w postępowaniu upadłościowym – uwagi wprowadzające | str. 321

4.2.2. Dochodzenie wierzytelności umieszczanych na liście wierzytelności | str. 322

4.2.3. Tryb dochodzenia zobowiązań masy upadłości – zasada ogólna | str. 331

4.2.4. Zobowiązania masy upadłości dochodzone w ramach postępowania upadłościowego – zasada szczególna | str. 342

4.3. Sposób i kolejność zaspokajania zobowiązań masy upadłości | str. 346

4.3.1. Uwagi wprowadzające | str. 346

4.3.2. Kolejność zaspokajania zobowiązań masy upadłości | str. 347

4.3.3. Źródła zaspokajania zobowiązań masy upadłości | str. 358

4.3.4. Szczególne zasady zaspokajania niektórych zobowiązań masy upadłości sensu largo | str. 368

4.3.5. Niedopuszczalność prowadzenia egzekucji z masy upadłości | str. 371

4.3.6. Zasady zaspokajania zobowiązań masy upadłości w postępowaniu upadłościowym banku lub kasy | str. 377

4.3.7. Zasady zaspokajania zobowiązań masy upadłości względem beneficjentów fundacji rodzinnej | str. 380

4.4. Dochodzenie i zaspokajanie roszczeń alimentacyjnych i rentowych | str. 382

4.5. Dochodzenie i zaspokajanie odsetek od zobowiązań masy upadłości | str. 384

4.6. Odpowiedzialność upadłego za zobowiązania masy upadłości | str. 391

4.6.1. Zasady ogólne | str. 391

4.6.2. Odpowiedzialność upadłego będącego osobą fizyczną | str. 396

4.7. Odpowiedzialność osoby pełniącej funkcję syndyka za zobowiązania masy upadłości | str. 400

4.8. Sposób i kolejność zaspokajania zobowiązań masy w prawie niemieckim | str. 410

4.9. Sposób i kolejność zaspokajania zobowiązań masy w prawie hiszpańskim | str. 411

4.10. Podsumowanie | str. 412

Rozdział V

Wpływ zobowiązań masy upadłości na wszczęcie i przebieg postępowania upadłościowego | str. 414

5.1. Wprowadzenie | str. 414

5.2. Ubóstwo masy upadłości i jego skutki na etapie rozpoznawania wniosku o ogłoszenie upadłości | str. 415

5.3. Ubóstwo masy upadłości i jego skutki w trakcie postępowania upadłościowego | str. 432

5.3.1. Uwagi wprowadzające | str. 432

5.3.2. Przesłanki umorzenia postępowania upadłościowego | str. 433

5.4. Instytucja zaliczki na koszty postępowania upadłościowego | str. 440

5.4.1. Uwagi wprowadzające | str. 440

5.4.2. Zaliczka uiszczana przez wierzycieli | str. 440

5.4.3. Zaliczka uiszczana przez Skarb Państwa | str. 447

5.5. Kwestie proceduralne | str. 449

5.6. Wpływ zobowiązań masy upadłości na przebieg postępowania upadłościowego – analiza prawnoporównawcza | str. 453

5.6.1. Prawo niemieckie | str. 453

5.6.2. Prawo hiszpańskie | str. 454

5.7. Podsumowanie | str. 457

Rozdział VI

Analiza wyników badań aktowych | str. 460

6.1. Wprowadzenie | str. 460

6.2. Metodologia i zakres badań | str. 463

6.3. Analiza wyników badań | str. 470

6.3.1. Wprowadzenie do danych ogólnych (średnia i mediana badanego zjawiska) | str. 470

6.3.2. Udział kosztów postępowania upadłościowego w zobowiązaniach masy upadłości ogółem | str. 473

6.3.3. Udział poszczególnych pozycji zobowiązań masy upadłości w zobowiązaniach masy upadłości ogółem | str. 477

6.3.3.1. Uwagi wprowadzające | str. 477

6.3.3.2. Wynagrodzenie syndyka | str. 477

6.3.3.3. Pozostałe wydatki | str. 482

6.3.3.4. Inne zobowiązania masy upadłości | str. 484

6.3.4. Relacja zaspokojonych zobowiązań masy upadłości do poziomu zaspokojenia wierzycieli upadłościowych | str. 488

6.3.5. Przyczyny umorzeń postępowania upadłościowego | str. 500

6.4. Podsumowanie | str. 504

Wnioski końcowe | str. 509

Kluczowe przepisy | str. 523

Bibliografia | str. 533

Orzecznictwo i glosy | str. 549

Spis tabel i wykresów | str. 557