Kultura literacka absolwentów szkół średnich u schyłku XX wieku / Marian Sinica

Intencją niniejszej książki jest próba określenia drogą badań empirycznych typu i poziomu kultury literackiej absolwentów szkół średnich. Przedstawia ona informacje niezbędne do postawienia diagnozy na temat tego, czy w wyniku szkolnej edukacji polonistycznej i pozaszkolnych doświadczeń literackich absolwent szkoły średniej zostaje wyposażony w kompetencje literackie umożliwiające mu efektywne i wszechstronne korzystanie z rożnych form przekazu literackiego. Publikacja zmierza do sformułowania zasad postępowania dydaktycznego w szkołach, aby skutecznie organizować kształcenie literackie, jak również do konstrukcji systemu wskazań dla polityki państwa dotyczących uprzystępniania i upowszechniania literatury. Nie należy jednak celów badań nad kulturą literacką wybranej populacji zawężać tylko do wskazania rezultatów szkolnej i pozaszkolnej edukacji literackiej o charakterze pragmatyczno-instrumentalnym i ograniczyć się do odpowiedzi na pytania, w jakim stopniu młodzież została przygotowana do odbioru literatury, do wyboru jej treści i formy, oraz czy zdobyła odpowiednie sprawności i umiejętności recepcyjne pozwalające na swobodne obcowanie z tekstami literackimi. Warto również wiedzieć, jakie są wyniki kształcenia i samokształcenia literackiego w wymiarze podmiotowym (aksjologicznym), który wiąże się z udziałem literatury w rozwoju osobowości, jej miejscem w hierarchii innych wartości kulturalnych, w realizacji określonych potrzeb autotelicznych, gdy już nie istnieje opieka ze strony szkoły, a kontakt z literaturą ma charakter dobrowolny. W książce wykorzystano dostępne materiały porównawcze, które pozwoliły na uogólnienie wniosków, a także na ukazanie pewnej dynamiki uczestnictwa badanych osób w kulturze literackiej. Z tych względów publikacja nabiera charakteru bardziej ogólnego, o szerszym zasięgu czasowo-przestrzennym. Publikacja pod względem kompozycyjnym składa się z sześciu rozdziałów oraz z zakończenia w formie wniosków i refleksji. Przedmiotem rozdziału pierwszego są teoretyczno-metodologiczne zagadnienia związane z problematyką badań. Określono w nim podstawowe pojęcia i kategorie teoretyczne potrzebne do analizy i interpretacji materiału empirycznego, sprecyzowano ogólne założenia, problemy i techniki badawcze oraz scharakteryzowano badaną zbiorowość. W rozdziale drugim przedstawiono obraz kontaktów literackich młodzieży, ich zakres i częstotliwość, koncentrując się na czytelnictwie jako podstawowej formie aktywności literackiej. Rozdział trzeci w całości poświęcono procesowi recepcji (odbioru) prozy. Na przykładzie powieści Proces Franza Kafki i Plaża nad Styksem Wojciecha Żukrowskiego przeanalizowano typ i poziom odbioru dwóch utworów o rożnych konwencjach literackich. Czwarty rozdział dotyczy recepcji współczesnej poezji, a piąty koncentruje się na wiedzy literackiej jako głównym składniku kompetencji literackich oraz na niektórych umiejętnościach teoretycznoliterackich. W rozdziale szóstym dokonano próby kompleksowego ujęcia poziomu kultury literackiej i kompetencji literackich oraz globalnej konfrontacji tych dwóch aspektów zachowań literackich w celu ukazania ewentualnego związku między nimi. Zakończenie pracy uzupełnia rejestr rożnych implikacji natury dydaktycznej i ogólnokulturowej wynikających z przeprowadzonych badań.

Przedmowa do wydania drugiego Wstęp Rozdział I Teoretyczno-metodologiczna koncepcja badań 1. Wyjaśnienie podstawowych pojęć 2. Kultura literacka jako zjawisko wieloaspektowe 3. Dotychczasowy stan badań nad kulturą literacką 4. Szczegółowa problematyka i procedura badawcza 4. Charakterystyka badanej grupy Rozdział II Obraz aktywności literackiej badanych 1. Formy i typy aktywności literackiej 2. Charakter i typ czytelnictwa 3. Czytelnictwo a epoka literacka, pochodzenie narodowościowe autora i rodzaj literacki 4. Problem dynamiki wyborów i preferencji czytelniczych 5. Motywy i funkcje kontaktu z literaturą 6. Ogólne wnioski i refleksje Rozdział III Potoczny odbiór współczesnej prozy 1. Wprowadzenie 2. Interpretacja emocjonalna 3. Interpretacja elementów semantycznych 4. Interpretacja składników formalnych 5. Typologia i poziom odbioru Rozdział IV Potoczny odbiór współczesnej poezji 1. Wprowadzenie 2. Interpretacja emocjonalna 3. Interpretacja semantyczna 4. Interpretacja formalna 5. Typologia i poziom odbioru Rozdział V Wiedza literacka oraz umiejętności teoretycznoliterackie jako podstawowe elementy kompetencji literackich 1. Wprowadzenie 2. Zakres wiedzy historycznoliterackiej 3. Umiejętności teoretycznoliterackie Rozdział VI Próba kompleksowego ujęcia poziomu kultury literackiej i kompetencji literackich 1. Koncepcja syntetycznego wskaźnika poziomu kultury literackiej 2. Globalny obraz poziomu kultury literackiej 3. Syntetyczny wskaźnik kompetencji literackich 4. Kompetencje literackie a kultura literacka Ogólne wnioski i propozycje 1. Metodologia badań 2. Problematyka podjęta w książce 3. Wnioski i postulaty dotyczące praktyki dydaktycznej i polityki kulturalnej Bibliografia Załączniki Załącznik 1. Ogólny obraz kultury literackiej i kompetencji literackich Załącznik 2. Dyspozycje do wywiadu z czytelnikami książek Załącznik 3. Dyspozycje do interpretacji utworów poetyckich Załącznik 4. Indeks poziomu kultury literackiej Załącznik 5. Indeks poziomu kompetencji literackich Zusammenfassung