Przywództwo. Transgresje. Demokracja. Studium interdyscyplinarne / Włodzimierz Świątek

Książka ma formę studium interdyscyplinarnego z pogranicza nauki i kultury, odwołuje się do wielu różnych dziedzin wiedzy i dyscyplin naukowych (m.in. psychologii i antropologii przywództwa, zarządzania organizacją, psychologii humanistycznej i społecznej, antropologii kultury, antropologii teatru, filmoznawstwa, historii literatury, socjologii, politologii).

Autor podejmuje próbę opisu, wyjaśnienia i analizy trzech kluczowych kategorii: przywództwa, transgresji i demokracji. Zestawienie tych elementów w formie jednej triady ma służyć pokazaniu ich wzajemnego przenikania się i oddziaływania. Przywódcy, dokonując aktów transgresji (destruktywnych lub konstruktywnych), mogą w istotny sposób wpływać na osłabienie bądź wzmocnienie procesów demokratycznych w danym społeczeństwie. Liczne odniesienia do dzieł poetów, pisarzy, twórców filmowych i teatralnych pozwalają lepiej zrozumieć fenomen zmiany kulturowej, która jest wynikiem transgresji twórczych oraz efektem zderzenia się kultury zachowawczej i transgresyjnej.

Jednym z kluczowych zagadnień omawianych w książce jest mit przywództwa, będący groźną pułapką zarówno dla liderów, jak i osób podążających za nimi. Autor przeprowadził pogłębione analizy dotyczące zarówno destruktywnych, jak i konstruktywnych zachowań transgresyjnych liderów. Wśród tych analiz znajdują się przykłady pozytywnych transgresji skierowanych przeciwko rasizmowi oraz tych służących obronie wolności jednostki. Dokonano także opisu i analizy procesu niszczenia demokracji przez populistycznych autokratów. Ważną część publikacji stanowią opisy i analizy oddolnych działań i projektów realizowanych przez młodych liderów, przedsiębiorców i innowatorów z pokolenia Z i Y. To oni zdecydują o tym, czy transgresyjny projekt, jakim jest demokracja, będzie fundamentem dalszych zmian w wymiarze życia jednostkowego, społecznego, kulturowego i gospodarczego. W książce podjęto próbę odpowiedzi na pytania:

• Czy demokracja obroni swoje ideały i zasady?

• Jaki model demokracji zwycięży i czy zostanie zaakceptowany przez ludzi zamieszkujących w Polsce, Europie i na świecie?

• Jakie mogą być konsekwencje wynikające z realnych zagrożeń dla procesów demokratycznych?

• Czy generacja młodych liderów będzie chciała kontynuować projekt demokracji, czy może zdecyduje się na stworzenie całkowicie nowego modelu, który dzięki nowym technologiom i zmianom kulturowym zmieni istotnie jakość naszego życia jednostkowego i społecznego?

Autor nie daje gotowych odpowiedzi, lecz zachęca czytelników do aktywnego włączenia się w proces demokratycznej debaty, mając nadzieję, że książka będzie ważnym głosem w debacie publicznej na temat demokracji i roli przywódców funkcjonujących zarówno w systemach demokratycznych, jak i w krajach, gdzie demokracja jest spychana na margines przez prawicowych populistów.

