Marianna z Żeglińskich Dembińska. Polskie początki buntu kobiet / Elżbieta Wichrowska

O Mariannie z Żeglińskich wiemy stosunkowo niewiele, a to, co wiemy, co ocalało w drukowanych i rękopiśmiennych zapisach, często jest bałamutne, niejednoznaczne, począwszy od jej imienia: Marcjanna czy Marianna? Awanturnica, niepanująca nad emocjami, gwałcicielka, alkoholiczka, zagorzała antysemitka – mówią jedne źródła; oddana matka, kobieta niezwykłego męstwa, patriotka gotowa poświęcić życie dla ojczyzny, a potem czartystka i mesmerystka – podpowiadają inne. Świadectwa z epoki przeczą sobie, tworzą osobne narracje o Mariannie. Ta skrajność rejestrów, dość jednak niezwykła, nawet przy założeniu naturalnej różnorodności opinii nadawców i samej konwencji zapisów, o której należy pamiętać, stanowi duże zagrożenie dla badaczy, dających się czasem wciągać w ich grę i ustawiających się po jednej lub drugiej stronie, zarówno tych relacji, ale też polskich początków buntu kobiet.

Fragment

Część pierwsza: Warszawa

I. Rekonstrukcja biografii, czyli o sytuacji niemożliwej

II. Roku tysiącznego osiemsetnego piętnastego, dnia… o godzinie 7 z rana przed Urzędnikiem Stanu Cywilnego gminy warszawskiej cyrkułu trzeciego, … stawili się…

III. Słów kilka o mężu „primo ”, czy też „secundo” voto w świetle pewnej notatki prasowej

IV. Biografia listami pisana

V. Powstanie listopadowe. Dembińska Obywatelka i rewolucjonistka w pamiętnikach z czasów powstania listopadowego

VI. Czy w tej narracji jest Marianna? O pamiętnikarskich strategiach opisu kobiety

VII. Marianna i gen miejski, O geokulturowych(?) konsekwencjach warszawskich adresów

Część druga: Emigracja. Między Paryżem a Londynem

I. Jeszcze o źródłach

II. Stan wyłączenia, czyli z dworku polskiego na francuski bruk

III. Kobieta polityczna

IV. Viettinghoff i była Dembińska w świetle nowych źródeł, czyli Sprawa Jana Józefa Schella-Viettinghoffa o szpiegostwo r. 1838. Akta rapperswilskie

V. Ja pisałam do naturalnego Żyda …Odziąnego Płasczem…. Czartoryskiego – czyli Marianny spiskowa koncepcja dziejów

VI. Matka – Polka, matka – emigrantka

Część trzecia: Ostatnia sekwencja. Zagadka zwrotu w biografii Marianny. Viettinghoffowie w świetle angielskich źródeł…

I. Marianna i angielski parlament

II. Trzy listy pisane do Owena. Problem autorstwa: Viettinghoff czy Viettinghoffowie?

III. Zagadka londyńskiego adresu, 10 Chadwell Street Middleton Square. Od polskiego emigranta do angielskiego homeopaty i mesmerysty?

IV. HUMANISTIC ASSOCIATION – wśród propagatorów „religii humanistycznej”

V. Viettinghoff i wegeterianie – Vegetarian Society

VI. Historia bez zakończenia

Spis ilustracji

Indeks nazwisk