Podstawy kasacyjne w procesie cywilnym / Arkadiusz Bieliński, Joanna May, Aneta Mendrek, Magdalena Rzewuska, Maciej Rzewuski, Bartosz Trocha, Ireneusz Wolwiak

Tematyka skargi kasacyjnej w procesie cywilnym jest niezwykle istotna ze względu na swoją złożoność oraz znaczenie dla możliwości usuwania z obrotu prawnego prawomocnych orzeczeń sądowych.

W książce przedstawiono sposoby korzystania z procesowo dopuszczalnych środków obrony przed niekorzystnymi skutkami rozstrzygnięcia wydanego przez sąd drugiej instancji. Oceniono najczęściej występujące w praktyce pod­stawy kasacyjne służące obronie interesów stron w obecnej rzeczywistości prawnej oraz przedstawiono te okoliczności, które taką podstawą nie mogą być ze względu na ograniczenia ustawowe. Argumentację poparto licznymi odesła­niami do ugruntowanych poglądów, ale także najnowszych trendów prezento­wanych w doktrynie i orzecznictwie.

W opracowaniu uwzględniono zmiany procedury cywilnej wprowadzone bar­dzo obszernymi nowelizacjami Kodeksu postępowania cywilnego z 4 lipca 2019 r. i z 7 lipca 2023 r., jak również – w założeniu tymczasowe – rozwiązania przyjęte w tzw. tarczach antycovidowych.

Książka zainteresuje przede wszystkim praktyków stosujących prawo cywilne, w tym zwłaszcza sędziów, adwokatów i radców prawnych. Może przyczynić się do standaryzacji praktyk prawniczych w zakresie konstruowania skarg kasa­cyjnych, zapewniając tym samym jednolitość interpretacji przepisów prawnych.

Wykaz skrótów | str. 11
Wprowadzenie | str. 15

Rozdział I
Naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię (Ireneusz Wolwiak) | str. 19

1. Uwagi wprowadzające | str. 19
2. Wykładnia przepisów prawa materialnego | str. 22
   2.1. Uwagi wstępne | str. 22
   2.2. Koncepcje wykładni | str. 26
   2.2.1. Wykładnia klaryfikacyjna | str. 31
   2.2.2. Wykładnia derywacyjna | str. 37
   2.2.3. Analiza dalszych postulatów w zakresie wykładni | str. 42
   2.2.4. Reguły wnioskowania | str. 49
3. Błędna wykładnia prawa materialnego jako podstawa skargi kasacyjnej | str. 56
   3.1. Istota zarzutu błędnej wykładni prawa materialnego | str. 56
   3.2. Stanowisko Sądu Najwyższego w przedmiocie wykładni prawa materialnego | str. 68
   3.3. Sporządzenie zarzutu błędnej wykładni prawa materialnego | str. 72
4. Podsumowanie | str. 76

Rozdział II
Naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie (Aneta Mendrek) | str. 79

1. Uwagi wprowadzające | str. 79
2. Pojęcie prawa materialnego w rozumieniu pierwszej podstawy kasacyjnej | str. 81
3. Naruszenie prawa materialnego – zagadnienia szczegółowe | str. 83
   3.1. Naruszenie lex contractus z perspektywy pierwszej podstawy kasacyjnej | str. 83
   3.2. Charakter autonomicznych źródeł prawa pracy | str. 85
   3.3. Odróżnienie prawa materialnego i procesowego | str. 86
   3.4. Prawo kolizyjne i prawo obce | str. 92
   3.5. Naruszenie przepisów regulujących warunki uznania orzeczenia sądu państwa obcego lub wyroku sądu polubownego | str. 94
   3.6. Rozgraniczenie sfery faktów od sfery prawa | str. 95
   3.7. Poprawne sformułowanie skargi kasacyjnej | str. 98
   3.8. Objęcie pierwszą z podstaw kasacyjnych naruszenia prawa materialnego niewytkniętego w postępowaniu apelacyjnym | str. 101
4. Wzajemna relacja podstaw kasacyjnych | str. 102
5. Wzajemna relacja obu postaci naruszenia prawa materialnego | str. 105
6. Niewłaściwe zastosowanie prawa materialnego | str. 107
7. Skutki niewłaściwego określenia postaci naruszenia prawa materialnego | str. 115
8. Braki w ustaleniach faktycznych jako niewłaściwe zastosowanie prawa materialnego (błąd subsumcji) | str. 121
9. Podsumowanie | str. 124

Rozdział III
Naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (Maciej Rzewuski) | str. 127