Wprowadzenie

Rozdział 1. Koncepcja transgresyjna człowieka

1.1. Istota i definicje transgresji

1.2. Formy i rodzaje transgresji

1.3. Transgresja w zderzeniu z kulturą

1.4. Kultura zachowawcza a kultura transgresyjna

Rozdział 2. Transgresje przeciw rasizmowi

2.1. Afroamerykanki – buntowniczki i liderki

2.1.1. Billie Holiday – głos, którego nie można uciszyć

2.1.2. Rosa Parks – symbol walki z segregacją rasową

2.1.3. Harriet Tubman – ikona walki o zniesienie niewolnictwa

2.1.4. Afroamerykańskie matematyczki z NASA

2.1.5. Josephine Baker i jej „tęczowe plemię”

2.1.6. Amanda Gorman – transgresyjna poetka i liderka zmian

2.2. Afroamerykanie – pokonać rasizm i uzyskać wolność

2.2.1. Solomon Northup – 12 lat walki o wolność

2.2.2. Medgar Evers – ofiara rasistowskiego morderstwa

2.2.3. Malcolm X – demaskator rasistów

2.2.4. Martin Luther King – pokonać rasizm bez przemocy

2.2.5. Nelson Mandela – buntownik, który pokonał apartheid

2.2.6. Epitafium dla Jamesa Baldwina

8 Przywództwo. transgresje. demokracja

Rozdział 3. Transgresje przeciwk o ludobójstwu

3.1. Misja Jana Karskiego – nadzieja i rozpacz

3.1.1. Najważniejsza była moja misja

3.1.2. Jan Karski w getcie: wędrówka Dantego przez piekło

3.1.3. Po zakończeniu misji: kto pamięta o Janie Karskim?

3.2. Film o ludobójstwie Ormian – obudzić sumienia i przerwać milczenie

3.2.1. Zapomniane ludobójstwo Ormian .

3.2.2. Turcja neguje ludobójstwo Ormian

3.2.3. Ocalić od zapomnienia – dzieło filmowe o ludobójstwie Ormian

Rozdział 4. Transgresje dla wolności i pokoju

4.1. John Lennon i Yoko Ono – transgresyjni pacyfiści w akcji

4.1.1. John i Yoko na celowniku FBI

4.1.2. Kampania „Ban The Beatles” – eskalacja agresji i przemocy

4.1.3. Transgresyjne akcje twórcze Yoko Ono

4.1.4. Make love, not war – protest przeciwko wojnie w Wietnamie

4.1.5. Nieudana deportacja Johna Lennona z USA

4.1.6. Projekt „Nutopia” – transgresyjna komunikacja międzyludzka

4.2. Witolda Gombrowicza transgresje ku wolności

4.2.1. Profesor Pimko jako symbol zniewolenia i władzy

4.2.2. Upupianie Józia i dalsze zniewalanie

4.2.3. Uwięzienie w Formie, czyli wieczne życie w masce

4.2.4. Jak tracimy wolność, czyli życie w podwójnym klinczu

Rozdział 5. Transgresje młodych liderów w badaniach własnych

5.1. Metoda i założenia badawcze

5.2. Istota i mechanizm zachowań transgresyjnych

5.2.1. Podsumowanie

5.3. Rodzaje i formy działań transgresyjnych

5.3.1. Podsumowanie

5.4. Start-up jako projekt transgresyjny

5.4.1. Podsumowanie

5.5. Transgresje twórcze i innowacyjne na uniwersytetach

5.5.1. Podsumowanie

5.6. Lider i zespół w działaniach transgresyjnych

5.6.1. Podsumowanie

Rozdział 6. Demokracja jako projekt transgresyjny

6.1. Rasizm jako transgresja destruktywna

zagrożeniem dla demokracji

6.1.1. Kto jest rasistą?

6.1.2. Tylko większość jest rasistowska?

6.1.3. Mit tolerancyjnej i otwartej ojczyzny

6.1.4. Maska napuszonego samouwielbienia i megalomanii

6.1.5. Kto jest prawdziwym Polakiem?

6.1.6. Krótka pamięć Polaków

6.1.7. Ludzie kultury bronią godności uchodźców i migrantów

6.1.8. Ofensywa przeciwko gender studies i LGBT

6.1.9. Dehumanizacja ofiar i odpowiedzialność sprawców

6.2. Demokratyczny wymiar transgresyjnych działań przywódczych

6.2.1. Maski przywództwa jako zagrożenie dla demokracji

6.2.2. Transgresje destruktywne Donalda Trumpa

6.2.3. Koniec ery demokracji?

6.2.4. Projekty młodych liderów i innowatorów kluczem do sukcesu

Rozdział 7. Transgresje niepokornych artystów

i buntowników

7.1. Georges Bataille – granice są po to, aby je przekraczać

7.2. Krzysztof Warlikowski – teatr jest zawsze inny niż norma

10 Przywództwo. transgresje. demokracja

7.3. Sebastián Lelio – filmowiec w obronie transgresyjnej kobiety

7.4. Papusza – transgresyjna poetka z cygańskiego taboru

7.4.1. Niech przemówi poezja Papuszy

7.4.2. Film fabularny Papusza jako hołd dla transgresyjnej Cyganki

7.4.3. Magia narodzin Papuszy

7.4.4. Wykluczenie i potępienie przez swoich

7.4.5. Ficowski jako mentor Papuszy

7.5. Jerzy Grotowski – teatr radykalny jako transgresja kulturowa

7.5.1. Wstrząs jako istota transgresji twórczych

7.5.2. Zdjęcie maski jako punkt zwrotny w procesie transgresji

7.5.3. Transgresja jako istota kenozy

7.5.4. Apocalypsis cum figuris jako wehikuł do aktu transgresji

7.5.5. Epilog – czy Bóg istnieje?

Rozdział 8. W stronę przywództwa transgresyjnego

8.1. Wizja lidera jako halucynacja

8.2. Co mówią badania?

8.3. Jak wspierać w rozwoju młode talenty?

8.4. Kreowanie mitu przywództwa i jego konsekwencje

8.5. Mit przywództwa i fałszywa autentyczność

Bibliografia