Kontrola zarządcza w rachunkowości budżetowej. Planowanie i zarządzanie ryzykiem / Ireneusz Rosiek

W publikacji autor omówił rolę i wpływ przepisów o kontroli zarządczej na rachunkowość budżetową. Skoncentrował się na dwóch procesach kontroli zarządczej: planowaniu (wyznaczaniu celów) oraz zarządzaniu ryzykiem. Są to jednocześnie procesy zarządcze najobszerniej opisane standardami kontroli zarządczej i uznane przez ustawodawcę za fundamentalne.

W opracowaniu czytelnik znajdzie analizę zagadnień takich jak:
• mierniki celów rachunkowości budżetowej oraz monitorowanie stopnia ich osiągnięcia;
• zarządzanie ryzykiem w obszarze zapewnienia wiarygodności sprawozdań budżetowych;
• ryzyko w stosowaniu klasyfikacji budżetowej.

Opracowanie zainteresuje ekonomistów, księgowych i menedżerów zatrudnionych w jednostkach sektora finansów publicznych, a także adwokatów, radców prawnych i sędziów w zakresie omawianej problematyki.

Wykaz skrótów  | str. 11

Wstęp  | str. 13

Rozdział 1

Kontrola zarządcza w systemie finansów publicznych  | str. 17

1.1. Geneza kontroli zarządczej i jej finansowy aspekt  | str. 17

1.1.1. Inspiracja biznesowymi praktykami w zakresie kontroli i ich implementacja w sektorze publicznym  | str. 17

1.1.2. Kontrola zarządcza jako konsekwencja członkostwa Polski w Unii Europejskiej  | str. 21

1.1.3. Od publicznej wewnętrznej kontroli finansowej do publicznej kontroli wewnętrznej  | str. 23

1.1.4. Model publicznej wewnętrznej kontroli finansowej  | str. 25

1.1.5. Zastąpienie kontroli finansowej kontrolą zarządczą  | str. 31

1.1.6. Różnorodność w rozumieniu pojęcia kontroli zarządczej  | str. 33

1.2. Kontrola zarządcza jako norma prawna obowiązująca od 2010 r.  | str. 36

1.2.1. Kontrola zarządcza jako model zarządzania  | str. 36

1.2.2. Standardy kontroli zarządczej jako standardy zarządzania  | str. 39

1.3. Poziomy zarządzania w administracji a poziomy kontroli zarządczej  | str. 43

1.3.1. Menedżeryzm w kontroli zarządczej a szczeble zarządzania w sektorze publicznym  | str. 43

1.3.2. Dwupoziomowość kontroli zarządczej a wielopoziomowość struktury instytucjonalnej w administracji publicznej  | str. 45

Rozdział 2

Charakterystyka rachunkowości budżetowej i jej relacje z kontrolą zarządczą  | str. 54

2.1. Potrzeby informacyjne jako determinanta rozwoju rachunkowości  | str. 54

2.2. Rachunkowość jako system informacyjny jednostki  | str. 60

2.3. System rachunkowości budżetowej  | str. 69

2.3.1. Hierarchiczna struktura rachunkowości budżetowej  | str. 69

2.3.2. Zakres oczekiwanych informacji w rachunkowości budżetowej  | str. 77

2.4. Dualizm relacji rachunkowości budżetowej i kontroli zarządczej  | str. 81

2.4.1. Rachunkowość budżetowa jako przedmiot kontroli zarządczej  | str. 81

2.4.2. Rachunkowość budżetowa jako podmiot kontroli zarządczej  | str. 88

Rozdział 3

Cele rachunkowości budżetowej i pomiar ich osiągnięcia  | str. 92

3.1. Planowanie jako proces wyznaczania celów i zadań oraz kontrola ich wykonania  | str. 92

3.1.1. Relacje celów i zadań w planowaniu  | str. 92

3.1.2. Cele zewnętrzne i wewnętrzne jednostki sektora finansów publicznych  | str. 96

3.1.3. Planowanie operacyjne a wzmocnienie akcentu na rezultaty  | str. 101

3.2. Cele działów finansowo-księgowych w jednostkach budżetowych  | str. 105

3.2.1. Wiarygodność sprawozdań jako wspólny cel kontroli zarządczej i rachunkowości  | str. 105

3.2.2. Użyteczność jako najważniejsza cecha sprawozdania  | str. 112

3.2.3. Mierniki celów rachunkowości budżetowej oraz monitorowanie stopnia ich osiągnięcia  | str. 123

3.2.4. Praktyka formułowania celów w zakresie rachunkowości budżetowej  | str. 127

Rozdział 4

Ryzyko w rachunkowości budżetowej na przykładzie stosowania klasyfikacji budżetowej  | str. 146

