Dzieciństwo w rodzinie robotniczej międzywojennej Łodzi. Perspektywa etnograficzno-pedagogiczna / Anna Deredas, Joanna Sosnowska

Publikacja zawiera prezentację materiału źródłowego przechowywanego w Etnograficznym Archiwum im. Bronisławy Kopczyńskiej-Jaworskiej Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Łódzkiego. Materiał ten – w postaci biografii, wspomnień, zapisu rozmów i opowieści, zebrany od osób pochodzenia robotniczego – był gromadzony w latach 70. i 80. XX wieku w celu przeprowadzenia szeroko zakrojonych badań nad kulturą robotniczą Łodzi. Zasób archiwalny pozwolił na przedstawienie wielu aspektów dzieciństwa przeżywanego w łódzkiej rodzinie robotniczej w latach 1918–1939.

*

Autorki podjęły się niełatwego zadania, jakim jest ukazanie dzieciństwa w rodzinie robotniczej międzywojennej Łodzi z perspektywy wspomnień pracownic i pracowników fabryk (zawartych w materiałach źródłowych zgromadzonych podczas badań etnograficznych). Tematyka monografii należy wciąż do stosunkowo rzadko podejmowanych i analizowanych problemów w polskiej nauce – zarówno na gruncie pedagogiki, jak i historiografii pedagogicznej, a także w kontekście badań etnograficzno-pedagogicznych. Pozycja wpisuje się w najnowszy trend badań regionalnych oraz badań nad historią życia codziennego i społeczną historią wychowania.

Z recenzji dr hab. Katarzyny Kabacińskiej-Łuczak, prof. UAM

Autorki książki porządkują i prezentują materiał archiwalny pod kątem kategorii „dzieciństwa” i w tym sensie publikacja jest dziełem oryginalnym i atrakcyjnym. Atrakcyjność tematu potwierdza też rosnąca popularność badań nad dzieciństwem, zwrot ku dziecku w naukach społecznych. Niewątpliwie, dla budujących się dopiero polskich studiów nad dzieciństwem monografia ta będzie stanowiła ważną pozycję z zakresu etnografii historycznej – przykład solidnych badań osadzonych w określonym momencie historycznym i dotyczących wąskiej grupy, która wypracowała charakterystyczną kulturę materialną, praktyki społeczne oraz rozumienie dziecka. Na wyróżnienie zasługuje nie tylko skrupulatność opisu wywiadów i charakterystyka rozmówców, lecz także projekt „oddania głosu” osobom, które poddają refleksji własne dzieciństwo, dzieciństwo swoich dzieci oraz wpływ własnego usytuowania społecznego na życie codzienne dziecka.

Z recenzji dr hab. Anny Witeski-Młynarczyk, prof. UW

Wstęp 9

Rozdział I. Dom rodzinny 25

1. Rodzina robotnicza 25

2. Praca rodziców 32

3. Mieszkanie 43

4. Spożywanie posiłków 53

Rozdział II. Narodziny 63

1. Zapatrywania rodziców na temat liczby potomstwa 66

2. Okres ciąży 70

3. Poród i połóg 77

Rozdział III. Pielęgnacja niemowląt 87

1. Karmienie 90

2. Kąpiel 94

3. Ubiór 96

4. Zabawianie i usypianie 98

5. Zabiegi leczniczo-magiczne 103

Rozdział IV. Opieka 109

1. Garderoba dziewcząt i chłopców 112

2. Codzienna higiena 115

3. Troska o zdrowie 121

4. Pomoc rodzinie w opiece nad dziećmi 127

Rozdział V. Wychowanie 135

1. Poglądy rodziców na sprawy wychowania 139

2. Stosunek dzieci do osób starszych 143

3. Praktyki religijne 145

4. Obowiązki dziewcząt i chłopców 149

5. Kary i nagrody 156

Rozdział VI. Edukacja 161

1. Nauka szkolna i nauczyciele 164

Rozdział VII. Czas wolny 173

1. Czas i miejsce zabaw 179

2. Zabawki 186

3. Zabawy 192

4. Niedziela 211

5. Wypoczynek letni 215

Rozdział VIII. Obrzędowość rodzinna 219

1. Chrzest 223

2. Pierwsze urodziny. Imieniny 232

3. Pierwsza komunia święta 236

4. Ślub i wesele w rodzinie 239

5. Śmierć i pogrzeb 241

Rozdział IX. Obrzędowość doroczna 245

1. Boże Narodzenie 252

2. Kolędowanie 262

3. Tłusty czwartek i karnawał 268

4. Wielkanoc 272

5. Zielone Świątki 277

6. Boże Ciało 279

7. Wieczór świętojański 280

Zamiast zakończenia 283

Bibliografia 285

Załącznik 297

Spis ilustracji 303

Nota o autorkach 304