Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków. Wydanie 4 / Jacek Ignaczewski, Krystyna Skiepko

W książce przedstawiono przebieg sprawy o podział majątku wspólnego małżonków zarówno w ujęciu materialnym, jak i procesowym: począwszy od szczegółowego przedstawienia składu i sposobu ustalenia wartości majątku wspólnego, roszczeń z jakimi strony mogą wystąpić, aż do wyjaśnienia wpływu tego postępowania na inne sprawy małżonków, a także zakończenia postepowania i zasad orzekania o jego kosztach.

 Komentarz zawiera wiele praktycznych wskazówek oraz liczne przykłady obrazujące funkcjonowanie przepisów w konkretnych sprawach z zakresu podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej.

Obecne wydanie zostało wzbogacone o najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego. Dodatkowym atutem publikacji są zamieszczone wzory pism i orzeczeń, które mogą okazać się pomocne w toku sprawy o podział majątku wspólnego.

 Opracowanie przeznaczone jest dla prawników cywilistów: sędziów, adwokatów, radców prawnych, pomoże też w nauce aplikantom i studentom prawa.

Wykaz skrótów | str. 15

Słowo wstępne | str. 19

Wprowadzenie | str. 21

CZĘŚĆ PIERWSZA. Umowny podział majątku wspólnego | str. 31

CZĘŚĆ DRUGA. Sądowy podział majątku wspólnego | str. 37

Rozdział I. Rodzaje postępowań sądowych, w ramach których możliwe jest dokonanie podziału majątku wspólnego – uwagi ogólne | str. 39
1. Postępowanie o podział majątku wspólnego (art. 566 i 567 k.p.c.) | str. 39
2. Postępowanie o dział spadku bądź zniesienie współwłasności (art. 689 k.p.c.) | str. 39
3. Postępowanie o rozwód, separację lub unieważnienie małżeństwa
(art. 58 § 3, art. 613 § 1 i art. 21 k.r.o.) | str. 40
4. Zawezwanie do próby ugodowej (art. 185 § 1 k.p.c.) | str. 41
5. Zapis na sąd polubowny (art. 1157 k.p.c.) | str. 47

Rozdział II. Sądowy podział majątku wspólnego dokonywany w trybie postępowania nieprocesowego | str. 48
1. Uwagi ogólne | str. 48
2. Właściwość sądu | str. 49
3. Podmioty uprawnione do złożenia wniosku | str. 51
4. Uczestnicy postępowania o podział majątku wspólnego | str. 53
5. Wymogi formalne wniosku o podział majątku wspólnego | str. 58
Wzór wniosku o podział majątku wspólnego | str. 62

