Podręcznik prezentuje pełny wykład części ogólnej i szczególnej Kodeksu karnego z uwzględnieniem dużej liczby praktycznych przykładów z orzecznictwa.
W opracowaniu omówiono szczegółowo naukę o przestępstwie, naukę o karze, środkach karnych i zasadach ich wymiaru. Przedstawiono także konkretne typy przestępstw, m.in. przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, bezpieczeństwu powszechnemu, wolności, wymiarowi sprawiedliwości, obrotowi gospodarczemu oraz obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi.
W ósmym wydaniu publikacji uwzględniono m.in. zmiany wynikające z ustawy z 19.06.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 oraz ustawy z 14.05.2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2.
Adresaci:
Opracowanie jest przeznaczone dla studentów prawa i administracji, aplikantów sądowych, prokuratorskich i adwokackich, a także dla praktyków.
Wykaz skrótów ... 23
Część pierwsza. WIADOMOŚCI WSTĘPNE. NAUKA O USTAWIE KARNEJ
Rozdział I. Pojęcie i funkcje prawa karnego ... .. 29
1. Definicja prawa karnego ... ... . 29
2. Funkcje prawa karnego ... ... ... 30
Literatura uzupełniająca ... ... ... 34
Rozdział II. Prawo karne oraz jego miejsce w systemie nauk penalnych ... ... . 35
1. Prawo karne materialne a inne skodyfikowane dyscypliny prawa karnego ... ... 35
2. Nauka prawa karnego a nauki z nią powiązane ... ... .. 37
3. Rozwój nauki prawa karnego – rys historyczny ... ... . 38
Literatura uzupełniająca ... ... ... 41
Rozdział III. Podstawowe zasady prawa karnego ... ... ... 43
Rozdział IV. Źródła prawa karnego ... ... 55
Rozdział V. Struktura przepisu (normy) prawa karnego ... ... 61
1. Przepis a norma prawa karnego ... ... . 61
2. Przepis typizujący czyn zabroniony i jego struktura ... 62
2.1. Uwagi wprowadzające ... ... 62
2.2. Rodzaje dyspozycji ... ... ... 63
2.3. Rodzaje sankcji ... 66
3. Normy sankcjonowane i sankcjonujące ... ... . 67
4. Wykładnia przepisów prawa karnego ... ... ... 69
Literatura uzupełniająca ... ... ... 71
Rozdział VI. Zasady obowiązywania ustawy karnej ... ... 73
1. Obowiązywanie ustawy karnej w czasie ... ... 73
1.1. Temporalne granice obowiązywania ustawy ... ... 73
1.2. Czas popełnienia przestępstwa a zasada lex retro non agit ... . 74
1.3. Kolizja ustaw w czasie ... ... . 75
2. Obowiązywanie ustawy karnej w przestrzeni ... ... ... . 79
2.1. Miejsce popełnienia czynu zabronionego ... ... ... . 79
2.2. Obowiązywanie ustawy karnej za przestępstwa popełnione na terytorium Polski ... ... 80
2.3. Obowiązywanie polskiej ustawy karnej za przestępstwa popełnione za granicą ... 81
Literatura uzupełniająca ... ... ... 83
Część druga. NAUKA O PRZESTĘPSTWIE
Rozdział VII. Pojęcie przestępstwa i jego struktura ... ... 87
Rozdział VIII. Przedmiot prawnokarnej ochrony ... ... ... 103
1. Pojęcie dobra prawnego ... ... .. 103
2. Ochrona dobra prawnego przed jego naruszeniem oraz narażeniem na niebezpieczeństwo ... .. 104
3. Społeczna szkodliwość jako cecha zachowań godzących w dobra chronione prawem ... 108
Literatura uzupełniająca ... ... ... 110
Rozdział IX. Typizacja przestępstw oraz jej elementy ... . 111
Rozdział X. Bezprawność czynu oraz okoliczności ją wyłączające ... ... 167
Rozdział XI. Wina oraz okoliczności ją wyłączające ... ... 211
Rozdział XII. Etapy realizacji przestępstwa (formy stadialne) ... 251
Rozdział XIII. Formy współdziałania przestępnego ... ... 275
Rozdział XIV. Zbieg przepisów ustawy oraz zbieg przestępstw ... 311
Część trzecia. NAUKA O KARZE, ŚRODKACH KARNYCH I ZASADACH WYMIARU
Rozdział XV. Pojęcie oraz cele kary kryminalnej ... ... ... 341
Rozdział XVI. Kary ... . ... 353
Rozdział XVII. Środki karne ... ... 377
Rozdział XVIII. Przepadek i środki kompensacyjne ... ... ... 399
Rozdział XIX. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie ... ... 415
