Upadek cesarstwa rzymskiego na Zachodzie / Edward Gibbon

Monumentalna praca Edwarda Gibbona (1737–1794) The History of the Decline and Fall of the Roman Empire należy do kanonu klasyki historycznej. Znakomitym pisarstwem reprezentuje to, co w historiografii tradycyjnej najlepsze, a dzięki oświeceniowemu racjonalizmowi, inteligencji i odwadze intelektualnej autora wyrasta ponad ówczesne ograniczenia źródłowe i metodologiczne. Całość dzieła obejmuje okres od pierwszych symptomów kryzysu imperium rzymskiego pod koniec II wieku aż do zdobycia „Nowego Rzymu”, Konstantynopola, przez Turków w roku 1453. Kilkakrotnie wydawany przez PIW przekład początkowych tomów, któremu nadano tytuł Zmierzch Cesarstwa Rzymskiego, kończy się śmiercią cesarza Juliana Apostaty i wraz z nią klęską restytucji pogaństwa w Rzymie. Niniejsza kontynuacja tego przekładu (lekturowo może być ona traktowana jako samodzielna książka) doprowadza czytelnika do symbolicznego roku 476, kiedy germańscy najemnicy zdjęli z tronu ostatniego cesarza zachodniorzymskiego, Romulusa Augustulusa. Dalsze dzieje wschodniej części imperium składają się już, według naszej terminologii, na historię Bizancjum.

Spis ilustracji

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Rządy i śmierć Jowiana. – Wybór Walentyniana, który czyni współcesarzem swego brata Walensa i dokonuje ostatecznego podziału na wschodnie i zachodnie cesarstwo. – Bunt Prokopiusza. – Administracja świecka i kościelna. – Germania. – Brytania. – Afryka. – Wschód. – Dunaj. – Śmierć Walentyniana. – Jego dwaj synowie, Gracjan i Walentynian II , dziedziczą cesarstwo zachodnie.

ROZDZIAŁ DRUGI

Obyczaje pasterskich narodów. – Wędrówki Hunów z Chin do Europy. – Ucieczka Gotów. – Przeprawa przez Dunaj. – Wojna z Gotami. – Klęska i śmierć Walensa. – Gracjan mianuje Teodozjusza cesarzem Wschodu. – Jego charakter i sukcesy. – Pokój i osiedlenie się Gotów.

ROZDZIAŁ TRZECI

Śmierć Gracjana. – Upadek arianizmu. – Święty Ambroży. – Pierwsza wojna domowa: z Maksymusem. – Charakter, rządy i pokuta Teodozjusza. – Śmierć Walentyniana II . – Druga wojna domowa: z Eugeniuszem. – Śmierć Teodozjusza.

ROZDZIAŁ CZWARTY

Ostateczne unicestwienie pogaństwa. – Wprowadzenie wśród chrześcijan kultu świętych i relikwii.

ROZDZIAŁ PIĄTY

Ostateczny podział cesarstwa rzymskiego między synów Teodozjusza. – Panowanie Arkadiusza i Honoriusza. – Rządy Rufina i Stylichona. – Bunt i klęska Gildona w Afryce.

ROZDZIAŁ SZÓSTY

Bunt Gotów. – Plądrują Grecję. – Alaryk i Radagaisus dwukrotnie najeżdżają Italię. – Stylichon ich odpiera. – Germanowie zalewają Galię. – Konstantyn zagarnia Zachód. – Niełaska i śmierć Stylichona.

ROZDZIAŁ SIÓDMY

Najazd Alaryka na Italię. – Obyczaje senatu i ludu rzymskiego. – Rzym jest trzykrotnie oblegany i w końcu złupiony przez Gotów. – Śmierć Alaryka. – Goci ustępują z Italii. – Upadek Konstantyna. – Galię i Hiszpanię zajmują barbarzyńcy. – Niezależność Brytanii.

ROZDZIAŁ ÓSMY

Arkadiusz cesarzem Wschodu. – Rządy i niełaska Eutropiusza. – Bunt Gainasa. – Prześladowania świętego Jana Chryzostoma. – Teodozjusz II cesarzem Wschodu. – Jego siostra Pulcheria. – Jego żona Eudocja. – Wojna perska i podział Armenii.

ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY

Śmierć Honoriusza. – Walentynian III cesarzem Zachodu. – Rządy jego matki Placydii. – Aecjusz i Bonifacy. – Podbój Afryki przez Wandali.

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY

Charakter, podboje i dwór Attyli, króla Hunów. – Śmierć Teodozjusza Młodszego. – Wyniesienie Marcjana na cesarstwo Wschodu.

ROZDZIAŁ JEDENASTY

Najazd Attyli na Galię. – Odpierają go Aecjusz i Wizygoci. – Attyla najeżdża na Italię i ją opuszcza. – Śmierć Attyli, Aecjusza i Walentyniana III.

ROZDZIAŁ DWUNASTY

Złupienie Rzymu przez Genzeryka, króla Wandalów. – Jego morskie grabieże. – Ostatni cesarze Zachodu: Maksymus, Awitus, Majorian, Sewerus, Antemiusz, Olibriusz, Gliceriusz, Nepos, Augustulus. – Całkowita zagłada zachodniego cesarstwa. – Panowanie Odoakra, pierwszego barbarzyńskiego króla Italii.

ROZDZIAŁ TRZYNASTY

Początki, postępy i skutki życia klasztornego. – Nawrócenie się barbarzyńców na chrześcijaństwo i arianizm. – Prześladowania wandalskie w Afryce. – Wygaśnięcie arianizmu wśród barbarzyńców

ROZDZIAŁ CZTERNASTY

Panowanie i nawrócenie się Chlodwiga. – Jego zwycięstwa nad Alemanami, Burgundami i Wizygotami. – Ustanowienie monarchii francuskiej w Galii. – Prawa barbarzyńców. – Położenie Rzymian. – Wizygoci z Hiszpanii. – Podbój Brytanii przez Sasów.

Ogólne uwagi na temat upadku zachodniego cesarstwa rzymskiego

Przypisy

Od redakcji

Indeks osób

Indeks nazw geograficznych i etnicznych