Uzasadnienie orzeczenia sądu powszechnego. Język, struktura, metodyka / Sebastian Ładoś, Paweł Nowak, Artur Ozimek, Paweł Zdanikowski, Mariusz Rutkowski, Jacek Sadomski, Janusz Konecki

Publikacja jest pierwszym na naszym rynku wydawniczym praktycznym opracowaniem dotyczącym uzasadniania orzeczeń sądów powszechnych w sprawach cywilnych oraz karnych, zawierającym zbiór dobrych praktyk ich sporządzania. Omówiona została struktura uzasadnienia – zarówno w odniesieniu do orzeczenia sądu pierwszej instancji, jak i sądu odwoławczego – oraz szczególna forma, jaką jest urzędowy formularz uzasadnienia w sprawach karnych.

Przedstawiono ponadto m.in. tło kulturowe, istotę, funkcje i cechy uzasadnienia, a także kwestie wizerunku sędziów i sądów w przestrzeni publicznej. Co istotne, zaprezentowane rozważania umożliwiają zrozumienie charakteru uzasadnienia w aspekcie komunikacyjnym, zachowanie jego poprawności językowej, jak i reguł wynikających z przepisów normujących jego przygotowywanie.

Autorzy publikacji, wśród nich sędziowie oraz specjaliści z zakresu językoznawstwa i komunikacji, byli członkami zespołu ekspertów realizującego projekt badawczy pt. „W poszukiwaniu optymalnego modelu uzasadnienia orzeczenia sądu”, w ramach którego w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury wypracowano tzw. uzasadnienie modelowe.

Książka jest przeznaczona przede wszystkim dla sędziów orzekających w sprawach cywilnych i karnych, ich asystentów oraz asesorów sądowych.

Wykaz skrótów  | str. 11

Wstęp  | str. 13

Przedmowa  | str. 17

Rozdział 1

Tło kulturowe i komunikacyjne  | str. 21

1.1.  Wprowadzenie – kultura druku a kultura obrazu, rozum a emocje, prawo a postprawda w komunikacji i w przestrzeni publicznej XX w.  | str. 21

1.2.  Literackość a użytkowość języka publicznego, języka prawniczego i języka prawnego – naturalny porządek rzeczy (NPR) a retropiczny porządek rzeczy (RPR) i specjalistyczny porządek rzeczy (SPR) w uzasadnieniach pisemnych i ustnych  | str. 24

1.3.  Uzasadnienie jako gatunek na tle języka prawnego i prawniczego  | str. 30

1.3.1. Uzasadnienie jako komunikat. Instytucjonalne, prawne i językowe uwarunkowania  | str. 30

1.3.2. Rodzaje normy językowej i czynniki wpływające na jej kształt oraz wykorzystanie w tekstach uzasadnień  | str. 34

1.4.  Prosty język a teksty prawne i prawnicze – „Zasady techniki prawodawczej” 6 lat później  | str. 40

1.5.  Praktyka pisania uzasadnień – stan obecny  | str. 43

1.5.1. Wprowadzenie  | str. 43

1.5.2. Najczęstsze błędy i usterki językowe i redaktorsko­‑edytorskie w uzasadnieniach ustnych i pisemnych  | str. 44

1.5.2.1.. Uwagi wstępne  | str. 44

1.5.2.2.. Błędy ortograficzne  | str. 44

1.5.2.3.. Błędy fleksyjne  | str. 46

1.5.2.4.. Błędy leksykalne  | str. 47

1.5.2.5.. Błędy składniowe  | str. 49

1.5.3. Formularze uzasadnień a język  | str. 52

1.5.4. AI (sztuczna inteligencja) i programy do kontroli i oceny języka w komunikatach publicznych / uzasadnieniach  | str. 53

1.6.  Ustne motywy uzasadnienia i uzasadnienie pisemne – inne aspekty komunikologiczne  | str. 57

1.6.1. Wprowadzenie  | str. 57

1.6.2. Wizerunek sądu  | str. 58

1.6.3. Metody komunikacji  | str. 60

1.6.4. Media na sali rozpraw  | str. 62

Rozdział 2

Istota, funkcje i cechy uzasadnienia  | str. 64

2.1.  Istota uzasadnienia  | str. 64

2.2.  Funkcje uzasadnienia  | str. 68

2.2.1. Funkcje procesowe  | str. 70

2.2.1.1.. Funkcja kontrolna (zewnętrzna)  | str. 70

2.2.1.2.. Funkcja stymulująca (samokontroli)  | str. 72

2.2.1.3.. Funkcja interpretacyjna (sprawozdawczo­‑interpretacyjna)  | str. 74

2.2.2. Funkcje pozaprocesowe  | str. 75

2.2.2.1.. Funkcja perswazyjna (argumentacyjna, racjonalizacyjna)  | str. 75

2.2.2.2.. Funkcja wychowawcza (społeczna, legitymizacyjna)  | str. 76

2.2.2.3.. Funkcja wizerunkowa  | str. 77

2.3.  Cechy uzasadnienia  | str. 79

2.3.1. Zupełność (kompletność)  | str. 79

2.3.2. Zwięzłość  | str. 80

2.3.3. Komunikatywność  | str. 85

2.3.4. Poprawność językowa  | str. 88

Rozdział 3

Uzasadnienie orzeczenia w sprawie cywilnej  | str. 89

3.1.  Normatywny obowiązek sporządzenia uzasadnienia, czyli uzasadnienie jako zło konieczne  | str. 89

3.2.  Zakresowość uzasadnienia  | str. 95

3.3.  Struktura uzasadnienia sądu pierwszej instancji  | str. 100

3.3.1. Uwagi ogólne  | str. 100

3.3.2. Część wstępna (opisowa)  | str. 105

3.3.3. Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia
(fakty i dowody)  | str. 109

