Granice sprawiedliwości, sprawiedliwość ponad granicami / Marta Soniewicka

W książce dokonano próby ogólnego zdefiniowania pojęcia "sprawiedliwość" w rozumieniu współczesnej filozofii liberalnej oraz warunków jakie muszą być spełnione, by zastosować je do świata jako całości. Na tej podstawie przeprowadzona zostaje krytyczna analiza głównych koncepcji sprawiedliwości globalnej, jakie powstały na gruncie współczesnych sporów pomiędzy rozmaitymi nurtami liberalizmu. Obejmuje ona zarówno koncepcje odrzucające redystrybucję dóbr (koncepcje "nieczułe na położenie"), jak i koncepcje przyjmujące w różny sposób zakreśloną redystrybucję dóbr (koncepcje "czułe na położenie"). Celem tych analiz jest znalezienie miejsc wspólnych i miejsc spornych pomiędzy koncepcjami, co pozwala z kolei na sformułowanie pewnych ogólnych tez dotyczących tego, co liberalizm może zaproponować światu jeśli chodzi o sprawiedliwość.

Podziękowania 13
Wprowadzenie Sprawiedliwość i świat 17
Część I Granice sprawiedliwości 23
Wstęp 25
Rozdział pierwszy Źródła pojęcia sprawiedliwości 29
1. Cnota sprawiedliwości 29 2. Normatywne teorie sprawiedliwości i ich uzasadnienia 32
Rozdział drugi Pojęcie sprawiedliwości 40
1. Sprawiedliwość materialna, formalna i proceduralna 40 1.1. Sprawiedliwość formalna i materialna 41 1.2. Sprawiedliwość proceduralna 45 1.3. Materialna sprawiedliwość dystrybutywna i komutatywna 47 2. Kryteria sprawiedliwości 49 2.1. Zasługi (deserts i merits) 50 2.2. Potrzeby 57 2.3. Liberalna koncepcja równości 60
Rozdział trzeci Tło sprawiedliwości 62
1. Przetrwanie ludzi i ludzkości 64 2. Względna równość sił i kruchość ludzkiej egzystencji 65 2.1. Dysproporcje sił między jednostkami 66 2.2. Dysproporcje sił między aktorami globalnymi 69 2.3. Równość moralna istot ludzkich 73 2.4. Równość normatywna narodów 74 3. Umiarkowany altruizm i umiarkowany egoizm 79 4. Umiarkowany niedostatek zasobów na świecie 81 5. Moralna natura człowieka 84 6. Podsumowanie: wspólnota i konflikt interesów 85
Rozdział czwarty Cnoty towarzyszące sprawiedliwości 89
1. Prawość 89 2. Miłosierdzie: misericordia i caritas 94
Część II Sprawiedliwość ponad granicami 101
Wprowadzenie 103
Dział I Koncepcje "nieczułe na położenie" 109
Rozdział pierwszy Utylitaryzm nieosobowy w wersji klasycznej (globalny dobrobyt społeczny) 109
1. Założenia 112 2. Kontrowersje 113 2.1. Problem uzasadnienia i motywacji: globalny racjonalista kolektywny 113 2.2. Wartości nieutylitarne 116 3. Podsumowanie 121
Rozdział drugi Ekonomia neoklasyczna (globalna efektywność ekonomiczna) 123
1. Założenia 126 1.1. Homo oeconomicus 127 1.2. Efektywność 129 1.3. Dystrybucja 134 1.4. Model transakcji 137 2. Kontrowersje 138 2.1. Koszty zewnętrzne 139 2.2. Nierówna pozycja wyjściowa stron transakcji 142 2.3. Redystrybucja 144 2.4. Preferencje 146 3. Podsumowanie: konflikt efektywności z innymi wartościami 151
Rozdział trzeci Libertarianizm (koncepcja uprawnień Roberta Nozicka) 154
1. Założenia 155 1.1. Samoposiadanie i absolutne prawa własności 155 1.2. Dystrybucja 157 2. Kontrowersje 159 2.1. Pierwotne zawłaszczenie 159 2.2. Geneza 166 2.3. Równa wolność 170 2.4. Filantropia 174 2.5. Bezpieczeństwo 175 3. Podsumowanie 178
Dział II Koncepcje "czułe na położenie" 179
Rozdział czwarty Partykularyzm (kontekstualizm kulturowy) 179
1. Liberalny nacjonalizm 185 1.1. Założenia 188 1.1.1. Narodowość jako źródło tożsamości 188 1.1.2. Prawo do samostanowienia 190 1.1.3. Narodowość jako źródło zobowiązań moralnych 191 1.1.4. Zasady sprawiedliwości międzynarodowej 193 1.1.5. Narodowa odpowiedzialność zaradcza 195 1.2. Kontrowersje 197 1.2.1. Arbitralne kryterium narodowości 198 1.2.2. Odpowiedzialność narodowa i asymetria dystrybucji 201 1.3. Podsumowanie 205 2. Wielokulturowość i feminizm 206 2.1. Liberalna koncepcja uznania 208 2.1.1. Założenia 214 2.1.2. Kontrowersje 219 2.2. Etyka opiekuńczości 227 2.3. Podsumowanie 234
Rozdział piąty Słaby uniwersalizm (statyzm) - społeczność ludów 235
1. Założenia 239 1.1. Metoda uzasadnienia 240 1.2. Zasady sprawiedliwości 242 2. Kontrowersje 245 2.1. Ważność granic państwowych 246 2.2. Samowystarczalność i autonomia państw 251 2.3. Tolerancja 254 2.4. Status zasad prawa ludów 259 3. Podsumowanie 260
Rozdział szósty Mocny uniwersalizm (kosmopolityzm) 262
1. Globalna sprawiedliwość jako bezstronność (global justice as fairness) 264 1.1. Założenia 266 1.2. Kontrowersje 273 1.2.1. Nasycony i nienasycony treścią kosmopolityzm 274 1.2.2. Globalna struktura pierwotna i problem negatywnej odpowiedzialności instytucjonalnej 276 1.3. Podsumowanie 280 2. Koncepcja zdolności (capabilities) 280 2.1. Założenia 281 2.2. Kontrowersje 287 3. Globalna etyka utylitarna (utylitaryzm osobowy) 290 3.1. Założenia 291 3.2. Kontrowersje 297 3.2.1. Problem oceny moralnej wartości poświęcanego dobra 297 3.2.2. Problem nieograniczonej odpowiedzialności indywidualnej (globalny racjonalista uniwersalny) 302 3.3. Podsumowanie 306
Zakończenie Make Law, Not War 309
Bibliografia 325