Maski przywództwa. Studium antropologiczno-kulturowe / Włodzimierz Świątek

Książka opisuje i analizuje fenomen maski, która jest atrybutem przynależnym przywódcom żyjącym na przestrzeni różnych kultur i epok historycznych, a także w czasach nam współczesnych. Głównym celem tych analiz jest poznanie, opisanie i zrozumienie tego, co jest ukryte za maskami używanymi przez przywódców politycznych, społecznych, religijnych czy tych kierujących organizacjami biznesowymi.

W jakim celu liderzy używają masek? Na czym polegają mechanizmy manipulacji realizowane przez liderów przy użyciu maski? Jakie są możliwe konsekwencje utożsamienia się lidera ze swoją maską? Czy możliwa jest kultura przywództwa pozbawionego masek? Czy przywódcy są w stanie utrzymać swoją władzę bez pomocy masek? Autor potwierdza znaną powszechnie tezę, że przywództwo to rzeczywiście teatr, na scenie którego głównymi aktorami są liderzy noszący różne maski.

Aby lepiej poznać i zrozumieć fenomen maski, autor odwołuje się do wielu różnych dziedzin wiedzy i dyscyplin naukowych, takich jak m.in. antropologia kulturowa i etnografia, socjologia, antropologia filmu, psychologia społeczna, psychologia polityczna, historia i politologia oraz zarządzanie i przywództwo. Dzięki przyjęciu interdyscyplinarnej perspektywy, można – jak twierdzi autor – pełniej poznać i zrozumieć funkcjonowanie maski w kulturze i życiu człowieka. W odniesieniu do masek przywódców dyktatorów, takich jak Adolf Hitler, Benito Mussolini czy Józef Stalin, autor czyni istotne zastrzeżenie natury etycznej. Otóż zamieszczone w książce opisy, komentarze, wyjaśnienia i analizy dotyczące postaw i zachowań tych dyktatorów nie mają w żadnym razie na celu usprawiedliwienia lub wybaczenia niewyobrażalnego zła, którego byli sprawcami.

Autor wyraża nadzieję, że książka zachęci czytelników do pogłębionej refleksji i przyczyni się do kontynuowania debaty nad stanem współczesnego przywództwa. Warto wierzyć w to, że wspólnym wysiłkiem uda się demaskować krok po kroku zło, które ukrywa się za maskami różnych przywódców.

