Zbiorowe prawo zatrudnienia. Komentarz / Jan Piątkowski, Iwona Sierocka, Artur Tomanek, Krzystof W. Baran, Daniel Książek, Małgorzata Kurzynoga, Mariusz Lekston

Zbiorowe prawo zatrudnienia reguluje relacje normatywne zachodzące pomiędzy reprezentującymi zatrudnionych związkami zawodowymi i organami partycypacyjnymi a pracodawcami i skupiającymi ich organizacjami oraz pomiędzy tymi podmiotami a organami władzy i administracji publicznej.

Komentarz zawiera analizę najważniejszych zagadnień związanych ze stosowaniem aktów prawnych składających się na zbiorowe prawo zatrudnienia, takich jak:

• ustawa o związkach zawodowych,
• ustawa o organizacjach pracodawców,
• ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych,
• Kodeks pracy, w zakresie przepisów dotyczących układów zbiorowych pracy,
• ustawa o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji,
• ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
• ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

Szczególną uwagę poświęcono uchwalonym w ostatnich latach regulacjom normatywnym. Przewidziane tam mechanizmy wpływają bezpośrednio bądź pośrednio na funkcjonowanie stosunków pracy w sferze kolektywnej.

Autorzy, komentując poszczególne akty prawne, uwzględnili także bogaty dorobek judykatury i nauki prawa pracy w zakresie zbiorowego prawa zatrudnienia.

Publikacja jest przeznaczona dla działaczy związkowych, mediatorów, menedżerów, pracowników HR i członków organów przedstawicielskich. Zainteresuje również radców prawnych, adwokatów oraz sędziów orzekających w sprawach z zakresu prawa pracy, a także przedstawicieli nauki prawa pracy.

O Autorach | str. 5

Wykaz skrótów | str. 15

Wprowadzenie | str. 21

Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych

Rozdział 1. Przepisy ogólne | str. 23

Art. 1. [Charakterystyka statusu związków zawodowych] | str. 23

Art. 1¹. [Definicje legalne] | str. 32

Art. 2. [Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych] | str. 37

Art. 3. [Zakaz nierównego traktowania w zatrudnieniu z powodu przynależności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim] | str. 41

Art. 4. [Zadania związków zawodowych] | str. 46

Art. 5. [Status związków na forum międzynarodowym] | str. 48

Art. 6. [Szczegółowe cele działania związków zawodowych] | str. 49

Art. 7. [Reprezentacja praw i interesów pracowniczych] | str. 50

Art. 8. [Kontrola przestrzegania prawa] | str. 53

Art. 9. [Struktury organizacyjne związków zawodowych] | str. 54

Art. 10. [Statuty związkowe] | str. 57

Art. 11. [Ogólnokrajowe i międzynarodowe organizacje pracowników] | str. 59

Art. 11¹. [Dofinansowanie z budżetu państwa składek członkowskich wnoszonych do międzynarodowych organizacji związkowych] | str. 61

Rozdział 2. Tworzenie związków zawodowych | str. 63

Art. 12. [Uchwała o utworzeniu związku zawodowego] | str. 63

Art. 13. [Statut związku zawodowego] | str. 65

Art. 14. [Rejestracja w KRS] | str. 72

Art. 15. [Osobowość prawna] | str. 79

Art. 16. [Zawiadomienie sądu o zmianie statutu] | str. 80

Art. 17. [Skreślenie związku zawodowego z rejestru] | str. 83

Art. 18. (uchylony) | str. 91

Rozdział 3. Uprawnienia związków zawodowych | str. 92

Art. 19. [Uprawnienia reprezentatywnej organizacji związkowej] | str. 92

Art. 19¹. [Uprawnienia reprezentatywnej organizacji związkowej] | str. 99

Art. 20. [Wnioski o wydanie lub zmianę aktu prawnego] | str. 101

Art. 21. [Rokowania zbiorowe i układy zbiorowe pracy] | str. 102

Art. 22. (uchylony) | str. 105

Art. 23. [Kontrola nad przestrzeganiem prawa] | str. 105

Art. 24. [Działalność gospodarcza i zwolnienia podatkowe] | str. 109

Art. 25. [Urlopy bezpłatne członków związku i zwolnienie od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia] | str. 111

