Zadomowieni i wyobcowani. O sytuacji pisarzy polskich w Kanadzie / Justyna Budzik

Książka Justyny Budzik poświęcona jest twórczości siedmiu polskich poetów (kilku pokoleń) osiadłych w Kanadzie w różnych dekadach po zakończeniu II wojny światowej. Poezja Bogdana Czaykowskiego, Andrzeja Buszy, Floriana Śmieji, Wacława Iwaniuka, Edwarda Zymana, Marka Kusiby i Romana Sabo posłużyła Autorce do wnikliwej refleksji na temat sytuacji polskiego twórcy w Kraju Klonowego Liścia, „ze szczególnym uwzględnieniem dychotomii zadomowienia i wyobcowania" (jak czytamy we Wstępie). W pracy znajdziemy rozważania na temat wielorakich aspektów (m.in. psychologicznych, społecznych, filozoficznych bądź artystycznych), jakie wiążą się z sytuacją wygnania. Studium krakowskiej badaczki jest rzeczowym i kompetentnym opisem niezwykle ważnej, a wręcz fundamentalnej dla każdego pisarza - emigranta, problematyki kształtowania własnej przestrzeni duchowej, rozpiętej antynomicznie pomiędzy byciem „obcym" a byciem „tutejszym". Justyna Budzik wykorzystała nie tylko znakomity warsztat literaturoznawczy, lecz także swoje rozległe umiejętności filologiczne i translatorskie. Zebrała wiele materiałów niepublikowanych, przeprowadziła liczne wywiady, dotarła do ciekawych zbiorów archiwalnych. Wykazała się solidnym przygotowaniem teoretycznym, konsekwencją metodologiczną, przenikliwością i erudycją. To niewątpliwie ważna i potrzebna praca, która wzbogaci wiedzę nie tylko o polsko-kanadyjskich relacjach w literaturze emigracyjnej i postemigracyjnej, lecz także o problematyce dwukulturowości i zadomowienia w wielu wymiarach współczesnego świata.
Z recenzji prof. dr. hab. Janusza Pasterskiego

Wstęp 9
Rozdział I. „Stan zwany wygnaniem” – zarys problemu emigracyjności w literaturze 17
Rozdział II. Zadomowienie w przestrzeni świata. Bogdan Czaykowski – poeta uniwersum 37
1. Bogdan Czaykowski – sylwetka twórcza 37
1.1. Poeci grupy „Kontynenty” 42
2. W kręgu filozofii 46
3. Przestrzeń realna i symboliczna – założenia badawcze 49
4. Podróż w przestrzeni realnej 52
4.1. „Ja” poetyckie w przestrzeni 52
4.1.1. Wobec kanadyjskiego krajobrazu 61
5. Czas i miejsce w ujęciu filozoficznym 67
5.1. Tożsamość określana przez czas i miejsce 78
5.2. Zadomowienie i tożsamość w kontekście filozofii egzystencjalnej 82
6. Ziemioskłon – filozoficzny testament poety 94
Rozdział III. W przestrzeni znaków, dźwięków i barw. Poezja Andrzeja Buszy 105
Wprowadzenie 105
1. Ontologiczne niezakorzenienie 113
2. W sferze znaczeń niedopowiedzianych 122
3. Przesłanie vanitas 135
4. Refleksje nad czasem dziwnym, trudnym i ciekawym 141
5. Kultura jako przestrzeń zadomowienia 153
5.1. W przestrzeni muzyki, malarstwa i literatury 153
Rozdział IV. Florian Śmieja – poeta podwójnie zakorzeniony 165
1. Notacje emigranta poświęcone Polsce 170
1.1. Kolekcjoner imponderabiliów przeszłości. Poetyckie powroty do gniazda 176
2. Spóźniona Arka Floriana Śmieji 183
Rozdział V. „Wygnany, wrócę!”. Świat odrębny Wacława Iwaniuka 197
1. „Podróżując po ruchomych piaskach emigracji” – wprowadzenie 197
2. Pamięć zagłady 206
3. „Nigdy od ciebie, miasto, nie mogłem odjechać…” 215
4. Samotne noce i dni nad Jeziorem Ontario 223
4.1. „Byle były słowa…” 240
Rozdział VI. „Dwuświat” Edwarda Zymana, Marka Kusiby i Romana Sabo 247
1. „Jesteśmy zawsze obcy, tu ciągle j e s z c z e, tam j u ż nieobecni”. O nostalgii, samotności i niezadomowieniu w poezji Edwarda Zymana 252
2. Marek Kusiba i Roman Sabo – zmowa (nie)oddalonych 269
Zakończenie 296
Bibliografia (wybór) 304
Indeks nazwisk 335
Summary 352