Wprowadzenie

Rozdział 1. Antropologiczne i psychologiczne aspekty maski

1.1. Fenomen maski w mitach i tradycjach kultury

1.2. Rola i funkcje maski w tradycjach teatralnych

1.2.1. Twarz i maska w teatrze Jerzego Grotowskiego

1.2.2. Maski w pantomimie Marcela Marceau

1.2.3. Maski w koncepcji dramy

1.2.4. Maski w teatrze Tadeusza Kantora

1.2.5. Maski w teatrze Krzysztofa Warlikowskiego

1.2.6. Rola i maska: kluczowe pytania

1.3. Fenomen maski w literaturze pięknej

1.3.1. Maska pośmiertna Konrada Wallenroda

1.3.2. Tragiczna maska Rodiona Raskolnikowa

1.4. Maski przywództwa w dziełach filmowych

1.4.1. Maski polityków i generałów w filmie Hair

1.4.2. Maskarady w filmie Rzym Federico Felliniego

1.4.3. Rodrigo Borgia i jego papieska maska

1.4.4. Maska Stalina w filmie Ręce do góry Jerzego Skolimowskiego

1.5. Kluczowe pytania o rolę i funkcję maski

1.6. Persona jako maska osobowości człowieka

1.7. Demaskowanie iluzji jako klucz do poznania siebie

1.8. Diagnoza Gombrowicza: pustka ukryta za maską

Rozdział 2. Maski przywódców dyktatorów

2.1. Adolf Hitler i jego maska przerażającej nicości

2.2. Błazeńska maska Benito Mussoliniego

2.3. Bestialska maska Józefa Stalina

Rozdział 3. Maska przywódcy i psychologia zła

3.1. Efekt Lucyfera jako klucz do psychologii zła

3.2. Anonimowość, deindywiduacja i dehumanizacja

3.3. Maski zbrodniarzy i banalizacja zła

Rozdział 4. Film propagandowy jako maska przywódcy

4.1. Zbiorowy triumf nazistowskiej woli

4.1.1. Magiczny kult ciemności i ognia

4.1.2. Wielki nazistowski wódz w blasku świateł i morzu flag

4.1.3. Swastyki na pogrzebie feldmarszałka

4.1.4. Formacje paramilitarne na placu Hitlera

4.1.5. Sztandar krwi – wprowadzić!

4.1.6. Tryumf Hitlera i Leni Riefenstahl

4.2. Zdemaskowanie nazistowskiego oszustwa propagandowego

4.2.1. Nazistowscy filmowcy w gettcie warszawskim

4.2.2. Bogacze i biedacy za murami getta

4.2.3. Komisarz Auerswald raportuje do Hitlera

4.2.4. Zeznania nazistowskiego filmowca

4.2.5. Taneczny pokaz żebraka Rubinsteina

4.2.6. Dowody pamięci w Archiwum Ringelbluma

4.2.7. Filmowe dowody nazistowskiej manipulacji

4.2.8. Mistyfikacja pogrzebu w gettcie warszawskim

4.2.9. Samobójcza śmierć Adama Czerniakowa

4.2.10. Nazistowskie zło za filmową maską

Rozdział 5. Maski przywódców świata biznesu

5.1. Groteskowa maska Elizabeth Holmes

5.2. Steve Ballmer w masce showmana

5.3. Liderzy wobec paradoksów autentyczności

5.4. Maska pośmiertna Steve’a Jobsa

5.5. Epitafium dla Alana Turinga

Rozdział 6. Sztuczna inteligencja jako maska współczesnego człowieka

6.1. Maskowaty android jako partner i lider w świecie ludzi

6.2. Inteligentne roboty jako liderzy przyszłości?

6.3. Internet międzygalaktyczny i kolonizacja Marsa

6.4. Czy internet śni sam o sobie?

6.5. Możliwości inteligentnych robotów

6.6. Inteligentna broń jako lider na polu walki

6.7. Sztuczna inteligencja zagrożeniem dla ludzkości?

6.8. Roboty czy ludzie pokierują misją marsjańską?

6.8.1. Zagrożenia dla zdrowia astronautów

6.8.2. Zagrożenia dla psychiki astronautów

6.8.3. Praca zespołowa i przywództwo w załodze marsjańskiej

6.8.4. Kto wygra wyścig marsjański?

Rozdział 7. Fikcyjny szef jako maska współczesnego lidera

7.1. Szef wszystkich szefów jako maska

7.2. Maska szefa jako narzędzie przemocy w firmie

7.3. Demaskowanie fikcyjnego szefa firmy

7.4. Maska bohaterem tragifarsy firmowej

7.5. Szef szefa wszystkich szefów jako parodia lidera

Rozdział 8. Maska lidera w badaniach własnych

8.1. Metoda i założenia badawcze

8.2. Istota i natura maski lidera

8.2.1. Podsumowanie

8.3. Funkcje maski lidera

8.3.1. Podsumowanie

8.4. Maska lidera w kulturze organizacji

8.4.1. Podsumowanie

8.5. Konsekwencje używania maski przez lidera

8.5.1. Podsumowanie

8.6. Maska a rozwój i edukacja liderów nowej generacji

8.6.1. Podsumowanie

Rozdział 9. Maski przywództwa w czasie kryzysu pandemii COVID-19

9.1. Pandemia niekompetencji przywódców

9.2. Pandemiczna maska Donalda Trumpa

9.3. Przywódcy w pułapce pandemicznej maski

9.4. Groteskowe maski prezydentów w kryzysie pandemii

9.5. Przywódcy liberalnych demokracji wobec pandemii

9.6. Kryzys przywództwa i korekta demokracji

9.7. Dyskryminacja i stygmatyzacja osób z COVID-19

9.8. Skuteczni przywódcy, którzy pokonali pandemię

Rozdział 10. Koncepcja przywództwa w działaniu jako alternatywa dla przywództwa w maskach

10.1. Kluczowe założenia koncepcji przywództwa w działaniu

10.1.1. Charakterystyka działań przywódczych

10.1.2. Przywództwo i sprawczość

10.1.3. Przywódcza próżnia

10.2. Przywództwo przyszłości bez masek

10.2.1. Fantazmat i maska przywództwa heroicznego

10.2.2. Kluczowe pytania o przyszłość przywództwa

10.3. Manifest liderów przyszłości

Bibliografia