Art. 25¹. [Zakładowa organizacja związkowa] | str. 117

Rozdział 3a. Reprezentatywna organizacja związkowa | str. 123

Art. 25². [Status reprezentatywnej ponadzakładowej organizacji związkowej] 123

Art. 25³. [Status reprezentatywnej zakładowej organizacji związkowej] | str. 129

Rozdział 4. Zakładowa organizacja związkowa | str. 140

Art. 26. [Zakres działania zakładowej organizacji związkowej] | str. 140

Art. 26¹. [Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę] | str. 149

Art. 27. [Zasady wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych] | str. 152

Art. 28. [Pozyskiwanie informacji od pracodawcy] | str. 155

Art. 29. [Uprawnienia związkowe w zakresie badania bezpieczeństwa pracy] | str. 161

Art. 30. [Reprezentacja związków zawodowych] | str. 163

Art. 31. [Zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy przez członka zarządu zakładowej organizacji] | str. 180

Art. 32. [Ochrona stosunku zatrudnienia działaczy związkowych] | str. 188

Art. 33. [Pomieszczenia i urządzenia potrzebne zakładowej organizacji związkowej] | str. 204

Art. 33¹. [Pobieranie składek związkowych] | str. 206

Art. 34. [Międzyzakładowa organizacja związkowa] | str. 208

Art. 34¹. [Uprawnienia ochronne działaczy organizacji międzyzakładowych] | str. 210

Art. 34². [Ochrona trwałości stosunku zatrudnienia działaczy organizacji międzyzakładowych] | str. 213

Rozdział 5. Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy | str. 216

Art. 35. [Naruszanie wolności związkowej] | str. 216

Art. 36. [Działalność związku zawodowego niezgodna z prawem] | str. 221

Rozdział 6. Przepisy szczególne | str. 225

Art. 37. [Spór między pracodawcą a organizacją związkową] | str. 225

Art. 38. [Odpowiednie stosowanie] | str. 226

Art. 39. (uchylony) | str. 227

Rozdział 7. Zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe | str. 227

Art. 40. [Zmiana – ustawa o powszechnym obowiązku obrony PRL] | str. 227

Art. 41. [Zmiana – ustawa o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych] | str. 228

Art. 42. [Zmiana – ustawa o pracownikach urzędów państwowych] | str. 228

Art. 43. [Zmiana – Prawo o ustroju sądów powszechnych] | str. 228

Art. 44. [Zmiana – ustawa o prokuraturze] | str. 228

Art. 45. [Nieruchomości Zrzeszenia Związków Zawodowych] | str. 228

Art. 46. [Rejestracja przed wejściem w życie ustawy] | str. 229

Art. 47. [Przedłużenie okresu zwolnienia od pracy] | str. 229

Art. 48. [Przepis derogacyjny] | str. 229

Art. 49. [Wejście w życie ustawy] | str. 229

Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców

Rozdział 1. Przepisy ogólne | str. 231

Art. 1. [Wolność zrzeszania] | str. 231

Art. 2. [Federacje i konfederacje] | str. 257

Art. 2¹. [Dofinansowanie z budżetu państwa składek członkowskich wnoszonych do międzynarodowych organizacji pracodawców] | str. 261

Art. 2². [Dofinansowanie z budżetu państwa kosztów uczestnictwa organizacji pracodawców zrzeszających pracodawców w GEOPA]. | str. 263

