Reprezentacja osoby małoletniej w postępowaniach spadkowych / Sławomira Kotas

W publikacji omówiono zagadnienie reprezentacji osób małoletnich w postępowaniach spadkowych. Uwzględniono nowelizację przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w zakresie art. 99 i n. k.r.o. oraz rolę pełnomocników profesjonalnych, którzy co do zasady powinni być ustanawiani kuratorami reprezentującymi interesy osób małoletnich w postępowaniach spadkowych. Punktem wyjścia dla rozważań są wyniki analizy badań aktowych – dzięki temu opracowanie jest aktualne oraz odnosi się do problemów, z którymi praktycy prawa muszą mierzyć się na co dzień.

Czytelnik znajdzie odpowiedzi na pytania:
• kto jest na uprawniony do reprezentacji osób małoletnich;
• jaki jest zakres uprawnień i obowiązków przedstawicieli osób małoletnich;
• jaką pozycję zajmuje dziecko w postępowaniach sądowych;
• w jaki sposób interesy małoletniego są reprezentowane w praktyce i czy reprezentacja ta może być uznana za zgodną z szeroko rozumianym pojęciem dobra dziecka;
• jakie problemy ujawniają się w praktyce podczas stosowania przepisów o reprezentacji osób małoletnich.

Wskazano źródła i zakres uprawnień podmiotów mogących pełnić w ramach spraw spadkowych funkcję przedstawiciela ustawowego osoby małoletniej oraz konsekwencje ewentualnych uchybień w wywiązywaniu się przez nich z obowiązków reprezentanta. Ponadto autorka prezentuje, jak należałoby zmodyfikować aktualne ustawodawstwo, aby jeszcze lepiej chronić interes osób małoletnich.

Publikacja zainteresuje prawników praktyków oraz osoby naukowo zajmujące się prawem cywilnym procesowym i prawem rodzinnym.

Wykaz skrótów | str. 11

Wstęp | str. 13

Rozdział 1

Pojęcie osoby małoletniej | str. 21

1. Uwagi ogólne | str. 21
2. Pojęcie małoletniego na gruncie prawa międzynarodowego | str. 22
3. Pojęcie małoletniego na gruncie Konstytucji RP | str. 30
4. Pojęcie małoletniego w prawie i postępowaniu cywilnym | str. 33
5. Małoletni w świetle przepisów prawa pracy | str. 40
6. Pojęcie małoletniego w prawie i postępowaniu karnym | str. 42
7. Pojęcie małoletniego w polskim prawie administracyjnym | str. 46
8. Podsumowanie | str. 47

Rozdział 2

Ewolucja przepisów o reprezentacji małoletnich w postępowaniu cywilnym w ujęciu historycznym | str. 49

1. Uwagi ogólne | str. 49
2. Reprezentacja interesów osoby małoletniej w świetle ustawodawstwa o prawie rodzinnym | str. 50

2.1. Projekt działu polskiego Kodeksu cywilnego o stosunkach prawnych rodziców i dzieci z 1934 r.  | str. 50

2.2. Projekt Prawa o stosunkach rodziców i dzieci wraz z przepisami o zdolności do działań prawnych z 1938 r. | str. 53

2.3. Dekret z 22.01.1946 r. – Prawo rodzinne | str. 55

2.4. Kodeks rodzinny z 1950 r.  | str. 56

3. Reprezentacja osoby małoletniej wobec przepisów
   prawa cywilnego | str. 58

3.1. Pierwsza część projektu Kodeksu cywilnego z 20.01.1928 r. | str. 58

3.2. Dekret z 29.08.1945 r. – Prawo osobowe | str. 61

3.3. Ustawa z 18.07.1950 r. – Przepisy ogólne prawa cywilnego | str. 63

4. Reprezentacja osoby małoletniej w świetle przepisów o postępowaniu cywilnym | str. 64

4.1. Wstępny projekt procedury cywilnej z 1921 r.  | str. 64

4.2. Projekt procedury cywilnej z kwietnia 1929 r.  | str. 68

4.3. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 29.11.1930 r. – Kodeks postępowania cywilnego | str. 71

4.4. Dekret z 18.07.1945 r. – Kodeks postępowania niespornego | str. 74

5. Podsumowanie | str. 78

Rozdział 3

Osoba małoletnia w wybranych kategoriach spraw z zakresu postępowań spadkowych | str. 81

1. Uwagi ogólne | str. 81
2. Przymioty procesowe uczestnika spraw z zakresu postępowań spadkowych | str. 84

2.1. Zdolność sądowa | str. 84

2.2. Zdolność procesowa | str. 90

2.3. Zdolność postulacyjna | str. 94

3. Pozycja osoby małoletniej w postępowaniach spadkowych | str. 102

3.1. Osoba małoletnia jako uczestnik postępowania nieprocesowego | str. 102

3.2. Nasciturus jako uczestnik spraw z zakresu postępowań spadkowych | str. 107

3.3. Osoba małoletnia jako świadek | str. 109

3.4. Instytucja wysłuchania osoby małoletniej | str. 114

4. Postępowania spadkowe | str. 122

4.1. Sprawy o stwierdzenie nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego oraz przyjęcie lub
odrzucenie spadku | str. 122

