Wokół antropologii fundamentalnej Michaela Landmanna / Witold P. Glinkowski

Uchwycona przez Landmanna „luka antropiczna” jest tym, co wyróżnia człowieka, który w odróżnieniu od innych żywych istot jest zarazem twórcą kultury oraz jej beneficjentem. Ta szczególna sytuacja człowieka stanowi konsekwencję jego ontycznego niedoposażenia, na które składa się niewyspecjalizowanie narządów oraz radykalne zredukowanie instynktu. Trzeba jednak od razu uściślić sens omawianego tu terminu, wskazać na jego względność. O ile bowiem określenie „luka” sugeruje jakiś niedostatek, to jest on orzekany w sposób obiektywny jedynie przy założeniu, że kryterium waloryzacji zakorzenione jest w horyzoncie świata animalnego. W przypadku, gdy rozpatrywanie owej „luki” przebiega z uwzględnieniem specyfiki bytu ludzkiego, jej sens ulega modyfikacji – luka przestaje być brakiem, a okazuje się okolicznością umożliwiającą urzeczywistnianie się nowych jakości, nieznanych światu animalnemu. Człowiek bowiem, będąc z jednej strony istotą kreatywną, tworzącą kulturę, a z drugiej, podlegając modelowaniu przez zastane dziedzictwo kulturowych artefaktów, podlega dwóm odrębnym i przeciwnym sobie siłom – nie tylko zresztą im podlega, ale także je generuje.

Wprowadzenie 7

„Antropologia filozoficzna” – hasło przebrzmiałe czy aktualne? 19

Plessner, Gehlen i inni 25

Droga do homo anthropologicus 35

Fundamentalne zamierzenie antropologii 45

Cielesność człowieka – przebrzmiały relikt antropologii 49

Człowiek – między naturą a historią 53

Od ontologii fundamentalnej do antropologii fundamentalnej – filiacja i kontestacja 69

Człowiek – otwarty na świat 77

Człowiek – wolny i odpowiedzialny 89

Kultura i społeczność – plany ludzkiego istnienia 97

„Luka antropiczna” 101

Struktura antropinów 107

Człowiek – istota kreatywna 125

Zakorzenienie w tradycji 129

Teleologiczny wymiar ludzkiego istnienia 135

Konkluzja – nadzieje, rozczarowania i perspektywy antropologii filozoficznej 141

Bibliografia najważniejszych prac Michaela Landmanna 151

Bibliografia prac przydatnych w perspektywie antropologii filozoficznej zarysowanej cyklem autorskim Filozofia na tropie człowieka 153

Summary 175

Indeks osobowy 181