Art. 3. [Samorządność i niezależność] | str. 263

Art. 4. [Zakaz ingerencji w działalność związków zawodowych] | str. 266

Art. 5. [Zadania organizacji pracodawców] | str. 268

Art. 6. [Majątek organizacji pracodawców] | str. 276

Rozdział 2. Tworzenie związków pracodawców | str. 278

Art. 7. [Powstanie związku pracodawców] | str. 278

Art. 8. [Statut związku pracodawców] | str. 280

Art. 9. [Rejestracja w KRS] | str. 284

Art. 10. [Osobowość prawna] | str. 290

Art. 11. [Zmiana statutu] | str. 291

Art. 12. [Skreślenie związku pracodawców z rejestru] | str. 294

Art. 13. [Postępowanie w zakresie rejestracji] | str. 295

Art. 14. [Stosowanie przepisów do federacji i konfederacji] | str. 298

Rozdział 3. Uprawnienia organizacji pracodawców | str. 300

Art. 15. [Podstawowe prawa organizacji pracodawców] | str. 300

Art. 16. [Opiniowanie założeń i projektów aktów prawnych] | str. 304

Art. 16¹. [Opiniowanie dokumentów konsultacyjnych UE] | str. 310

Art. 16². [Wnioski o wydanie lub zmianę aktu prawnego] | str. 312

Art. 17. [Rokowania zbiorowe i układy zbiorowe pracy] | str. 318

Art. 18. [Działalność gospodarcza i zwolnienia podatkowe] | str. 340

Rozdział 4. Odpowiedzialność za naruszenie przepisów prawa | str. 343

Art. 19. [Działalność związku pracodawców niezgodna z prawem] | str. 343

Art. 19¹. [Przeznaczenie dochodu z działalności gospodarczej prowadzonej przez związek pracodawców, federację lub konfederację na cele niesłużące realizacji ich zadań statutowych lub dzielenie go pomiędzy członków] | str. 348

Rozdział 5. Przepisy przejściowe i końcowe | str. 349

Art. 20. [Rejestracja przed wejściem w życie ustawy] | str. 349

Art. 21. [Wejście w życie ustawy] | str. 349

Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych

Rozdział 1. Przepisy ogólne | str. 351

Art. 1. [Przedmiot sporu zbiorowego] | str. 351

Art. 2. [Reprezentanci praw i interesów pracowników i pracodawców] | str. 355

Art. 3. [Reprezentatywny związek zawodowy] | str. 356

Art. 4. [Subsydiarność sporu zbiorowego] | str. 359

Art. 5. [Pracodawca] | str. 361

Art. 6. [Odpowiednie stosowanie przepisów do niektórych grup zawodowych] | str. 363

Rozdział 2. Rokowania | str. 364

Art. 7. [Zgłoszenie sporu] | str. 364

Art. 8. [Podjęcie rokowań] | str. 368

Art. 9. [Zakończenie rokowań] | str. 372

Rozdział 3. Mediacja i arbitraż | str. 381

Art. 10. [Mediator] | str. 381

Art. 11. [Wybór mediatora] | str. 384

Art. 11¹. [Zwolnienie od pracy i wynagrodzenie mediatora] | str. 387

Art. 12. [Strajk ostrzegawczy] | str. 390

Art. 13. [Zadania mediatora] | str. 392

Art. 14. [Porozumienie lub protokół rozbieżności] | str. 394

Art. 15. [Akcja strajkowa] | str. 395

Art. 16. [Kolegium arbitrażu społecznego] | str. 397

Rozdział 4. Strajk | str. 405

Art. 17. [Podjęcie strajku i legalność jego organizacji] | str. 405

Art. 18. [Dobrowolność udziału w strajku] | str. 408

Art. 19. [Niedopuszczalność strajku] | str. 409

Art. 20. [Referendum przedstrajkowe i ogłoszenie strajku] | str. 415

Art. 21. [Status pracodawcy w czasie strajku] | str. 420

Art. 22. [Strajk solidarnościowy] | str. 422

Art. 23. [Status pracownika biorącego udział w strajku] | str. 423

Art. 24. [Fundusze strajkowe] | str. 429

Art. 25. [Inne niż strajk formy akcji protestacyjnej] | str. 430

Rozdział 5. Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy | str. 436

Art. 26. [Kara grzywny lub kara ograniczenia wolności] | str. 436

Rozdział 6. Przepisy przejściowe i końcowe | str. 445

Art. 27. [Zmiana – Kodeks pracy] | str. 445

Art. 28. [Spory wszczęte przed wejściem w życie ustawy] | str. 446

Art. 29. [Wejście w życie ustawy] | str. 446

Ustawa z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji

Art. 1. [Zakres regulacji; pracodawcy objęci ustawą] | str. 447

Art. 2. [Definicje legalne] | str. 459

Art. 3. [Liczba osób w radzie pracowników] | str. 462

Art. 4. [Powoływanie rady] | str. 464

Art. 5. [Porozumienie pracodawcy z radą pracowników] | str. 466

Art. 6. [Ponoszenie kosztów związanych z wyborem i działalnością rady pracowników] | str. 471

