Michaił Gorbaczow a idea i praktyka pieriestrojki / Alicja Stępień-Kuczyńska

Monografia jest poświęcona ostatniemu okresowi istnienia ZSRR (1985–1991), związanemu z Michaiłem Gorbaczowem i jego pieriestrojką. Autorka ukazuje czasy radzieckiego przełomu, wybrane obszary sytuacji wewnętrznej tego państwa oraz polityki zagranicznej. Przedstawia kulisy bezwzględnej walki o władzę; zmaganie Gorbaczowa na rzecz utrzymania jedności państwa, przerwane puczem sierpniowym, którego skutkiem był upadek imperium. Autorka opisuje sylwetkę Gorbaczowa, człowieka i polityka nietuzinkowego, otwartego, odmiennego od tych, którzy dotąd stali na czele państwa. Miał on w swoich rękach władzę niemal absolutną, chciał reformować system, który pozostawał w stanie kryzysu Pieriestrojka miała być powszechną zmianą myślenia (nowogo myszlenija), systemu politycznego, programu gospodarczego przyspieszenia (uskorienija). Gorbaczowowska jawność (głasnost’) stała się impulsem do wyzwolenia aktywności obywateli, powstawały organizacje społeczne i polityczne, zwiększyła się rola religii, zniesiono cenzurę, rozwijały się media. Gorbaczow doprowadził do zmian w polityce zagranicznej; wycofano wojska z Afganistanu, zacieśniono stosunki ze Stanami Zjednoczonymi i państwami europejskimi (idea wspólnego europejskiego domu). Nie ulega wątpliwości, że jego działania przyczyniły się do rozpadu systemu zimnowojennego, zjednoczenia Niemiec, uzyskania niezależności przez państwa bloku socjalistycznego, a także zwiększenia bezpieczeństwa nuklearnego i rozbrojenia (plan Gorbaczowa). Książka z pewnością zainteresuje wszystkich.

Wykaz skrótów   9

Wstęp   11

Część pierwsza. Michaił Gorbaczow: lata młodości i początki kariery politycznej   17

Rozdział 1. Misza Gorbaczow w kręgu rodzinnym i edukacja w stolicy kraju   19

Rozdział 2. Kariera partyjna: od Kraju Stawropolskiego do Moskwy   53

Część druga. Pieriestrojka w polityce wewnętrznej   81

Rozdział 3. Nowy program, nowi ludzie   83

Rozdział 4. Uskorienije: przyspieszenie w gospodarce   117

Rozdział 5. Głasnost’ i nowe myślenie   157

Rozdział 6. Pieriestrojka w partii. W kierunku pluralizmu partyjnego   197

Część trzecia. Nowe myślenie w polityce zagranicznej   253

Rozdział 7. Stosunki ze Stanami Zjednoczonymi i polityka rozbrojenia   255

Rozdział 8. Idea Europejskiego Wspólnego Domu. Wokół zjednoczenia Niemiec   293

Rozdział 9. Polityka wobec Polski na tle stosunków z innymi europejskimi państwami socjalistycznymi   315

Część czwarta. Ostatni etap rządów Gorbaczowa. Rozpad imperium   347

Rozdział 10. Zaostrzenie konfrontacji politycznej i pucz sierpniowy 1991 r.   349

Rozdział 11. Niejednoznaczne oceny pieriestrojki – zamiast zakończenia   385

Chronologia pieriestrojki 1985–1991   395

Bibliografia   407

Михаил Горбачев: Идея и практика перестройки (Cодержание)   421

Mikhail Gorbachev: The idea and practice of the perestroika (Summary)   427

Spis tabel   431

Indeks nazwisk   433