Przedmiotem rozważań jest odczuwanie piękna i brzydoty przez antycznych Greków. Egzemplifikacją tych pojęć stają się ukształtowane przez kulturę grecką toposy: topos pięknej Heleny oraz topos graus methyse – anus ebria, czyli „starej pijaczki”. Podobnie jak poglądy na temat piękna i brzydoty, tak i funkcjonujące na przestrzeni wieków toposy zmieniają się, ulegając najrozmaitszym modyfikacją. Oznacza to, że mają one charakter dynamiczny. Odzwierciedlają bowiem zjawiska historyczne, społeczno-polityczne czy religijne właściwe danym czasom. Zmiany, jakie zachodzą w obrębie tych zjawisk determinują równocześnie sposób ich naświetlania w tekstach kultury. Te zaś są bowiem czułą membraną, zwierciadłem, w którym odbija się dynamiczne życie polis we wszelkich jego przejawach.
Podjęte w książce analizy dwu wymienionych toposów: pięknej Heleny i graus mythyse zmierzają do odpowiedzi na pytanie, czy w pięknie kryje się brzydota, a w brzydocie piękno. Z przedstawionych rozważań wynika, że Helena, jako ikona piękna, staje się uosobieniem jego zgubnej, niszczącej siły, zasługującej jedynie na negatywną waloryzację. Analiza postaci graus methyse – anus ebria prowadzi natomiast do wniosku, że topos ten odwraca tradycyjny sposób postrzegania piękna i brzydoty. Następuje w nim zaskakująca relatywizacja, a nawet odwrócenie utartych pojęć, natomiast w kontekście dionizyjskim topos ten nabiera głębokiego, symbolicznego sensu.
Konkludując, możemy zatem powiedzieć, że o sposobie waloryzowania przez antycznych Greków piękna i brzydoty decydowały nie tyle przesłanki zewnętrzne, ile raczej treści, które były w nie wpisywane, a więc to, czego stawały się symbolem, ikoną czy paradygmatem.
Wstęp 9
Piękno i brzydota w antycznej refleksji filozoficznej. Greckie odczuwanie piękna 11
Część pierwsza. Piękna-niepiękna Helena Eurypidesa na tle wcześniejszej tradycji literackiej 37
1. Wariantowość opowieści mitologicznych 39
2. Homer 44
2.1. Postać Heleny u Homera: Iliada 46
2.2. Postać Heleny u Homera: Odyseja 55
2.3. Motyw piękna Heleny 63
2.4. Motyw związków Heleny z Egiptem i jego implikacje 63
3. Dalsze nawiązania do mitu Heleny w literaturze 71
3.1. Safona 71
3.2. Alkajos 74
3.3. Ibykos 77
3.4. Stezychoros 79
3.5. Herodot 83
4. Tragedia grecka – mit Heleny 85
4.1. Ajschylos 86
5. Helena i jej mit u Eurypidesa 92
5.1. Tradycyjna wersja mitu 93
5.2. Epitety Heleny: negatywna waloryzacja bohaterki 94
5.3. Negatywne epitety: zestawienie 112
5.4. Pozytywna waloryzacja Heleny 114
5.5. Agon Heleny i Hekabe w Trojankach 119
6. Eurypides – mit o εἴδωλον Heleny 128
6.1. Elektra 128
7. Helena Eurypidesa 129
7.1. Elementy mitu w prologowej części dramatu 130
7.2. Helena jako tragikomedia: odejście od zasady prawdopodobieństwa 137
7.3. Nowe motywy mitu Heleny: Theoklymenos 139
7.4. Skonfrontowanie dwu wersji mitu o Helenie 141
7.5. Wprowadzenie do sceny rozpoznania 145
7.6. Scena anagnorismos 150
7.7. Element spisku i intryg 153
7.8. Plan mechanema 154
7.9. Realizacja mechanema 163
7.10. Realizacja planu – ucieczka. Wykrycie intrygi 168
7.11. Deus ex machina. Interwencja Dioskurów 172
7.12. Wizerunek Heleny w Helenie Eurypidesa 175
Część druga. Antyczny topos starej pijaczki-graus methyse i jego kontekst kulturowy 185
1. Obraz starości a teksty kultury 187
2. Starość a antyczny ideał kalokagathia 190
3. Starość jako udręka utrwalona w micie 192
4. Czary jako remedium starości 194
4.1. Ajzon 194
4.2. Jolaos 200
5. Dychotomiczne pojmowanie starości. Zjawisko γῆρας u Homera 203
6. Zjawisko γῆρας u Hezjoda 213
7. Starość w refleksji filozoficznej 215
8. Intymny obraz γῆρας w liryce greckiej 224
8.1. „Czymże jest życie, czym rozkosz, bez Afrodyty złocistej?” 224
8.2. „Czas młodości i życia znikomy” 237
9. Starość w kontekście śmierci – symboliczny wizerunek Hadesa 244
10. Wizje przezwyciężania śmierci 248
11. Dionizos-wino jako remedium na starość i śmierć: w stronę archetypu niezniszczalnego życia 249
12. Eschatologiczny wymiar upojenia: graus methyse – anus ebria 259
13. Topos graus methyse 265
14. Starość kobiet w krzywym zwierciadle poezji jambicznej 269
15. Komediowy obraz graus methyse 272
15.1. Arystofanes 272
15.2. Inni poeci komiczni 289
16. Motyw „mamek” Dionizosa 298
17. Powiązanie seksualności ze stanem upojenia 302
18. Graus methyse w epigramie 314
Zakończenie 323
Bibliografia wybrana 335
Zaloguj się
0,00zł
Dodano do koszyka