Autor książki rekonstruuje doświadczenia i działania składające się na wieloetapowy proces „stawania się” sportowcem przez osobę niepełnosprawną. Proces ten, będący zasadniczym przedmiotem podjętych analiz, został przedstawiony w jak najszerszych ramach strukturalno-instytucjonalnych, podając uwarunkowania i konteksty głównego działania, a więc sportu. Wyniki badań obrazują, iż proces „stawania się” sportowcem przebiega w sieci społecznych powiązań, ale także ograniczeń, które jednostki napotyka, odpowiednio adaptuje i oswaja. Na kolejnych etapach podążania określoną drogą osoba niepełnosprawna jest wystawiana na różnego rodzaju próby (takie jak ocena przez innych, publiczne wystąpienia czy pokonywanie własnych słabości) a ich pozytywne przejście i osiągane gratyfikacje zwiększają intensywność jej angażowania się w uprawianie sportu. Jest to działanie umożliwiające przedefiniowane nie tylko postrzegania siebie w sposób subiektywny, lecz także dokonanie rekonstrukcji jaźni społecznej, czyli „przestrojenia” wizji siebie w oczach innych. Człowiek niepełnosprawny pod wpływem zaangażowania w sport zmienia zarówno swój ogląd rzeczywistości, jak i sposób myślenia o sobie pozostałych aktorów społecznych.
Przedmowa 15
Wstęp 19
Rozdział 1. Sfery i konteksty życia osób niepełnosprawnych w Polsce 25
1.1. Definiowanie pojęcia niepełnosprawności 25
1.2. Kategoria osób niepełnosprawnych na tle polskiego społeczeństwa – charakterystyka demograficzna 28
1.3. Postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych 31
1.4. Zabezpieczenie prawno-instytucjonalne osób niepełnosprawnych w Polsce – zarys problematyki 33
Rozdział 2. Sport – zagadnienia definicyjne 39
2.1. Podejście atrybucyjne a podejście kontekstualne 39
2.2. Pomiędzy strukturą a kontekstem – zintegrowana definicja sportu 42
Rozdział 3. Charakterystyka sportu osób niepełnosprawnych 45
3.1. Sport osób niepełnosprawnych – od aktywności prozdrowotnej do działalności profesjonalnej 46
3.2. Rozwój idei sportu osób niepełnosprawnych fizycznie 49
3.3. Ruch Paraolimpijski, Deaflympics i Olimpiady Specjalne 51
3.4. Rozwój sportu osób niepełnosprawnych w Polsce 54
3.5. Specyfika sportu osób niepełnosprawnych fizycznie 55
Rozdział 4. Od socjologii sportu do socjologii sportu osób niepełnosprawnych 59
4.1. Proces kształtowania się socjologii kultury fizycznej i sportu w Polsce 60
4.2. Sport osób niepełnosprawnych jako dyscyplina akademicka 63
Rozdział 5. Pojęcie kariery w ujęciu socjologicznym 69
5.1. Kariera z perspektywy biograficznej 72
5.2. Typologie i wzory karier na podstawie przeglądu literatury przedmiotu 74
5.3. Pojęcie i charakterystyka kariery sportowej 77
5.4. Badania karier w sporcie osób niepełnosprawnych – uwarunkowania i modele 82
5.5. Kariera – podsumowanie 87
Rozdział 6. Perspektywa teoretyczna badań 89
6.1. Założenia paradygmatyczne i orientacje teoretyczne 89
6.1.1. Teoria symbolicznego interakcjonizmu 91
6.1.1.1. Komunikacja symboliczna i interakcje społeczne 92
6.1.1.2. Pojęcie jaźni 93
6.1.1.3. Praca biograficzna i praca nad tożsamością 95
6.1.1.4. Znaczący inni i grupy odniesienia 99
6.1.1.5. Emocje w interakcji 100
6.1.1.6. Aktywność jednostki i działania połączone 101
6.1.2. Problematyka interakcji w perspektywie fenomenologicznej, etnometodologicznej i wybranych koncepcjach Ervinga Goffmana 103
6.1.2.1. Interakcjonizm fenomenologiczny Alfreda Schützego 103
6.1.2.2. Etnometodologia Harolda Garfinkla 105
6.1.2.3. Wybrane koncepcje teoretyczne Ervinga Goffmana 107
6.2. Uzasadnienie zastosowania wybranych koncepcji teoretycznych 111
Rozdział 7. Metodologia badań 113
7.1. Cel i problematyka badań 113
7.2. Techniki badawcze 114
7.2.1 Wywiad swobodny 115
7.2.2. Obserwacja 117
7.2.3. Dane zastane 119
7.3. Charakterystyka źródeł danych 120
7.4. Metody badawcze 122
7.4.1. Metodologia teorii ugruntowanej 122
