Między linearnością a klikaniem / Michał Klichowski

Czym jest uczenie się człowieka? Dlaczego ludzie uczą się w różny sposób? Czy sytuacja społeczna może kształtować podejścia do uczenia się? Czy podejścia do uczenia się mogą mieć konstytucję historyczną? Jak podejście do uczenia się wpływa na kształt ludzkiej biografii? Próba odpowiedzi na pytania stanowiła cel tej książki.

W książce postawiono hipotezę zakładającą, że podejścia do uczenia się są konstruowane społecznie. Procedurą sprawdzenia tej hipotezy była analiza sposobów uczenia się (rodzajów podejść do uczenia się) młodzieży posiadającej odmienny kapitał kulturowy.

Książka stanowi rodzaj projektu ukierunkowanego na inne odczytanie teorii uczenia się. Inne, bo z jednej strony socjologiczne, z drugiej natomiast wykorzystujące bardzo rzadko stosowane w pedagogice narzędzie – autorski program komputerowy. Jest ona także pewną próbą odejścia od konwencji pisania o uczeniu się.

Najważniejszym wnioskiem książki jest potwierdzenie stawianej w niej hipotezy. Podejścia do uczenia się są konstruowane społecznie – większość młodzieży o niskim kapitale kulturowym uczy się w sposób linearny, natomiast większość tej o wysokim – klikany.

Przedmowa (Zbyszko Melosik); 9

Wstęp; 11

CZĘŚĆ I. Uczenie się – od neurobiologii do socjologii

Teoretyczne podstawy badań

Rozdział 1. Uczenie się w perspektywie neurobiologicznej; 21

Wprowadzenie; 21

1.1. Kształtowanie się myśli neurobiologicznej – rys historyczny; 22

1.2. Neuroanatomia i neurolokalizacja uczenia się; 26

1.3. Neurobiologia pamięci i procesy generatywne a uczenie się; 31

1.4. Plastyczność mózgu jako neurobiologiczna podstawa społecznych konstrukcji podejść do uczenia się; 36

Podsumowanie; 39

Rozdział 2. Uczenie się w perspektywie psychologicznej; 41

Wprowadzenie; 41

2.1. Pojęcie Arystotelesowskiej epigenezy w interpretacji predeterministycznej i probabilistycznej jako baza psychologicznej teorii uczenia się; 42

2.2. Behawioryzm – uczenie się w wizji inżynierów społecznych; 47

2.3. Arystotelesowska epigeneza w interpretacji konstruktywistycznej a uczenie się; 54

2.4. Uczenie się samorzutne i dyskursy dynamiki zainteresowań – w poszukiwaniu matrycy analitycznej podejść do uczenia się; 62

Podsumowanie; 75

Rozdział 3. Uczenie się w perspektywie socjologicznej; 77

Wprowadzenie; 77

3.1. Społeczny konstruktywizm jako socjologiczna podstawa społecznych konstrukcji podejść do uczenia się; 78

3.2. Teoria reprodukcji kulturowej Pierre’a Bourdieu i Jeana-Claude’a Passerona a uczenie się; 81

3.3. Teoria reprodukcji ekonomicznej Samuela Bowlesa i Herberta Gintisa oraz cyfrowa nierówność w Polsce (digitariat – hipertekstualność versus proletariat – linearność) a uczenie się; 85

3.4. Zwrot lingwistyczny w dyskursie humanistycznym w kontekście linearności i klikania – w poszukiwaniu matrycy analitycznej podejść do uczenia się; 91

Podsumowanie; 98

CZĘŚĆ II. Społeczne konstruowanie podejść do uczenia się – studium empiryczne

Rozdział 4. Metodologiczna charakterystyka badań własnych; 105

4.1. Cele badań, problemy i hipotezy badawcze; 105

4.2. Zmienne, ich kategorie i wskaźniki; 109

4.3. Metoda, techniki i narzędzia badawcze; 116

4.4. Dobór próby; 128

Rozdział 5. Eksploracja i tworzenie tekstu w trakcie uczenia się osób o niskim i wysokim kapitale kulturowym; 131

Wprowadzenie; 131

5.1. Eksploracja tekstu w trakcie uczenia się a kapitał kulturowy; 133

5.1.1. Czas fiksacji na wybranych fragmentach tekstu w trakcie uczenia a kapitał kulturowy; 133

5.1.2. Korzystanie w trakcie uczenia się z planu tekstu a kapitał kulturowy; 137

5.1.3. Rodzaj sekwencji korzystania z hipertekstu w trakcie uczenia się a kapitał kulturowy; 139

5.2. Tworzenie tekstu w trakcie uczenia się a kapitał kulturowy; 143

5.2.1. Deklarowany rodzaj stosowanych strategii tworzenia notatek w trakcie uczenia się a kapitał kulturowy; 143

Wnioski; 148

Rozdział 6. Dynamika zainteresowań osób o niskim i wysokim kapitale kulturowym; 149

Wprowadzenie; 149

6.1. Przejawiana dynamika zainteresowań a kapitał kulturowy; 151

6.1.1. Znaczenia nadawane zainteresowaniom a kapitał kulturowy; 151

6.1.2. Treści zainteresowań deklarowane na aktualnym oraz wcześniejszych etapach edukacji szkolnej a kapitał kulturowy; 154

6.1.3. Struktura zainteresowań przejawiana na aktualnym oraz wcześniejszych etapach edukacji szkolnej a kapitał kulturowy; 161

6.1.4. Poziom aplikacji zainteresowań w szkole deklarowany na aktualnym oraz wcześniejszych etapach edukacji szkolnej a kapitał kulturowy; 168

6.1.5. Poziom aplikacji zainteresowań w szkole przejawiany w przebiegu edukacji szkolnej a kapitał kulturowy; 174

6.1.6. Profil rozwoju zainteresowań przejawiany w przebiegu edukacji szkolnej a kapitał kulturowy; 176

Wnioski; 179

Rozdział 7. Społeczne konstrukcje podejść do uczenia się – między linearnością a klikaniem; 181

Wprowadzenie; 181

7.1. Podejścia do uczenia się a kapitał kulturowy; 182

7.2. Weryfikacja hipotez – zestawienie podsumowujące; 191

Zakończenie; 193

Bibliografia; 197

Strony internetowe; 219

ANEKS

Załącznik 1. Treść poszczególnych stron InteractiveStory-Trackera; 223

Załącznik 2. Kwestionariusz; 231

Summary (Between the linear and the clicking

About the social constructs of approaches to learning); 239