Rozdział III. Postępowanie w sprawie o podział majątku wspólnego | str. 66
1. Uwagi ogólne | str. 66
2. Ustalanie składu i wartości majątku wspólnego | str. 84
2.1. Uwagi ogólne | str. 84
2.2. Składniki majątku wspólnego | str. 110
2.2.1. Uwagi ogólne | str. 110
2.2.2. Przykładowe składniki majątku wspólnego | str. 122
2.2.2.1. Wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków | str. 122
2.2.2.2. Dochody z majątku wspólnego i z majątku osobistego każdego z małżonków | str. 124
2.2.2.3. Środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków | str. 127
2.2.2.4. Kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie prowadzonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, o którym mowa w art. 40a u.s.u.s. | str. 132
2.2.2.5. Spółdzielcze prawo do lokalu | str. 139
2.2.2.6. Prawo własności domu | str. 147
2.2.2.7. Prawo najmu | str. 149
2.2.2.8. Ekspektatywa | str. 154
2.2.2.9. Przedmioty uzyskane z przestępstwa | str. 158
2.2.2.10. Gospodarstwo rolne przekazane następcy | str. 160
2.2.2.11. Nieruchomość nabyta na podstawie art. 1 ust. 1 u.u.w. | str. 170
2.2.2.12. Rzeczy nabyte przez zasiedzenie | str. 174
2.2.2.13. Akcje pracownicze | str. 179
2.2.2.14. Akcje i udziały w spółkach | str. 183
2.2.2.15. Wkład do spółki ze środków z majątku wspólnego | str. 191
2.2.2.16. Składniki majątkowe, których skuteczność nabycia zależy od dodatkowych wymogów | str. 194
2.2.2.17.    Posiadanie | str. 197
2.2.2.18. Przynależność poszczególnych składników do majątku wspólnego a oświadczenia małżonków zawarte w umowie ich nabycia | str. 197
2.2.2.19. Przedmioty zwykłego urządzenia domowego | str. 202
2.2.2.20. Przynależność składników majątkowych przesuniętych wolą małżonków z majątku wspólnego do majątku osobistego jednego z nich | str. 204
2.2.2.21. Roszczenie z art. 231 k.c. – budowa na cudzym gruncie | str. 209
2.2.2.22. Wierzytelności i inne prawa majątkowe (prawo do kwatery stałej, odprawy mieszkaniowej, prawa wynikające z umowy leasingu, renoma przedsiębiorstwa – goodwill – i inne) | str. 211
2.2.3. Przedmioty majątkowe wchodzące w skład majątku osobistego małżonka | str. 228
2.2.3.1. Uwagi ogólne | str. 228
2.2.3.2. Przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (art. 33 pkt 1 k.r.o.) | str. 231
2.2.3.3. Przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił (art. 33 pkt 2 k.r.o.) | str. 231
2.2.3.4. Prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom (art. 33 pkt 3 k.r.o.) | str. 237
2.2.3.5. Przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (art. 33 pkt 4 k.r.o.) | str. 241
2.2.3.6. Prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (art. 33 pkt 5 k.r.o.) | str. 243
2.2.3.7. Przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (art. 33 pkt 6 k.r.o.) | str. 245
2.2.3.8. Wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków (art. 33 pkt 7 k.r.o.) | str. 249
2.2.3.9. Przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków (art. 33 pkt 8 k.r.o.) | str. 250
2.2.3.10. Prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy (art. 33 pkt 9 k.r.o.) | str. 252
2.2.3.11. Przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego (art. 33 pkt 10 k.r.o.) | str. 252
2.3. Ustalanie wartości przedmiotów majątkowych wchodzących w skład majątku wspólnego | str. 268
2.3.1. Uwagi ogólne | str. 268
2.3.2. Wartość nieruchomości obciążonej hipoteką | str. 269
2.3.3. Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu | str. 280
2.3.3.1. Metody ustalania wartości | str. 280
2.3.3.2. Możliwość podwyższenia lub obniżenia wartości stosownie do szczególnych okoliczności występujących w danej sprawie | str. 288
2.3.4. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego | str. 292
2.3.5. Prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej | str. 293
2.3.6. Własność nieruchomości | str. 294
2.3.7. Nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków w postaci wspólnej budowy domu | str. 295
2.3.8. Użytkowanie wieczyste | str. 295
2.3.9. Prawo najmu | str. 296
2.3.10. Wkład do spółki | str. 302
2.3.11. Nakład na rzecz osoby trzeciej | str. 305
2.3.12. Zbiór rzeczy | str. 307
3. Żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym | str. 308
3.1. Uwagi ogólne | str. 308
3.2. Przesłanki ustalenia nierównych udziałów | str. 310
3.2.1. Definicja | str. 310
3.2.2. Zgłoszenie żądania | str. 310
3.2.3. „Ważne powody” w rozumieniu art. 43 § 2 k.r.o. | str. 311
3.2.4. Stopień przyczyniania się małżonków do powstania majątku wspólnego | str. 313
3.3. Tryb postępowania | str. 326
3.4. Skutki prawne ustalenia nierównych udziałów | str. 335
3.5. Swoboda małżonków w ustalaniu wielkości ich udziałów w majątku wspólnym | str. 337
4. Sposób podziału majątku wspólnego | str. 339
4.1. Uwagi ogólne | str. 339
4.2. Podział fizyczny | str. 348
4.2.1. Uwagi ogólne | str. 348
4.2.1.1. Definicja | str. 348
4.2.1.2. Podział sprzeczny z przepisami ustawy | str. 350
4.2.1.3. Zgodność podziału fizycznego ze społeczno‑gospodarczym przeznaczeniem rzeczy | str. 361
4.2.1.4. Istotna zmiana rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości jako dalsze negatywne przesłanki podziału fizycznego | str. 376
4.2.2. Sposoby podziału fizycznego nieruchomości | str. 378
4.2.2.1. Uwagi ogólne | str. 378
4.2.2.2. Podział budynku | str. 380
4.2.2.3. Ustanowienie odrębnej własności lokalu | str. 383
4.2.2.4. Zniesienie odrębnej własności lokali i podział fizyczny budynku, w którym tę własność
ustanowiono | str. 394
4.2.3. Podział fizyczny zbioru rzeczy | str. 397
4.3. Przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedaż
rzeczy | str. 399
4.4. Reguły dotyczące zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego | str. 433
4.5. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego | str. 441
4.6. Wzory postanowień | str. 443
4.6.1. Wzór postanowienia dokonującego podziału majątku wspólnego przez podział fizyczny nieruchomości składającej się z kilku działek | str. 443
4.6.2. Wzór postanowienia dokonującego podziału majątku wspólnego przez podział fizyczny nieruchomości na kilka nowo tworzonych działek | str. 444
4.6.3. Wzór postanowienia dokonującego podziału majątku wspólnego przez podział fizyczny i ustanowienie odrębnej własności lokali | str. 446
4.6.4. Wzór postanowienia dokonującego podziału majątku wspólnego przez podział fizyczny nieruchomości wraz z podziałem pionowym budynku | str. 448
4.6.5. Wzór postanowienia dokonującego podziału majątku wspólnego przez zniesienie odrębnej własności lokali i podział fizyczny nieruchomości | str. 450
4.6.6. Wzór postanowienia dokonującego podziału majątku wspólnego przez przyznanie rzeczy jednemu z małżonków | str. 453
4.6.7. Wzór postanowienia dokonującego podziału majątku wspólnego przez przyznanie rzeczy obojgu małżonkom | str. 455
4.6.8. Wzór postanowienia dokonującego podziału majątku wspólnego przez zarządzenie sprzedaży rzeczy | str. 457
5. Spłaty i dopłaty | str. 458
5.1. Uwagi ogólne | str. 458
5.2. Termin i sposób uiszczenia spłaty lub dopłaty | str. 461
5.3. Wysokość i termin uiszczenia odsetek | str. 464
5.4. Sposób zabezpieczenia | str. 473
5.5. Odroczenie terminu zapłaty rat już wymagalnych | str. 475
5.6. Możliwość sądowej waloryzacji zasądzonej spłaty lub dopłaty | str. 477
5.7. Możliwość obniżenia spłat i dopłat zasądzonych w sprawie o podział majątku wspólnego z powołaniem się na art. 5 k.c. | str. 480
6. Żądania i roszczenia podlegające rozpoznaniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego | str. 485
6.1. Roszczenia z tytułu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty każdego z małżonków oraz z tytułu wydatków i nakładów, które każde z małżonków poczyniło ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny | str. 485
6.2. Rozliczenia dokonywane na podstawie art. 45 k.r.o. stosowanego w drodze analogii oraz na podstawie art. 415 k.c. | str. 518
6.3. Roszczenie z tytułu posiadania przedmiotów należących do majątku objętego wspólnością | str. 522
6.4. Roszczenie z tytułu pobranych pożytków i innych przychodów z majątku wspólnego w okresie między ustaniem wspólności a dokonaniem podziału majątku wspólnego | str. 531
6.5. Roszczenie z tytułu spłaconych długów | str. 541
6.6. Roszczenie z art. 231 k.c. | str. 552
6.7. Żądanie rozliczenia nakładów i wydatków dokonanych z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek osobisty drugiego | str. 558