7.4.2. Metoda biograficzna 125
7.4.3. Etnografia 128
7.4.4. Przyczyny oraz konsekwencje zastosowanych wybranych metod badawczych 131
7.5. Naturalna historia badania 135
7.6. Wsparcie procesu badawczego komputerową analizą danych jakościowych 136
7.7. Aksjologiczne i etyczne aspekty badań 139
7.7.1. Zdobywanie zaufania w środowisku niepełnosprawnych sportowców 141
7.7.2. Etnocentryzm – perspektywa pełnosprawnego badacza a badanie niepełnosprawności 143
7.7.3. Emocjonalny kontekst badań – oczekiwania badanych a zaangażowanie badacza 145
7.7.4. Przemiana roli badacza terenowego 147
7.7.5. Kontekst etyczny badań – podsumowanie 149
Rozdział 8. Uwarunkowania i konteksty uprawiania sportu przez osoby niepełnosprawne fizycznie 151
8.1. Uwarunkowania systemowe z zakresu wsparcia uprawiania sportu i aktywności fizycznej osób niepełnosprawnych 151
8.1.1. Realizacja polityki aktywizacji osób niepełnosprawnych przez sport 153
8.1.2. (Nie)dostępność odpowiedniego zaplecza organizacyjnego w zakresie aktywności fizycznej osób niepełnosprawnych 154
8.1.3. (Nie)dostosowanie oferty i rozwiązań systemowych w zakresie aktywizowania przez sport do potrzeb osób niepełnosprawnych. 155
8.1.4. (Nie)równość traktowania osób pełno- i niepełnosprawnych w zakresie uprawiania sportu i aktywności fizycznej 157
8.1.5. (Nie)możność wpływania osób niepełnosprawnych na politykę kreowania zmian dotyczących sportu 159
8.1.6. Uwarunkowania systemowe – podsumowanie 160
8.2. Uwarunkowania ekonomiczne 161
8.2.1. Sport osób niepełnosprawnych w kontekście ekonomicznym 162
8.2.2. Uwarunkowania ekonomiczne – podsumowanie 166
8.3. Kontekst medialny 167
8.3.1. Proces mediatyzacji sportu – zagadnienia teoretyczne 167
8.3.2. Sport i sportowcy niepełnosprawni w dyskursie medialnym 169
8.3.3. Kontekst medialny – podsumowanie 174
8.4. Kontekst rodzinny 176
8.4.1. Sport osób niepełnosprawnych w kontekście uwarunkowań rodzinnych 177
8.4.2. Wpływ rodziny na uprawianie sportu osób niepełnosprawnych 179
8.4.3. Kontekst rodzinny – podsumowanie 182
8.5. Uwarunkowania i konteksty sportu osób niepełnosprawnych – podsumowanie. 183
Rozdział 9. (Nie)przenikanie się światów osób pełno- i niepełnosprawnych w sporcie 187
9.1. Niepełnosprawni sportowcy wśród sportowców pełnosprawnych – koegzystencja, współpraca i współdziałanie 187
9.1.1. Organizacyjne (re)konstruowanie pojęcia niepełnosprawności w środowisku osób uprawiających sport 188
9.1.2. Relacje sportowców pełno- z niepełnosprawnymi – podsumowanie 193
9.2. Polityka dominacji i asymetria władzy w sporcie osób niepełnosprawnych 194
9.2.1. Charakterystyka władzy – podstawowe pojęcia i inspiracje teoretyczne 195
9.2.2. Sfery, aspekty i konteksty dominacji osób pełnosprawnych w sporcie osób niepełnosprawnych 196
9.2.3. Sport osób niepełnosprawnych w kontekście władzy – podsumowanie 202
9.3. (Nie)przenikanie się światów osób pełno- i niepełnosprawnych – wnioski 203
Rozdział 10. Oswajanie ciała i konstruowanie cielesności w sporcie osób niepełnosprawnych 207
10.1. Od sportu rekreacyjnego do sportu wyczynowego – zmiana sposobu definiowania i postrzegania własnego ciała przez osobę niepełnosprawną 209
10.1.1. Ciało jako cel w procesie rehabilitacji 209
10.1.2. Ciało jako środek – narzędzie rozrywki 211
10.1.3. Ciało jako środek – narzędzie rywalizacji 214
10.1.4. Ciało i cielesność w sporcie osób niepełnosprawnych – podsumowanie 217
10.2. Praca nad ciałem i jej wpływ na zmianę percepcji siebie osoby niepełnosprawnej fizycznie uprawiającej sport 217
10.2.1. Ciało niepełnosprawne jako źródło negatywnych doświadczeń jednostki 218
10.2.2. Ciało nieznane – ciało (na nowo) odkrywane 221
10.2.3. Ciało psychospołecznie „zrehabilitowane” – ciało jako źródło satysfakcji i poczucia dumy 224
10.2.4. Praca nad ciałem – podsumowanie 227
10.3. Płeć, kultura i niepełnosprawność w perspektywie aktywności sportowej 228