Art. 7. [Ustalenie liczby zatrudnionych u pracodawcy pracowników] | str. 473

Art. 8. [Zorganizowanie wyborów członków rady pracowników] | str. 476

Art. 9. [Czynne i bierne prawo wyborcze] | str. 478

Art. 10. [Komisja wyborcza; przebieg wyborów; ustalenie wyników wyborów] | str. 481

Art. 11. [Organizacja funkcjonowania rady pracowników] | str. 485

Art. 12. [Ustanie członkostwa w radzie pracowników] | str. 488

Art. 13. [Prawo do informacji] | str. 492

Art. 14. [Konsultacje z radą pracowników] | str. 497

Art. 15. [Eksperci rady pracowników] | str. 500

Art. 16. [Ograniczenie prawa do informacji] | str. 501

Art. 17. [Ochrona stosunku pracy członka rady pracowników] | str. 510

Art. 18. [Informacje przekazywane ministrowi po wyborze członków rady pracowników] | str. 516

Art. 19. [Naruszenia przepisów będące wykroczeniami] | str. 517

Art. 20. [Zmiana – ustawa o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego] | str. 521

Art. 21. [Zmiana – ustawa o przedsiębiorstwach mieszanych] | str. 521

Art. 22. [Zmiana – ustawa o przedsiębiorstwie państwowym „Porty Lotnicze”] | str. 521

Art. 23. [Zmiana – ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników] | str. 522

Art. 24. [Wyłączenie stosowania] | str. 522

Art. 25. [Terminy] | str. 523

Art. 26. [Reguła intertemporalna] | str. 524

Art. 27. [Przepis intertemporalny] | str. 524

Art. 28. [Wejście w życie] | str. 524

Ustawa z dnia 13 marca 2003 r.

o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników

Art. 1. [Zakres regulacji] | str. 527

Art. 2. [Konsultacje dotyczące grupowego zwolnienia] | str. 539

Art. 3. [Porozumienie w sprawie grupowego zwolnienia] | str. 548

Art. 4. [Zawiadomienie powiatowego urzędu pracy o ustaleniach dotyczących grupowego zwolnienia] | str. 557

Art. 5. [Wypowiadanie stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia] 559

Art. 6. [Termin wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia] | str. 566

Art. 7. [Grupowe zwolnienie z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy] | str. 568

Art. 8. [Odprawa pieniężna z tytułu rozwiązania stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia] | str. 570

Art. 9. [Ponowne zatrudnienie pracownika zwolnionego w ramach grupowego zwolnienia] | str. 578

Art. 10. [Zwolnienia indywidualne z przyczyn niedotyczących pracowników] | str. 583

Art. 11. [Wyłączenie stosowania przepisów ustawy] | str. 589

Art. 12. [Stosowanie przepisów Kodeksu pracy] | str. 590

Art. 13–27. (pominięte) | str. 594

Art. 28. [Przepis przejściowy] | str. 594

Art. 29. [Przepis derogacyjny] | str. 594

Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych

Rozdział 1. Przepisy ogólne | str. 595

Art. 1. [Przedmiot ustawy; zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla pracowników jednostek sfery budżetowej] | str. 595

Art. 2. [Definicje] | str. 603

Rozdział 2. Tworzenie Funduszu | str. 624

Art. 3. [Obowiązek tworzenia ZFŚS] | str. 624

Art. 4. [Dowolność tworzenia ZFŚS i kształtowania wysokości odpisu na ZFŚS] | str. 634

Art. 5. [Coroczny odpis podstawowy] | str. 640

Art. 5a. [Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2012 r.] | str. 653

Art. 5b. [Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2013 r.] | str. 653

Art. 5c. [Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2014 r.] | str. 653

Art. 5d. [Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2015 r.] | str. 653

Art. 5e. [Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2016 r.] | str. 653

Art. 5f. [Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2017 r.] | str. 653

Art. 5g. [Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2018 r.] | str. 654

Art. 5h. [Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2019 r.] | str. 654

Art. 5i. [Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2020 r.] | str. 654

Art. 5j. [Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2021 r.] | str. 654

Art. 5k. [Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2022 r.] | str. 654

Art. 5l. [Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w 2023 r.] | str. 654

