Rozwój kwalifikacji naukowych nauczycieli akademickich nauk technicznych / Czesław Grabarczyk

Głównym przedmiotem książki jest opis procesu zdobywania odpowiednich kwalifikacji i kompetencji naukowych związanych z uzyskiwaniem stopni i tytułów naukowych: doktora, doktora habilitowanego i profesora. W związku z tym podkreślono kluczową rolę nauczyciela pracy naukowej i wychowawcy naukowców oraz nieocenione znaczenie specjalistycznych seminariów naukowych, warunkujących prawidłowy przebieg omawianych procesów.

Omówiono także cele i warunki uzyskiwania stopni i tytułów naukowych, układy ról osób biorących w tym udział, wybrane zagadnienia naukoznawstwa i metod nauk technicznych oraz zasady publikowania uzyskanych wyników prac naukowych.

Książka adresowana jest do doktorantów, habilitantów i doktorów habilitowanych przygotowujących się do uzyskiwania kwalifikacji koniecznych do pełnienia funkcji profesora jako nauczyciela i wychowawcy przyszłych naukowców.

Wprowadzenie; 9

Rozdział 1. Uczelnie akademickie

1. Wprowadzenie; 13

2. Koncepcja uczelni akademickich; 14

3. Koncepcja politechnik; 15

4. Charakterystyka kształcenia akademickiego; 17

5. Charakterystyka procesu wychowania; 21

6. Granice specjalizacji w procesie kształcenia akademickiego; 22

7. Konieczność działalności badawczej nauczycieli akademickich; 23

8. Wzajemne uwarunkowania pracy dydaktycznej i naukowo-badawczej; 25

9. Model nauczyciela akademickiego; 28

Bibliografia; 31

Załącznik 1. Wielka Karta Uniwersytetów Europejskich; 34

Rozdział 2. Proinnowacyjne kształcenie inżynierów

1. Wprowadzenie; 37

2. Wyzwania współczesnej cywilizacji europejskiej; 38

3. Współczesne znaczenie pojęć „technika” i „inżynier”; 41

4. Cechy charakterologiczne i intelektualne twórczych inżynierów; 45

5. Charakterystyka współczesnej działalności inżynierów; 46

6. Społeczne uwarunkowania pracy inżynierów; 47

7. Etyczne aspekty zawodu inżyniera; 48

8. Rodzaje intelektualnej działalności inżynierów; 49

9. Warunki pobudzania aktywności innowacyjnej; 52

10. Warunki rozwijania kwalifikacji; 54

11. Aktualizacja wiedzy jako niezbędny warunek twórczości technicznej; 55

12. Cele i formy kształcenia ustawicznego; 57

13. Cechy wynalazku; 61

14. Zasady wartościowania wynalazków; 63

15. Klasyfikacja inżynierów; 64

16. Uwagi i wnioski końcowe; 68

Bibliografia; 70

Załącznik 1. Zasady etycznego postępowania inżynierów i techników; 74

Załącznik 2. Polskie określenie pojęcia „inżynier” sprzed 350 lat; 76

Rozdział 3. Pracownicy naukowi

1. Definicja pojęcia „pracownik nauki” i jego funkcje; 77

2. Ewolucja pojęcia „naukowiec”; 79

3. Podział pracowników nauki; 80

4. Klasyfikacja naukowców; 81

5. Ochrona nauki przed skutkami działalności pseudonaukowców; 83

6. Cechy osobowości kandydatów do pracy naukowej; 86

7. Kryteria oceny pracowników naukowych; 87

8. Wychowywanie kadr naukowych; 89

9. Formy kształcenia i podnoszenia kwalifikacji; 90

10. Warunki uzyskiwania kwalifikacji naukowych; 93

11. Instytucjonalne uwarunkowania kształcenia kadr naukowych; 93

12. Zagadnienia rekrutacji i selekcji pracowników nauki; 95

13. Zasady działania specjalistycznego zespołu naukowego; 96

14. Zasady programowania indywidualnego rozwoju naukowego; 101

15. Dynamika rozwoju osobowości; 104

Bibliografia; 105

Rozdział 4. Nauka i wiedza naukowa

1. Nauka jako proces poznawczy; 109

2. Przegląd znaczeń terminu „nauka”; 110

3. Funkcje nauki – rola i znaczenie; 112

4. Wiedza naukowa i kryteria naukowości; 114

5. Klasyfikacja nauk; 117

6. Technika, technologia i nauki techniczne; 119

7. Charakterystyka rozwoju nauk technicznych; 122

8. Kształcące i wychowawcze aspekty pracy badawczej; 127

Bibliografia; 129

Rozdział 5. Metody nauk technicznych

1. Wprowadzenie; 131

2. Pojęcia podstawowe; 132

3. Rodzaje działalności naukowej; 134

4. Ogólne określenie przedmiotu badań nauk technicznych; 136

5. Opis faz cyklu działalności badawczo-rozwojowej; 138

6. Model metodologiczny rozwiązywania problemów naukowych; 143

7. Obserwacja naukowa; 145

8. Eksperyment naukowy; 147

9. Pomiary naukowe; 149

10. Hipotezy naukowe; 151

11. Warunki uznania rozwiązania problemu naukowego; 156

12. Kryteria naukowości pracy badawczej; 157

Bibliografia; 158

Rozdział 6. Modele w naukach technicznych

1. Wprowadzenie; 161

2. Ogólne pojęcie modelu; 163

3. Modele nominalne i realne; 165

4. Ogólna klasyfikacja modeli naukowych; 167

