Słownictwo pism Stefana Żeromskiego. Świat doznań zmysłowych. Tom 8 / Barbara Bartnicka

Analiza słownictwa zawartego w niniejszym tomie pozwoliła nam uświadomić sobie, jak wiele zmian nastąpiło w codziennym bytowaniu społeczeństwa polskiego w ciągu XX wieku. Zmiany te znalazły niekiedy swoje odbicie także w słownictwie. Najwięcej różnic między językiem, jakim posługiwał się Żeromski, a polszczyzną współczesną zaobserwować można w słownictwie kulinarnym. Pod tym względem polszczyzna pisarza, zwłaszcza w materiałach autobiograficznych (dzienniki, listy) stanowi swoisty dokument epoki. Można w niej spotkać wyrazy, całkowicie niezrozumiałe dla dzisiejszego czytelnika, jak np. rosolis, bretnalówka czy szpagatówka (nazwy napojów alkoholowych), często w Słowniku Doroszewskiego notowane i ilustrowane jedynym cytatem właśnie zaczerpniętym z tekstów Żeromskiego.

Zniknęły z naszych miast takie lokale gastronomiczne, jak resursy i szynkownie. Zmieniła się w dużym stopniu medycyna i dietetyka. Choremu na gruźlicę Żeromskiemu lekarze kazali pić dużo mleka, koniak i piwo (w czasie świąt wielkanocnych wszystkie restauracje w Zakopanem były zamknięte, skarżył się więc w listach, że na piwo musiał chodzić do szynku aż pod Nosal), a także kreozot i tran (butelką tranu zaspokajał więc głód, kiedy oczekiwał przesyłki pieniędzy).

BARBARA BARTNICKA – językoznawca, prof. dr hab. w Instytucie Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Główne zainteresowania naukowe i publikacje:

– semantyka form gramatycznych (Adiektywizacja imiesłowów w języku polskim, 1970; Funkcje semantyczno-składniowe bezokolicznika we współczesnej polszczyźnie, 1982);

– dialektologia (Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej, 1965; Polskie ludowe nazwy grzybów, 1964);

– język pisarzy (Studia nad językiem pisarzy, 1992; O języku Henryka Rzewuskiego, 1996 i 1998);

– dydaktyka języka ojczystego oraz języka polskiego jako obcego (seria podręczników szkolnych i uniwersyteckich).

Wstęp . 7

I. Słownictwo dotyczące doznań węchowych. 11

II. Słownictwo odnoszące się do wrażeń dotykowych . 57

III. Słowinictwo dotyczące doznań smakowych . 114

IV. Funkcje stylistyczne analizowanego słownictwa . 208

Podsumowanie . 213

Wykaz wykorzystanej literatury . 217