1. Uwagi wprowadzające | str. 127
2. Naruszenie przepisów postępowania | str. 128
   2.1. Przepisy postępowania a przepisy prawa materialnego | str. 128
   2.2. Zarzut naruszenia przepisów postępowania | str. 131
   2.3. Ograniczenie naruszenia przepisów postępowania do sądu drugiej instancji | str. 135
3. Związek kauzalny między naruszeniem przepisów postępowania a kształtem zaskarżonego rozstrzygnięcia | str. 137
4. Istotność naruszenia przepisów postępowania | str. 142
5. Nieważność postępowania jako podstawa kasacyjna | str. 148
6. Wybrane zagadnienia szczegółowe | str. 152
   6.1. Wady uzasadnienia orzeczenia jako podstawa kasacyjna | str. 152
   6.2. Zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. | str. 156
   6.3. Naruszenie przepisów postępowania w ujęciu transgranicznym | str. 159
7. Podsumowanie | str. 159

Rozdział IV
Naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego (udział w postępowaniu kasacyjnym Prokuratora Generalnego) (Arkadiusz Bieliński) | str. 161

1. Uwagi wprowadzające | str. 161
2. Podmioty szczególnie uprawnione | str. 163
3. Status prokuratora na gruncie postępowania kasacyjnego | str. 166
4. Możliwość wniesienia kilku skarg kasacyjnych w tożsamej sprawie | str. 170
5. Podstawy skargi kasacyjnej wnoszonej przez Prokuratora Generalnego | str. 172
6. Weryfikacja spełnienia przesłanki kwalifikowanej przez Prokuratora Generalnego | str. 177
7. Podsumowanie | str. 179

Rozdział V
Naruszenie konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela (udział w postępowaniu kasacyjnym Rzecznika Praw Obywatelskich) (Joanna May) | str. 181

1. Uwagi wprowadzające | str. 181
2. Status i uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich | str. 183
3. Legitymacja Rzecznika Praw Obywatelskich | str. 186
4. Wniesienie skargi kasacyjnej przez Rzecznika Praw Obywatelskich | str. 189
5. Prymat interesu prywatnego nad interesem publicznym | str. 191
6. Kwalifikowana podstawa skargi kasacyjnej | str. 192
7. Konstytucyjne wolności oraz prawa człowieka i obywatela | str. 195
8. Podsumowanie | str. 199

Rozdział VI
Naruszenie praw dziecka (udział w postępowaniu kasacyjnym Rzecznika Praw Dziecka) (Magdalena Rzewuska) | str. 201

1. Uwagi wprowadzające | str. 201
2. Kompetencje Rzecznika Praw Dziecka | str. 202
3. Wniesienie skargi kasacyjnej przez Rzecznika Praw Dziecka | str. 206
4. Podstawy skargi kasacyjnej wnoszonej przez Rzecznika Praw Dziecka | str. 209
5. Istota praw dziecka | str. 215
6. Pojęcie „dziecko” | str. 219
7. Zasada dobra dziecka | str. 223
8. Przykłady skarg kasacyjnych wniesionych przez Rzecznika Praw Dziecka | str. 226
9. Podsumowanie | str. 230

Rozdział VII
Zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów (Bartosz Trocha) | str. 233

1. Uwagi wprowadzające | str. 233
2. Geneza regulacji art. 398[3] § 3 k.p.c. | str. 234
3. Istota regulacji art. 398[3] § 3 k.p.c. | str. 242
   3.1. Uwagi ogólne – identyfikacja węzłowych problemów | str. 242
   3.2. Pojęcie zarzutów dotyczących ustalenia faktów | str. 246
   3.3. Pojęcie zarzutów dotyczących oceny dowodów | str. 252
   3.4. Cel zakazu z art. 398[3] § 3 k.p.c. | str. 257
4. Przepis art. 398[3] § 3 k.p.c. a podstawa kasacyjna dotycząca naruszeń prawa procesowego | str. 263
   4.1. Uwagi ogólne | str. 263
   4.2. Przepis art. 398[3] § 3 k.p.c. a naruszenia dotyczące gromadzenia i weryfikowania twierdzeń o faktach | str. 265
   4.3. Przepis art. 398[3] § 3 k.p.c. a naruszenia dotyczące uzasadnienia wyroku sądu drugiej instancji w zakresie jego podstawy faktycznej | str. 270
   4.4. Przepis art. 398[3] § 3 k.p.c. a naruszenia wybranych przepisów o postępowaniu apelacyjnym | str. 274
   4.5. Konsekwencje pośredniego zakwestionowania ustalenia faktów lub oceny dowodów w ramach podstawy kasacyjnej z art. 398[3] § 1 pkt 2 k.p.c. | str. 277
5. Przepis art. 398[3] § 3 k.p.c. a podstawa kasacyjna dotycząca naruszeń prawa materialnego | str. 278
6. Konsekwencje naruszenia przez stronę zakazu z art. 398[3] § 3 k.p.c. | str. 287
7. Podsumowanie | str. 291

Bibliografia | str. 293
O Autorach | str. 309