Łódź poprzez wieki. Historia miasta. Tom 2. 1820-1914 / Jarosław Kita

Historia miast przeżywa obecnie rozkwit, o czym świadczą liczne tomy przedstawiające dzieje światowych aglomeracji i mniejszych ośrodków miejskich. Rozmaite aspekty życia miejskiego przybliżane są w naukowych monografiach, esejach, a także w historiach literackich, kryminalnych czy kulinarnych. Poszukiwanie lokalnych tożsamości stanowi przeciwwagę dla procesów kulturowej unifikacji i globalizacji – jest odkrywaniem swoistego miejskiego genius loci. Odnosi się to także do Łodzi, mającej od sześciu wieków prawa miejskie, a od dwóch – status jednego z najważniejszych ośrodków miejskich w Polsce. Pomimo istnienia ogromnej liczby publikacji o mieście nad Łódką, odczuwalny jest brak nowego syntetycznego opracowania jego pełnej historii.

Oddawana w ręce Czytelników wielotomowa publikacja, będąca efektem prac licznego zespołu autorskiego, ma na celu zaradzić temu niedostatkowi.

Drugi tom publikacji poświęcony jest dziejom Łodzi w latach 1820–1914, a więc czasom, kiedy niewielkie rolnicze miasteczko przekształciło się w wielki przemysłowy ośrodek miejski. Można w nim odnaleźć także informacje o przeszłości podłódzkich wsi, obecnie dzielnic miasta, w których wówczas zamieszkiwały dziesiątki tysięcy ludzi. Historia Łodzi przemysłowej cieszyła się od lat największym zainteresowaniem badaczy, dlatego Autorzy stanęli przed trudnym za-daniem innego, nowatorskiego jej ujęcia. Porządkują zatem dotychczasowe ustalenia, ale również odkrywają przed Czytelnikiem nowe fakty. Narracja podporządkowana jest przede wszystkim przybliżeniu wieloaspektowego życia kształtującej się nowoczesnej społeczności miasta. Tekst główny uzupełniają kapsuły zawierające fragmenty wartościowych źródeł, biogramy i ciekawostki oraz ilustracje. To książka Łodzi, która stała się „ziemią obiecaną”.

Spis treści

Wstęp (Jarosław Kita)

Część I. Rozwój Łodzi przemysłowej w latach zaborów

Początki (1820–1831) (Krzysztof P. Woźniak)

Okres powolnego rozwoju (1831–1864) (Jarosław Kita)

Okres gwałtownego rozkwitu (1865–1897) (Wiesław Puś)

Czas przełomu (1897–1914) (Kamil Śmiechowski)

Miasto pracy

„Sierota bez ojca i matki…”

Miasto rewolucji

Walki bratobójcze i lokaut

Rozkwit życia społecznego. Bilans rewolucji

Przed Wielką Wojną

Część II. Łodzianie

Narodowości i wyznania

Niemcy i ewangelicy (Krzysztof P. Woźniak)

Żydzi (Wiesław Puś)

Rosjanie i prawosławni (Violetta Wiernicka)

Katolicyzm i jego wyznawcy (Ewelina M. Kostrzewska)

Narodziny nowoczesnej społeczności

Fabrykanci i kupcy (Wiesław Puś)

Inteligencja (Marzena Iwańska)

Drobnomieszczaństwo (Krzysztof P. Woźniak)

Robotnicy (Grażyna E. Karpińska, Marta Sikorska)

Łodzianki (Marta Sikorska)

Część III. Przestrzeń miejska

Rozwój przestrzenny miasta. Urbanistyka Łodzi 1820–1914 (Krzysztof Stefański)

Wytyczenie osad przemysłowych: Nowe Miasto i Łódka

Nowa Dzielnica i przemiany przestrzenne w latach 1830–1870

Okres „Ziemi obiecanej”

Łódzkie nekropolie (Krzysztof Stefański, Irmina Gadowska)

Rodzina miast, czyli w stronę aglomeracji łódzkiej (Kamil Śmiechowski)

Architektura Łodzi 1820–1914 (Daria Rutkowska-Siuda)

Architektura przemysłowa

Typ łódzkiej rezydencji

Budowle mieszkalne

Budowle użyteczności publicznej

Świątynie i domy modlitwy

Architektoniczna różnorodność Łodzi około 1900 roku. Czy style historyczne miały znaczenie? (Piotr Gryglewski)

Część IV. Życie łodzian w mieście przemysłowym

Szkolnictwo i edukacja (Marta Sikorska)

Szkolnictwo elementarne

Szkolnictwo elementarne prywatne

Szkoły rzemieślniczo-niedzielne

Szkoły fabryczne

Szkolnictwo ewangelickie

Szkolnictwo żydowskie

Szkolnictwo średnie

Szkolnictwo zawodowe

Szkolnictwo żeńskie

Opieka zdrowotna i dobroczynność (Joanna Sosnowska)

Kultura elit i kultura masowa w mieście przemysłowym (Kamil Śmiechowski)

Środowiska artystyczne

Środowisko artystów łódzkich (Irmina Gadowska)

Polska scena teatralna (Grzegorz Markiewicz)

Życie muzyczne (Grzegorz Markiewicz)

Literatura piękna i prasa

Literatura piękna (Karolina Kołodziej)

Prasa i publicystyka (Kamil Śmiechowski)

Sport i rekreacja (Anna Śmiechowicz)

Folklor miasta i obyczaje jego mieszkańców (Grażyna E. Karpińska, Katarzyna Orszulak-Dudkowska)

Zabawy i rozrywki

Obyczaje i folklor w środowisku robotniczym

Język łodzian w wieku XIX (Elżbieta Umińska-Tytoń)

Pieczęcie i herb Łodzi. Część 2: Do początku XX wieku (Marek Adamczewski)

Aneks. Spis burmistrzów i prezydentów Łodzi 1820–1914

Wykaz skrótów

Bibliografia

Dawne ulice i place Łodzi

Wykaz rycin

Wykaz kapsuł

Wykaz tabel

Indeks nazw osobowych

Indeks nazw miejscowych