3.3.4. Podstawa prawna rozstrzygnięcia (rozważania prawne)  | str. 114

3.4.  Struktura uzasadnienia sądu drugiej instancji  | str. 117

3.4.1. Uwagi ogólne  | str. 117

3.4.2. Uzasadnienie orzeczenia oddalającego apelację lub zmieniającego zaskarżone orzeczenie  | str. 123

3.4.3. Uzasadnienie orzeczenia kasatoryjnego  | str. 125

3.5.  Uzasadnienie wygłoszone (transkrybowane)  | str. 127

3.6.  Uproszczone formy uzasadnienia  | str. 131

3.6.1. Uzasadnienie skrócone  | str. 131

3.6.2. Uzasadnienie uproszczone  | str. 132

3.7.  Zasadnicze motywy rozstrzygnięcia  | str. 134

3.7.1. Ustne motywy rozstrzygnięcia  | str. 134

3.7.2. Pisemne motywy rozstrzygnięcia  | str. 136

3.8.  Co nas czeka – uzasadnienia na formularzach?  | str. 137

Rozdział 4

Uzasadnienie orzeczenia w sprawie karnej  | str. 142

4.1.  Uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji  | str. 142

4.1.1. Uzasadnienie na formularzu – uwagi
wprowadzające  | str. 142

4.1.2. Ustalenie faktów  | str. 151

4.1.2.1.. Fakty uznane za udowodnione  | str. 151

4.1.2.2.. Fakty uznane za nieudowodnione  | str. 161

4.1.3. Ocena dowodów  | str. 164

4.1.3.1.. Dowody będące podstawą ustalenia
faktów  | str. 164

4.1.3.2.. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów  | str. 173

4.1.4. Podstawa prawna wyroku  | str. 178

4.1.4.1.. Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania zgodna z zarzutem  | str. 178

4.1.4.2.. Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania niezgodna z zarzutem  | str. 185

4.1.4.3.. Warunkowe umorzenie postępowania  | str. 188

4.1.4.4.. Umorzenie postępowania  | str. 193

4.1.4.5.. Uniewinnienie  | str. 198

4.1.5. Wyjaśnienie wymiaru kary i innych elementów represji karnej  | str. 202

4.1.5.1.. Kara  | str. 202

4.1.5.2.. Środki karne  | str. 216

4.1.5.3.. Przepadek  | str. 220

4.1.5.4.. Środki kompensacyjne  | str. 223

4.1.5.5.. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie  | str. 225

4.1.6. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku  | str. 228

4.1.7. Inne zagadnienia  | str. 229

4.1.8. Koszty procesu  | str. 231

4.2.  Uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego  | str. 232

4.2.1. Uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego – odmienności uzasadnienia względem wyroku sądu pierwszej instancji  | str. 232

4.2.2. Zwięzłość uzasadnienia jako element determinujący jego treść  | str. 235

4.2.3. Rodzaje uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego  | str. 241

4.2.4. Sposób wypełniania formularzy uzasadnień wyroków sądu odwoławczego  | str. 252

4.2.5. Analiza formularza uzasadnienia zgodnie z Instrukcją do wzoru UK  | str. 256

4.2.5.1.. Część wstępna  | str. 256

4.2.5.2.. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej
instancji  | str. 257

4.2.5.3.. Podmioty wnoszące apelację  | str. 258

4.2.5.4.. Granice zaskarżenia  | str. 260

4.2.5.5.. Podniesione zarzuty  | str. 261

4.2.5.6.. Wnioski  | str. 262

4.2.5.7.. Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd
odwoławczy  | str. 263

4.2.5.8.. Ocena dowodów  | str. 266

4.2.5.9.. Stanowisko sądu odwoławczego wobec zgłoszonych zarzutów i wniosków  | str. 268

4.2.5.10. Okoliczności podlegające uwzględnieniu z urzędu  | str. 270

4.2.5.11. Rozstrzygnięcie sądu odwoławczego  | str. 271

4.2.5.12............................... Koszty procesu  | str. 275

4.2.5.13............................................. Podpis  | str. 276

4.2.6. Omówienie uzasadnienia w kontekście jego poprawności  | str. 276

Zakończenie  | str. 283

Wykaz literatury  | str. 285

Wykaz orzecznictwa  | str. 291

Wykaz aktów prawnych  | str. 297

O autorach  | str. 299