4.1. Proces zarządzania ryzykiem w modelu kontroli zarządczej  | str. 146

4.2. Zarządzanie ryzykiem w obszarze zapewnienia wiarygodności sprawozdań budżetowych  | str. 148

4.2.1. Założenia metodyczne oceny ryzyk i reakcji na nie  | str. 148

Punktowa ocena ryzyka i „apetyt na ryzyko”  | str. 148

Właściciele ryzyk  | str. 150

Reakcja na ryzyko  | str. 151

4.2.2. Cel komórki rachunkowości budżetowej oraz identyfikacja ryzyk związanych z jego osiągnięciem  | str. 154

Formułowanie mierzalnego celu komórki finansowo-księgowej  | str. 154

Identyfikacja ryzyk związanych z osiągnięciem celu komórki finansowo-księgowej  | str. 155

4.2.3. Ocena ryzyk dla wiarygodności sprawozdań budżetowych i reakcje na nie w zakresie stosowania klasyfikacji budżetowej  | str. 158

Analiza ryzyka R1  | str. 158

Propozycja reakcji na ryzyko  | str. 161

Analiza ryzyka R2  | str. 164

Propozycja reakcji na ryzyko  | str. 166

Analiza ryzyka R3  | str. 170

Propozycja reakcji na ryzyko  | str. 172

Analiza ryzyka R4, R5 i R6  | str. 176

Analiza ryzyka R7  | str. 183

Propozycja reakcji na ryzyko  | str. 189

Analiza ryzyka R8  | str. 190

Propozycja reakcji na ryzyko  | str. 191

Analiza ryzyka R9  | str. 191

Propozycja reakcji na ryzyko  | str. 192

4.2.4. Wnioski w zakresie zarządzania ryzykiem w obszarze rachunkowości budżetowej  | str. 193

Wnioski w zakresie metodyki  | str. 193

Wnioski w zakresie ryzyka dla wiarygodności sprawozdań budżetowych na pierwszym poziomie kontroli zarządczej  | str. 197

Rozdział 5

Niedoskonałości klasyfikacji budżetowej wpływające na użyteczność sprawozdań budżetowych  | str. 199

5.1. Konstrukcja prawna klasyfikacji budżetowej  | str. 199

5.1.1. Koncepcyjne założenia klasyfikacji budżetowej jako przyczyna niejednoznaczności przepisów  | str. 199

5.1.2. Zmiany koncepcyjne w zakresie rozdziałów klasyfikacji budżetowej w celu zwiększenia użyteczności dla jednostek samorządu terytorialnego  | str. 208

5.1.3. Kryteria tworzenia paragrafów klasyfikacji budżetowej jako źródło ryzyka  | str. 214

5.2. Niejednolitość interpretacyjna i możliwości jej eliminacji  | str. 218

5.2.1. Wewnętrzna sprzeczność interpretacji Ministerstwa Finansów  | str. 218

5.2.2. Przykład opłat dystrybucyjno-przesyłowych  | str. 218

5.2.3. Przykład abonamentu RTV – sprzeczność interpretacji z interpretowanym przepisem  | str. 220

5.2.4. Współpraca między interpretatorami  | str. 224

5.2.5. Zwiększenie dostępności (w tym wyszukiwalności) interpretacji  | str. 225

Zakończenie  | str. 227

Bibliografia  | str. 235

Akty prawne  | str. 241

Komunikaty  | str. 243

Interpretacje i korespondencja z nimi związana  | str. 245

Pozostałe źródła  | str. 247

Wykaz rysunków  | str. 249

Wykaz tabel  | str. 251

Aneks. Porównanie struktury standardów COSO i INTOSAI GOV 9100 ze strukturą polskich standardów kontroli finansowej i zarządczej  | str. 253