Kultura a natura / Jan Gwalbert Pawlikowski

Pierwsze w historii wznowienie całości unikatowego tekstu pierwotnej edycji książki „Kultura a natura” z roku 1913 – pionierskiego w Polsce manifestu ochrony przyrody. Oprócz niego książka zawiera dwa inne ważne teksty tego autora – „Tatry parkiem narodowym” (1923) i „W obronie idei parku narodowego” (1936), a także obszerną przedmowę Remigiusza Okraski.

„Kultura a natura” była pierwszym w Polsce całościowym i tak dobitnym głosem wskazującym na konieczność ochrony dziedzictwa przyrodniczego, głosem przenikliwym, ponadczasowym i odważnym, o wiele lat wyprzedzającym „modę” na ekologię i powstanie ruchu „zielonych”. Do dziś aktualne, dalekowzroczne przesłanie, łączące ochronę przyrody z dbałością o rozwój kulturalny i wartości humanistyczne.

Jan Gwalbert Pawlikowski (1860-1939) – prawnik, ekonomista, badacz i popularyzator twórczości Juliusza Słowackiego, polityk i społecznik. Wybitny taternik, znany m.in. z pierwszego wejścia na szczyt Mnicha, działacz Towarzystwa Tatrzańskiego, autor zasad przyjętych przez europejskie organizacje alpinistyczne, piewca i obrońca kultury ludowej Podhala. Przede wszystkim jednak „duchowy ojciec” ochrony przyrody w Polsce, współautor pionierskiej ustawy o ochronie przyrody (1934 r.), współtwórca Ligi Ochrony Przyrody, propagator koncepcji Tatrzańskiego Parku Narodowego. Kawaler Orderu Polonia Restituta.

Pawlikowski stworzył odrębny kierunek w światowym ruchu ochrony przyrody, który można nazwać idealistycznym lub lepiej humanistycznym, gdyż głównych motywów ochrony przyrody upatruje w idealnych wartościach przyrody, w jej znaczeniu dla naszego rozwoju duchowego.

Prof. Adam Wodziczko