1. Pojęcie i systemy probacji ... ... 415
2. Warunkowe umorzenie postępowania ... ... ... 417
2.1. Uwagi wstępne ... . 417
2.2. Przesłanki stosowania ... ... 418
2.3. Okres, obowiązki i skutki przebiegu próby ... ... .. 421
3. Warunkowe zawieszenie wykonania kary ... ... 423
3.1. Uwagi wstępne ... . 423
3.2. Przesłanki stosowania ... ... 425
3.3. Okres próby i obowiązki okresu próby ... .. 426
3.4. Grzywna ... ... ... . 429
3.5. Skutki przebiegu okresu próby ... ... 430
3.6. Probacyjna zamiana kary pozbawienia wolności ... ... ... 431
4. Warunkowe przedterminowe zwolnienie ... ... . 433
4.1. Uwagi wstępne ... . 433
4.2. Przesłanki stosowania ... ... 434
4.3. Okres próby, obowiązek okresu próby i skutki jej przebiegu ... ... .. 435
4.4. Skrócenie wykonywania kary ograniczenia wolności i środków
karnych ... 437
Literatura uzupełniająca ... ... ... 439
Rozdział XX. Wymiar kary ... ... 441
Rozdział XXI. Nadzwyczajne złagodzenie i nadzwyczajne zaostrzenie kary ... .. 459
Rozdział XXII. Uchylenie karalności i darowanie kary. Zatarcie skazania ... ... 479
Rozdział XXIII. Środki zabezpieczające ... .. 497
Rozdział XXIV. Zasady traktowania i środki stosowane wobec nieletnich ... ... . 507
Część czwarta. ZAKRES PENALIZACJI CZĘŚCI SZCZEGÓLNEJ KODEKSU KARNEGO
Uwagi wprowadzające ... ... 523
Rozdział XXV. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne ... 525
1. Uwagi ogólne ... ... ... 525
2. Wszczęcie wojny ... ... . 525
3. Eksterminacja ... ... ... 526
4. Udział w masowym zamachu na ludność ... ... . 526
5. Przemoc wobec grupy osób ... .. 527
6. Stosowanie środków masowej zagłady ... ... ... 529
7. Wytwarzanie środka masowej zagłady ... ... .. 529
8. Atak na obiekt niebroniony ... ... 530
9. Zabójstwo wojenne ... . 530
10. Przestępne naruszenie prawa międzynarodowego ... ... 531
11. Niszczenie dóbr kultury ... ... . 531
12. Bezprawne używanie znaku Czerwonego Krzyża ... ... . 532
13. Nawoływanie do popełnienia przestępstw z rozdziału XVI Kodeksu karnego ... .. 533
14. Dopuszczenie do popełnienia niektórych przestępstw z rozdziału XVI Kodeksu karnego ... ... 534
Literatura uzupełniająca ... ... ... 534
Rozdział XXVI. Przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej ... ... .. 535
1. Uwagi ogólne ... ... ... 535
2. Zamach stanu ... ... ... 535
3. Przemoc wobec konstytucyjnego organu państwa ... ... 536
4. Zdrada dyplomatyczna ... ... ... 537
5. Szpiegostwo ... 538
6. Dezinformacja wywiadowcza ... ... ... . 538
7. Znieważenie Narodu ... ... ... 539
8. Zamach na Prezydenta RP ... ... 539
9. Czynna napaść na Prezydenta RP ... ... . 540
10. Czynna napaść na przedstawiciela obcego państwa ... . 540
11. Publiczne znieważenie godła ... 541
Literatura uzupełniająca ... ... ... 542
Rozdział XXVII. Przestępstwa przeciwko obronności ... ... . 545
1. Uwagi ogólne ... ... ... 545
2. Zamach terrorystyczny ... ... ... 545
3. Podjęcie służby w obcym wojsku ... ... 546
4. Prowadzenie zaciągu ... ... ... 546
5. Uchylanie się od służby wojskowej ... ... 547
6. Niezgłoszenie się do poboru ... . 548
7. Uchylanie się od pełnienia służby zastępczej ... ... ... 548
Literatura uzupełniająca ... ... ... 549
Rozdział XXVIII. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu ... . 551
1. Uwagi ogólne ... ... ... 551
2. Zabójstwo . ... 551
3. Dzieciobójstwo ... ... . 560
4. Eutanazja .. ... 562
5. Namowa do samobójstwa ... ... 563
6. Przerwanie ciąży ... ... . 565
7. Przerwanie ciąży bez zgody ... .. 567
8. Nieumyślne spowodowanie śmierci ... .. 567
9. Ciężkie uszkodzenie ciała ... ... 569
10. Uszkodzenie ciała ... ... 573
11. Uszkodzenie ciała dziecka poczętego ... ... ... . 574
12. Bójka i pobicie ... ... .. 575
13. Użycie w bójce niebezpiecznego narzędzia ... .. 580
