Dobra i interesy chronione w strukturze czynu niedozwolonego / Radosław Strugała

Publikacja Dobra i interesy chronione w strukturze czynu niedozwolonego ma na celu obronę tezy, zgodnie z którą nie wszystkie dobra i interesy potencjalnych poszkodowanych podlegają ochronie deliktowej Stanowi ona również próbę określenia kryteriów selekcji dóbr i interesów podlegających takiej ochronie. Przedstawiono w niej m.in. koncepcję tzw. bezprawności szkody jako przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej. Choć zasadniczo monografia poświęcona jest prawu polskiemu, jej problematyka została osadzona w szerokim kontekście zagranicznych systemów prawnych (zaprezentowano w niej m.in. niemiecki, francuski oraz włoski model podejścia do kwestii dóbr i interesów chronionych w strukturze czynu niedozwolonego).

Celem publikacji jest analiza poszczególnych przesłanek odpowiedzialności deliktowej – związku przyczynowego, pojęcia szkody oraz stanów faktycznych składających się na zdarzenia stanowiące poszczególne podstawy odpowiedzialności (w tym okoliczności przesądzających o winie i bezprawności). W opracowaniu przyjęto oryginalną perspektywę: centralną kategorią, z punktu widzenia której prowadzona jest wspomniana analiza jest kategoria dóbr i interesów poszkodowanego naruszonych w związku z wyrządzeniem mu szkody. Podstawowa teza pracy to założenie, że w reżimie deliktowym naprawieniu powinna podlegać nie każda szkoda rozumiana potocznie, ale tylko taka szkoda, która dotyka określonych dóbr i interesów poszkodowanego ocenianych jako zasługujące na ochronę ze strony prawa deliktowego. Rozwijając taką myśl starano się przedstawić kryteria, na podstawie których sądy powinny decydować, czy określony interes poszkodowanego jest godny ochrony. Praca stanowi również próbę uzasadnienia, że rodzaju wspomniana wyżej ocena może się odbywać de lege lata w prawie polskim, a właściwym dla jej dokonywania narzędziem jest, wyróżniana przez niektórych autorów, przesłanka tzn. bezprawności szkody.

W publikacji w poszczególnych rozdziałach omówiono następujące zagadnienia:

• znaczenie dóbr i interesów poszkodowanego w prawie deliktów (kontekst występowania formuły dóbr i interesów poszkodowanego oraz potrzeba wartościowania interesów poszkodowanego w polskim prawie czynów niedozwolonych),
• przedmiot i cel opracowania (aktualność zagadnienia dóbr i interesów poszkodowanego, przedmiot, cele i zakres opracowania),
• dobra i interesy chronione w strukturze wybranych systemów odpowiedzialności deliktowej. Potrzeba i sposoby ograniczenia odpowiedzialności deliktowej do szkód wynikających z naruszenia określonych interesów poszkodowanego [model niemiecki, francuski, włoski, common law, zasady Europejskiego Prawa Deliktów (PETL) i Projekt Wspólnych Ram Odniesienia (DCFR)],
• konstrukcja prawna czynu niedozwolonego a dobra i interesy chronione w ramach odpowiedzialności deliktowej (konstrukcja prawna i znaczenie poszczególnych przepisów dotyczących odpowiedzialności deliktowej, względny charakter odpowiedzialności deliktowej, zasada ograniczenia odpowiedzialności do bezpośrednio poszkodowanego oraz pojęcie wierzyciela w stosunku deliktowej odpowiedzialności odszkodowawczej, przesłanki odpowiedzialności deliktowej, znaczenie poszczególnych przesłanek odpowiedzialności a bezprawność szkody, szkoda i jej bezprawność),
• dobra i interesy tradycyjnie pozostające pod ochroną deliktową [dobra osobiste, zakres interesów chronionych w ramach prawa własności, możliwości zarobkowe i widoki na przyszłość (art. 444 § 2 KC) – utrata szansy zarobkowania i polepszenia własnej sytuacji majątkowej, utrzymanie i alimentacja (art. 446 KC)],
• ochrona deliktowa pozostałych dóbr i interesów [problem roszczeń z zakresu tzw. wrongful life, roszczenia z zakresu tzw. wrongful conception i wrongful birth, interesy chronione przez przepisy z zakresu prawa rodzinnego oraz więzi rodzinne i emocjonalne, posiadanie, wierzytelności (prawa względne), prawa udziałowe w spółkach kapitałowych, zdolność kredytowa (wiarygodność finansowa), konkurencja oraz indywidualne interesy konsumentów, środowisko, szansa (ekspektatywa)],
• ocena bezprawności szkody (charakter prawny i funkcja bezprawności szkody, stosowanie przesłanki bezprawności szkody).

Monografię przygotowano z myślą zarówno o praktykach – osobach świadczących profesjonalną pomoc prawną, tj. adwokatach, radcach prawnych, jak i teoretykach. Publikacja będzie przydatna również dla aplikantów zawodów prawniczych i studentów prawa oraz dla wszystkich osób zainteresowanych materią dóbr i interesów chronionych w strukturze czynu niedozwolonego, którzy chcą pogłębić wiedzę na ten temat.