Miasto utracone / Michael Wieck

Wspomnienia Michaela Wiecka (ur. 1928 w Königsbergu), niemieckiego muzyka, są poruszającym zapisem dzieciństwa i młodości spędzonym pod panowaniem narodowego socjalizmu, a później systemu sowieckiego. Przed najgorszymi skutkami narastającego antysemityzmu chroniło go tylko pochodzenie ojca, a po zakończeniu II wojny jedynie własna odwaga, determinacja i pomysłowość pomagały mu ratować siebie i rodzinę przed zagrożeniem ze strony Sowietów.

Autor opisuje szczegółowo pogarszanie się sytuacji represjonowanej ludności żydowskiej, zniszczenie miasta przez naloty bombowe aliantów, oblężenie i zdobycie go przez Armię Czerwoną, a także przemianę Königsbergu w Kaliningrad. Jako syn nieżydowskiego ojca i żydowskiej matki (oboje byli muzykami), po dojściu nazistów do władzy, Michael Wieck przeżywa wykluczenie, utratę poczucia bezpieczeństwa, deportacje wielu krewnych i przyjaciół. Zajęcie miasta przez Sowietów przynosi mu uwięzienie (jako Niemcowi) w sowieckim obozie internowania Rothenstein. Królewiec opuszcza dopiero w kwietniu 1948. We wspomnieniach, oprócz sytuacji granicznych, opisuje też, jaką siłę i pociechę przynosiła mu muzyka, z którą związał się na całe życie.

Sytuacja rodzinna autora (wśród jego krewnych były nie tylko ofiary Auschwitz i Theresienstadt – żydowska część rodziny, ale też np. oficerowie Wehrmachtu czy współpracownicy Hitlera), jego zmysł obserwacyjny i wrażliwość składają się na wyjątkową mieszankę, stanowiącą o wartości wspomnień. Michael Wieck buduje je na zasadzie kontrastów, opisuje sytuacje niemal nieprawdopodobne, czasem absurdalne, choć zawsze prawdziwe, jak np. wezwanie go na komisję wojskową w wyniku urzędniczej pomyłki. Jego opowieść to bogata kronika przeplatających się losów ludzi o różnym pochodzeniu, wyznaniu i statusie społecznym, których łączyło doświadczenie rzeczywistości wojennego Königsbergu.

Przedmowa
Siegfried Lenz

Prolog
Ciocia Fanny
Nidden
Szkoła
Szkoła żydowska
Kristallzeit
Początek wojny
Bar micwa
Żółta gwiazda
Koniec szkoły
Stolarnia
Fabryka chemiczna Gamm & Sohn
Naloty bombowe na Königsberg
Zimowa burza
Oblężenie Königsbergu
Rosjanie
„Cmentarz” Königsberg
KZ Rothenstein
Ponowne spotkanie
Próby przetrwania
Włamywacz
Połów wędzonych ryb
Przeczucia
Szpital „Miłosierdzie”
Dalsza kariera włamywacza
Woda i prąd
Kolejne kradzieże
Ogrzewanie elektryczne
Bezy
Dodatek
Berlin
Pokłosie
Rozmowa
Pokłosie raz jeszcze
Obraz w lustrze
Załącznik

• Reakcje
• List
• Relacja z podróży
• Postscriptum (2005)
• Cytowana literatura

Posłowie
Jan Daniluk