5. Budowa modeli naukowych; 174

6. Cechy modeli naukowych; 176

7. Wymagania prostoty i adekwatności; 178

8. Procedura budowania modelu fizycznego; 180

9. Budowa modeli matematycznych; 184

10. Klasyfikacja modeli matematycznych; 186

11. Etapy badań modelowych; 190

12. Cykl badawczy modelowania matematycznego; 192

13. Poznawcze i kształcące znaczenie modeli naukowych; 197

14. Uwagi i wnioski końcowe; 198

Bibliografia; 198

Rozdział 7. Ewolucja koncepcji stopni i tytułów naukowych

1. Geneza stopni i tytułów naukowych; 201

2. Układy stopni i tytułów naukowych; 205

3. Ewolucja regulacji prawnych; 206

4. Stopnie i tytuł naukowy przed ostatnią reformą; 211

5. Geneza i założenia ostatniej reformy; 212

6. Postanowienia reformy z 2011 roku; 215

7. Uwagi i wnioski końcowe; 224

Bibliografia; 227

Rozdział 8. Proces doktoryzowania

1. Ogólne założenia; 229

2. Ogólne cele doktoryzowania; 231

3. Społeczny charakter procesu uzyskiwania doktoratu; 234

4. Układy ról w procesie doktoryzowania; 235

5. Kształtowanie cech osobowości pracownika naukowego; 236

6. Czynniki wpływające na poziom doktoratów; 238

7. Studia doktoranckie; 240

8. Zalecany rodzaj oraz zakres tematyki rozpraw doktorskich; 243

9. Wybór tematyki i programu rozpraw doktorskich; 245

10. Ogólne zalecenia opracowywania rozpraw doktorskich; 248

11. Promotor – jego rola i obowiązki; 249

12. Recenzje i recenzenci; 251

13. Egzaminy doktorskie; 253

14. Publiczna obrona rozprawy doktorskiej; 254

15. Promocja doktorska; 256

16. Publikowanie rozprawy doktorskiej oraz kwestia współautorstwa; 257

Bibliografia; 258

Rozdział 9. Proces habilitowania

1. Wprowadzenie; 261

2. Przyczyny niskiej sprawności uzyskiwania habilitacji przed reformą; 262

3. Ogólne założenia i cele habilitowania; 274

4. Różnice między rozprawą doktorską a dysertacją habilitacyjną; 275

5. Ogólne wymagania dotyczące dysertacji habilitacyjnych; 278

6. Zagadnienia określania dyscypliny naukowej habilitacji; 279

7. Warunki dysertacji habilitacyjnych; 282

8. Dysertacje związane z osiągnięciami technicznymi; 282

9. Zespołowe dysertacje doktorskie i habilitacyjne; 287

10. Ogólne zalecenia opracowywania dysertacji habilitacyjnych; 289

11. Recenzje w postępowaniu habilitacyjnym; 294

12. Kolokwium habilitacyjne; 296

13. Wykład habilitacyjny; 298

14. Wnioski i uwagi końcowe; 300

Bibliografia; 302

Rozdział 10. Proces uzyskiwania kwalifikacji profesora

1. Wprowadzenie; 305

2. Profesor i jego rola w zakresie kształcenia kadr naukowych; 306

3. Szkoła naukowa i jej rola; 308

4. Autorytet naukowy i jego znaczenie; 312

5. Warunki uzyskiwania tytułu profesora; 314

6. Przyczyny niskiej sprawności uzyskiwania stopni i tytułu naukowego; 316

7. Uwagi uzupełniające; 317

Bibliografia; 318

Rozdział 11. Zgromadzenia i dyskusje naukowe

1. Wprowadzenie; 321

2. Rodzaje zgromadzeń naukowych; 322

3. Przegląd celów konferencji naukowych; 324

4. Rola dyskusji w działalności naukowej; 326

5. Podstawy logiczne dyskusji; 328

6. Zasady wygłaszania referatów; 329

7. Zasady uczestniczenia w dyskusji naukowej; 330

8. Rola przewodniczącego obrad; 331

Bibliografia; 334

Rozdział 12. Zasady redagowania publikacji naukowych

1. Rola publikacji naukowych w procesie badawczym; 335

2. Klasyfikacja publikacji naukowych; 337

3. Role czasopism naukowych; 338

4. Ogólne zasady pisarstwa naukowego; 340

5. Styl tekstów naukowych; 342

6. Zasady budowy akapitu; 346

7. Wprowadzenie do terminologii; 348

8. Rola i zalecany przedmiot wprowadzenia do publikacji; 354

9. Ogólne zasady redagowania prac teoretycznych; 356

10. Rodzaje równań fizycznych; 358

11. Symbolika wielkości fizycznych i technicznych; 362

12. Redagowanie schematów blokowych algorytmów obliczeń; 364

13. Ogólne zasady redagowania publikacji eksperymentalnych; 370

14. Redagowanie wykresów; 372

15. Wzory empiryczne; 377

16. Zasady redagowania wniosków i uwag końcowych; 382

17. Zasady doboru bibliografii; 382

18. Zasady redagowania streszczeń autorskich; 384

19. Zasady redagowania tytułu publikacji; 385

20. Kwestie autorstwa publikacji; 386

21. Zagadnienia podziękowań autora; 387

22. Problematyka redagowania podręczników akademickich; 388

Bibliografia; 389

Załącznik 1. Podstawowe symbole matematyczne; 393

Załącznik 2. Zestawienie ważniejszych symboli mechaniki płynów w zakresie przepływów jednowymiarowych; 395

Skorowidz rzeczowy; 399