Rozdział IV. Wpływ postępowania o podział majątku wspólnego na inne sprawy majątkowe między małżonkami | str. 562
1. Uwagi ogólne | str. 562
2. Sprawy pozostające poza kognicją sądu orzekającego w sprawie o podział majątku wspólnego | str. 571

Rozdział V. Orzeczenia merytoryczne wydawane w postępowaniu o podział majątku wspólnego | str. 573
1. Postanowienie częściowe | str. 573
2. Wzór postanowienia częściowego | str. 578
3. Postanowienie wstępne | str. 583
4. Postanowienie kończące postępowanie w sprawie o podział majątku wspólnego | str. 590
4.1. Uwagi ogólne | str. 590
4.2. Wzór postanowienia o podziale majątku wspólnego z orzeczeniem o braku uprawnienia do lokalu
socjalnego | str. 610
4.3. Wzór postanowienia o podziale majątku wspólnego z orzeczeniem o uprawnieniu do lokalu socjalnego | str. 612
5. Sposób zaskarżenia | str. 614
5.1. Uwagi ogólne | str. 614
5.2. Dopuszczalność skargi kasacyjnej | str. 623

Rozdział VI. Skutki zakończenia postępowania o podział majątku wspólnego | str. 627
1. Uwagi ogólne | str. 627
2. Prekluzja z art. 618 § 3 k.p.c. | str. 628
3. Podział uzupełniający | str. 631

Rozdział VII. Zasady orzekania o kosztach postępowania o podział majątku wspólnego | str. 634