4.2. Sprawy o dział spadku | str. 129

4.3. Sprawy o uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku | str. 134

4.4. Inne sprawy spadkowe | str. 139

5. Osoba małoletnia w sprawach spadkowych w świetle badań empirycznych | str. 145
6. Podsumowanie | str. 153

Rozdział 4

Podmioty uprawnione do reprezentacji osoby małoletniej w postępowaniach spadkowych | str. 157

1. Uwagi ogólne | str. 157
2. Pojęcie reprezentacji | str. 158
3. Standardy reprezentacji osoby małoletniej w świetle Wytycznych Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dzieciom | str. 162
4. Przedstawiciele ustawowi małoletniego w postępowaniach spadkowych | str. 167

4.1. Rodzice | str. 167

4.2. Opiekun prawny | str. 174

4.3. Kurator | str. 178

4.4. Kurator ventris | str. 193

5. Wyłączenie przedstawicielstwa ustawowego reprezentantów osoby małoletniej | str. 196

5.1. Uwagi ogólne na tle art. 98 § 2 k.r.o. | str. 196

5.2. Wyłączenie reprezentacji małoletniego
na podstawie art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. w postępowaniach spadkowych | str. 199

5.3. Wyłączenia reprezentacji małoletniego w postępowaniu spadkowym w przypadku wielości małoletnich uczestników – rozważania na podstawie art. 98 § 2 pkt 1 k.r.o.  | str. 202

6. Wyłączenie reprezentacji małoletniego w postępowaniu spadkowym na podstawie art. 159 k.r.o. | str. 205
7. Wadliwa reprezentacja osób małoletnich w postępowaniach spadkowych | str. 208

7.1. Podmioty nieuprawnione do reprezentacji osób małoletnich w postępowaniach spadkowych | str. 208

7.2. Skutki wadliwej reprezentacji osób małoletnich w postępowaniach spadkowych | str. 213

8. Wykonywanie reprezentacji przez przedstawicieli ustawowych osób małoletnich w postępowaniach spadkowych – wnioski na tle badań empirycznych | str. 216
9. Kurator adactum – wnioski na tle badań empirycznych | str. 222
10. Podsumowanie | str. 225

Rozdział 5

Czynności przedstawicieli ustawowych małoletniego w postępowaniach spadkowych | str. 229

1. Uwagi ogólne | str. 229
2. Wszczęcie i inicjowanie kolejnych etapów postępowania z zakresu spraw spadkowych | str. 232

2.1. Uprawnienie do złożenia wniosku inicjującego postępowanie w sprawie spadkowej | str. 232

2.2. Uprawnienie do wnoszenia środków zaskarżenia | str. 235

3. Udzielenie umocowania osobie trzeciej | str. 238
4. Rozporządzanie prawami podmiotowymi reprezentowanego | str. 242

4.1. Uprawnienie do zajęcia stanowiska w sprawie i ochrony praw osoby małoletniej | str. 242

4.2. Cofnięcie wniosku | str. 244

4.3. Zmiana wniosku | str. 247

4.4. Ugoda | str. 249

5. Ingerencja sądu opiekuńczego w zarząd majątkiem małoletniego w postępowaniach spadkowych | str. 250

5.1. Czynności przekraczające zwykły zarząd majątkiem małoletniego w rozumieniu art. 101 § 3 k.r.o.  | str. 250

5.2. Podejmowanie tzw. ważniejszych spraw dotyczących małoletniego – art. 156 k.r.o. | str. 258

6. Sprawy o udzielenie przez sąd opiekuńczy zezwoleń przedstawicielowi ustawowemu małoletniego – uwagi
   na tle badań empirycznych | str. 264

6.1. Uwagi ogólne | str. 264

6.2. Szczegółowe dane o uczestnikach postępowania oraz osobach małoletnich, których interesów postępowanie dotyczy | str. 266

6.3. Sąd opiekuńczy w postępowaniach o udzielenie zezwolenia na dokonanie czynności przekraczających zwykły zarząd majątkiem małoletniego | str. 271

6.4. Możliwość dochowania terminu do złożenia oświadczenia o sposobie przyjęcia lub odrzucenia spadku a postępowanie o udzielenie zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem małoletniego | str. 274

7. Podsumowanie | str. 282

Wnioski  | str. 285

Bibliografia  | str. 295

Wykaz źródeł prawa | str. 301

Wykaz orzeczeń  | str. 305

Spis tabel  | str. 309