10.3.1. Ciało męskie vs. ciało kobiece – podobieństwa i różnice sytuacji płci w sporcie osób niepełnosprawnych. 231
10.3.2. Płeć, kultura i niepełnosprawność – podsumowanie 237
10.4. Transgraniczny wymiar cielesności – wykorzystanie technologii w sporcie osób niepełnosprawnych 238
10.4.1. Technologia w służbie niepełnosprawnych sportowców 239
10.4.2. Technologia (nie)równości w sporcie osób niepełnosprawnych 241
10.4.3. Transgraniczny wymiar cielesności – podsumowanie 244
10.5. Oswajanie ciała i konstruowanie cielesności – wnioski 246
Rozdział 11. Znaczenie sportu w życiu osoby niepełnosprawnej z perspektywy procesu rekonstrukcji tożsamości 249
11.1. Funkcje i wymiary sportu uprawianego przez osoby niepełnosprawne 249
11.1.1. Sport jako podstawa usamodzielnienia 250
11.1.2. Sport jako psychiczne wzmocnienie 251
11.1.3. Sport jako forma odreagowania i źródło rozrywki 252
11.1.4. Sport jako źródło wsparcia i poszukiwania grupy odniesienia 252
11.1.5. Sport jako forma ujawnienia się i walki ze stygmatem 253
11.1.6. Sport jako forma rekompensaty 252
11.1.7. Sport jako życiowe wyzwanie 255
11.1.8. Sport jako źródło nowych możliwości 255
11.1.9. Sport jako udowodnienie i forma walki ze stereotypem 256
11.1.10. Sport jako propagowanie wiedzy i transfer informacji 257
11.2. Wpływ uprawiania sportu na osobę niepełnosprawną 258
11.3. Znaczenie sportu w życiu osoby niepełnosprawnej – podsumowanie 260
Rozdział 12. Proces stawania się sportowcem przez osobę niepełnosprawną 263
12.1. Konstruowanie roli osoby aktywnej fizycznie poprzez nabywanie atrybutów sportowca 263
12.2. Zmiana perspektywy poznawczej osoby niepełnosprawnej pod wpływem aktywności fizycznej 267
12.3. Identyfikacja i autoidentyfikacja osoby niepełnosprawnej uprawiającej sport 269
12.4. Znaczący inni i grupa odniesienia 272
12.4.1. Socjalizacja w grupie odniesienia 273
12.4.2. Rola znaczących innych w procesie stawania się sportowcem 277
12.4.2.1. Proces trenowania i rola trenera jako formalno-instytucjonalnego znaczącego innego 278
12.4.2.2. Rola wspierających i symbolicznych znaczących innych 281
12.4.3. Znaczący inni i grupa odniesienia w procesie stawania się sportowcem – podsumowanie 283
12.5. Praca nad sobą – od początkującego sportowca do autokreacji celebryty. 284
12.5.1. Proces poszukiwania własnego „ja” i rekonstruowania definicji (nie)pełnosprawnego sportowca 285
12.5.2. Podkreślanie atrybutów prawdziwego sportowca 286
12.5.3. Proces ugruntowywania własnego „ja” poprzez legitymizację sportu osób niepełnosprawnych w opinii otoczenia 289
12.5.4. Tworzenie kreacji siebie i podtrzymywanie poczucia bycia prawdziwym
sportowcem 291
12.5.5. Praca nad sobą – podsumowanie 292
12.6. Proces stawania się sportowcem przez osobę niepełnosprawną – uwagi końcowe. 294
Rozdział 13. Etapy i wzory karier sportowych osób niepełnosprawnych 297
13.1. Etapy kariery w procesie stawania się sportowcem 298
13.2. Wzory karier i strategie działania osób niepełnosprawnych uprawiających sport 306
13.2.1. Kariera ustabilizowana 306
13.2.2. Kariera defragmentowana 308
13.2.3. Kariera konstruowana 310
13.2.4. Wzory i strategie karier – wnioski 312
13.3. Kariera sportowa – podsumowanie 314
Rozdział 14. Wzory biografii osób niepełnosprawnych fizycznie uprawiających sport 317
14.1. Typy wzorów biografii 317
14.1.1. Typ poszukujący 318
14.1.2. Typ odnaleziony 319
14.1.3. Typ inspirowany 320
14.1.4. Typ kierowany 322
14.2. Typy wzorów biografii – podsumowanie 324
Zakończenie – wnioski 327
Bibliografia 335
Akty prawne 359
Spis diagramów 361
Aneks – zestawienie badanych osób 363
Dimensions, contexts and patterns of careers. Analysis of social mechanisms for (re)construction of identities of physically disabled individuals practicing sport (Summary) 369
Od Redakcji 371
Zaloguj się
0,00zł
Dodano do koszyka