14. Narażenie na niebezpieczeństwo ... ... 581
15. Narażenie na zarażenie ... ... ... 583
16. Nieudzielenie pomocy ... ... ... 584
Literatura uzupełniająca ... ... ... 586
Rozdział XXIX. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu ... ... .. 591
1. Uwagi ogólne ... ... ... 591
2. Sprowadzenie niebezpiecznego zdarzenia ... ... 591
3. Sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa ... ... 595
4. Sprowadzenie niebezpieczeństwa dla życia ... .. 596
5. Finansowanie przestępstw o charakterze terrorystycznym ... 598
6. Piractwo ... ... 600
7. Umieszczenie na statku niebezpiecznego urządzenia ... ... ... 601
8. Uzbrojenie statku w celu dokonania rabunku ... ... ... 601
9. Wyrób niebezpiecznych środków ... ... . 602
Literatura uzupełniająca ... ... ... 602
Rozdział XXX. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji ... ... .. 605
1. Uwagi ogólne ... ... ... 605
2. Katastrofa . ... 605
3. Sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy ... 607
4. Wypadek w komunikacji ... ... 609
5. Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości ... ... ... . 614
6. Dopuszczenie do ruchu niebezpiecznego pojazdu ... ... 615
7. Niezapewnienie bezpieczeństwa ruchu pojazdów mechanicznych ... ... 616
8. Prowadzenie pojazdu po cofnięciu uprawnień ... ... ... 616
Literatura uzupełniająca ... ... ... 618
Rozdział XXXI. Przestępstwa przeciwko środowisku ... ... 621
1. Uwagi ogólne ... ... ... 621
2. Powodowanie zniszczeń w przyrodzie ... ... ... 621
3. Zanieczyszczenie środowiska ... ... ... . 622
4. Składowanie odpadów ... ... ... 623
5. Niewłaściwe postępowanie z materiałami promieniotwórczymi ... ... ... 624
6. Nienależyte utrzymanie urządzeń zabezpieczających ... ... .. 624
7. Uszkadzanie terenu ... 625
8. Działalność zagrażająca środowisku ... 626
Literatura uzupełniająca ... ... ... 626
Rozdział XXXII. Przestępstwa przeciwko wolności ... ... ... . 629
1. Uwagi ogólne ... ... ... 629
2. Pozbawienie wolności ... ... ... . 629
3. Dopuszczenie się handlu ludźmi ... ... 632
4. Groźba karalna ... ... . 633
5. Uporczywe nękanie, stalking ... 634
6. Zmuszenie do określonego zachowania ... ... . 637
7. Utrwalanie wizerunku nagiej osoby ... . 638
8. Wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta ... . 639
9. Naruszenie miru domowego ... . 642
Literatura uzupełniająca ... ... ... 644
Rozdział XXXIII. Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania ... 647
1. Uwagi ogólne ... ... ... 647
2. Ograniczenie w prawach wyznaniowych ... ... 647
3. Złośliwe przeszkadzanie w wykonywaniu aktów religijnych ... ... . 648
4. Obraza uczuć religijnych ... ... 649
Literatura uzupełniająca ... ... ... 650
Rozdział XXXIV. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności ... ... 651
Rozdział XXXV. Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece ... ... ... 667
Rozdział XXXVI. Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej ... ... 679
Rozdział XXXVII. Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową ... .. 689
Rozdział XXXVIII. Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego ... ... 699
Rozdział XXXIX. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości ... ... 721
1. Uwagi ogólne ... ... ... 721
2. Przemoc i groźba bezprawna ... 721
3. Fałszywe zeznania ... .. 722
4. Fałszywe oskarżenie ... ... ... . 724
5. Tworzenie fałszywych dowodów dla podjęcia ścigania o przestępstwo ... 724
6. Zatajenie dowodów niewinności osoby podejrzanej ... . 725
7. Fałszywe zawiadomienie o przestępstwie ... ... . 725
8. Poplecznictwo ... ... .. 726
9. Niezawiadomienie o usiłowaniu popełnienia przestępstwa ... ... 727
10. Publiczne rozpowszechnianie wiadomości z postępowania przygotowawczego ... ... 728
11. Samowolne uwolnienie się osoby pozbawionej wolności ... ... 729