Art. 6. [Odpisy i zwiększenia] | str. 655

Art. 6a. [Pracodawca rozpoczynający działalność w roku kalendarzowym a ZFŚS] | str. 663

Art. 7. [Zwiększenia środków ZFŚS] | str. 665

Art. 8. [Kryteria przyznawania ulg i świadczeń oraz ustalania wysokości dopłat; zasady przetwarzania przez pracodawcę danych osobowych osób uprawnionych do korzystania z funduszu] | str. 678

Art. 9. [Wspólna działalność socjalna pracodawców] | str. 701

Art. 10. [Administrowanie środkami ZFŚS] | str. 705

Art. 11. [Środki ZFŚS niewykorzystane w danym roku] | str. 709

Art. 12. [Odrębny rachunek bankowy dla środków ZFŚS] | str. 711

Art. 12a. [Odpowiedzialność za niewykonywanie przepisów ustawy] | str. 715

Rozdział 3. Zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe 724

Art. 13–19. (pominięte) | str. 724

Art. 20. [Zakładowy fundusz socjalny, zakładowy fundusz mieszkaniowy] | str. 724

Art. 21. [Niewykorzystane środki zakładowego funduszu socjalnego i zakładowego funduszu mieszkaniowego] | str. 724

Art. 21a. [Stosowanie przepisów ustawy do członków spółdzielni rolniczych] 724

Art. 22. [Przepis derogacyjny] | str. 725

Art. 23. [Wejście w życie] | str. 725

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (wyciąg)

Dział jedenasty. Układy zbiorowe pracy | str. 727

Rozdział I. Przepisy ogólne | str. 727

Art. 238. [Organizacje związkowe – definicje] | str. 727

Art. 239. [Zakres podmiotowy układu zbiorowego] | str. 736

Art. 240. [Treść układu zbiorowego] | str. 743

Art. 241. (uchylony) | str. 749

Art. 241¹. [Zakres zobowiązań] | str. 749

Art. 241². [Rokowania] | str. 751

Art. 241³. [Zasady prowadzenia rokowań] | str. 755

Art. 241⁴. [Informacja o sytuacji ekonomicznej pracodawcy] | str. 758

Art. 241⁵. [Zasady i forma zawarcia układu] | str. 761

Art. 241⁶. [Wykładnia postanowień układu] | str. 763

Art. 241⁷. [Zasady rozwiązywania i wypowiadania układu] | str. 765

Art. 241⁸. [Stosowanie postanowień układu po przejściu zakładu pracy

na innego pracodawcę] | str. 769

Art. 241⁹. [Protokoły dodatkowe do układów] | str. 774

Art. 241¹⁰. [Porozumienie o stosowaniu układu] | str. 777

Art. 241¹¹. [Obowiązek wpisu układu do rejestru] | str. 779

Art. 241¹². [Termin wejścia układu w życie] | str. 784

Art. 241¹³. [Stosowanie postanowień układu] | str. 785

Rozdział II. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy | str. 791

Art. 241¹⁴. [Ponadzakładowy układ zbiorowy – strony] | str. 791

Art. 241^14a. [Rokowania i zawarcie ponadzakładowego układu] | str. 793

Art. 241¹⁵. [Inicjatywa zawarcia ponadzakładowego układu] | str. 796

Art. 241¹⁶. [Wspólna reprezentacja pracowników] | str. 798

Art. 241¹⁷. (uchylony) | str. 804

Art. 241¹⁸. [Rozszerzenie stosowania ponadzakładowego układu] | str. 805

Art. 241¹⁹. [Przechodzenie praw i obowiązków organizacji związkowych] | str. 810

Art. 241²⁰–241²¹. (uchylone) | str. 813

Rozdział III. Zakładowy układ zbiorowy pracy | str. 813

Art. 241²². (uchylony) | str. 813

Art. 241²³. [Zakres podmiotowy układu zakładowego] | str. 813

Art. 241²⁴. [Inicjatywa zawarcia układu] | str. 816

Art. 241²⁵. [Wspólna reprezentacja pracowników] | str. 817

Art. 241^25a. (uchylony) | str. 820

Art. 241²⁶. [Ograniczenia co do treści postanowień układu] | str. 821

Art. 241