12. Bezprawne uwolnienie osoby pozbawionej wolności ... 730
13. Niestosowanie się do orzeczonego przez sąd zakazu ... 730
14. Użycie przemocy wobec świadka ... ... 731
15. Wymuszenie zeznań ... ... ... 732
16. Znęcanie się nad osobą pozbawioną wolności ... ... ... 733
Literatura uzupełniająca ... ... ... 733
Rozdział XL. Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum ... ... ... 737
1. Uwagi ogólne ... ... ... 737
2. Naruszenie prawa związane z wyborami ... ... 737
3. Użycie przemocy w związku z wyborami ... ... . 738
4. Użycie przemocy wobec osoby głosującej ... ... . 739
5. Łapownictwo wyborcze ... ... .. 739
6. Naruszenie przepisów o tajności głosowania ... ... ... 740
Literatura uzupełniająca ... ... ... 740
Rozdział XLI. Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu ... ... .. 741
1. Uwagi ogólne ... ... ... 741
2. Wzięcie zakładnika ... 741
3. Branie udziału w zbiegowisku publicznym ... .. 743
4. Publiczne nawoływanie do popełnienia przestępstwa ... ... .. 744
5. Publiczne propagowanie faszyzmu ... ... 744
6. Publiczne znieważenie grupy ludności ... ... .. 745
7. Branie udziału w zorganizowanej grupie przestępczej ... ... . 746
8. Udaremnienie przeprowadzenia zebrania ... ... 750
9. Znieważenie pomnika ... ... ... 751
10. Profanacja zwłok ... ... . 752
11. Bezprawny wyrób broni palnej ... ... .. 753
12. Bezprawne przekroczenie granicy ... ... 754
13. Ułatwianie pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ... ... . 754
Literatura uzupełniająca ... ... ... 754
Rozdział XLII. Przestępstwa przeciwko ochronie informacji ... ... . 757
1. Uwagi ogólne ... ... ... 757
2. Ujawnienie lub wykorzystanie informacji o klauzuli „tajne” lub „ściśle tajne” ... ... ... 757
3. Ujawnienie informacji ... ... ... 758
4. Naruszenie tajemnicy korespondencji ... ... ... 760
5. Niszczenie zapisu istotnej informacji ... ... ... . 762
6. Niszczenie danych informatycznych ... 763
7. Niszczenie danych informatycznych o szczególnym znaczeniu ... 763
8. Zakłócenie systemu komputerowego ... ... ... . 764
9. Umożliwienie włamania się do systemu komputerowego ... ... 764
Literatura uzupełniająca ... ... ... 765
Rozdział XLIII. Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów ... ... 767
1. Uwagi ogólne ... ... ... 767
2. Materialny fałsz dokumentu ... . 767
3. Fałszowanie faktur ... . 771
4. Fałsz intelektualny ... .. 771
5. Podanie w fakturze nieprawdziwych danych ... ... ... 772
6. Wyłudzenie poświadczenia nieprawdy ... ... .. 772
7. Użycie dokumentu poświadczającego nieprawdę ... ... 773
8. Zbycie dokumentu stwierdzającego tożsamość ... ... .. 774
9. Posługiwanie się cudzym dokumentem stwierdzającym tożsamość ... ... 775
10. Niszczenie dokumentu ... ... ... 776
11. Niszczenie znaków granicznych ... ... . 776
12. Fałszowanie faktur ze znaczną kwotą należności ... ... 777
Literatura uzupełniająca ... ... ... 777
Rozdział XLIV. Przestępstwa przeciwko mieniu ... .. 781
1. Uwagi ogólne ... ... ... 781
2. Kradzież ... ... 781
3. Kradzież z włamaniem ... ... ... 783
4. Rozbój ... ... 784
5. Kradzież rozbójnicza ... ... ... 788
6. Wymuszenie rozbójnicze ... ... 789
7. Przywłaszczenie ... ... 790
8. Uruchomienie na cudzy rachunek impulsów telefonicznych ... ... . 792
9. Oszustwo .. ... 793
10. Oszustwo komputerowe ... ... . 795
11. Uszkodzenie cudzej rzeczy ... ... 796
12. Krótkotrwały zabór pojazdu mechanicznego ... ... ... . 796
13. Wyrąb drzewa w lesie ... 797
14. Paserstwo . ... 798
Literatura uzupełniająca ... 799
Rozdział XLV. Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu .. 803
1. Uwagi ogólne .... 803
2. Nadużycie zaufania .. 804
3. Przyjęcie korzyści w zamian za zachowanie mogące wyrządzić szkodę ... 808
4. Oszustwo gospodarcze ... 811
5. Oszustwo ubezpieczeniowe ... 814
6. Pranie