Dzieci potrzebują zabawy. Potrzebują zabawy z innymi dziećmi bez nadzoru dorosłych. Tylko w takiej zabawie mogą nauczyć się radzenia sobie z emocjami, nawiązywania przyjaźni, rozwiązywania konfliktów i wielu, wielu innych umiejętności.
Zabawa spełnia bardzo ważną funkcję w rozwoju dzieci. Amerykański psycholog Peter Gray dowodzi, że jest ona naturalnym sposobem, w jaki dzieci uczą się, że nie są bezradne. W ten sposób zdobywają nowe umiejętności, radzą sobie z strachem czy złością, poznają możliwości swojego ciała, nawiązują przyjaźnie i znajomości, rozwiązują problemy. Żeby jednak zabawa spełniała swoją funkcję, musi być wolna i pozbawiona nadzoru dorosłych. Tylko wtedy dzieci same mogą ustanawiać reguły, samodzielnie rozwiązywać problemy i zdobywać mnóstwo kompetencji społecznych.
Zabawa odgrywa także wielką rolę w przyswajaniu wiedzy. Niestety, większość szkół tego nie docenia i nie wykorzystuje. Dzieci spędzają czas w ławkach, przygotowując się lub rozwiązując testy i bezwolnie wykonując polecenia nauczycieli. Pozostałą część dnia kradną im zajęcia dodatkowe i praca domowa.
W życiu współczesnych dzieci jest coraz mniej wolności i coraz mniej zabawy. W efekcie mamy wiele przemęczonych, zewnątrzsterowych i często samotnych dzieci, które zupełnie straciły zapał do nauki. W przyszłości będzie im trudno uwierzyć we własną sprawczość, rozwinąć odpowiedzialność i samodzielność. Rodzice powinni stwarzać dzieciom warunki i więcej okazji do swobodnej zabawy z innymi dziećmi, zaś nauczyciele w większym stopniu wykorzystywać wolność i naturalny dziecięcy instynkt uczenia się.
Peter Gray (ur. 1946) jest amerykańskim psychologiem badającym procesy uczenia się u dzieci, profesorem Boston College. Jego zainteresowania obejmują także psychologię ewolucyjną, biologię behawioralną i antropologię. Bardzo znany krytyk tradycyjnego modelu edukacji zbudowanego na przymusie, konkurowaniu, ocenach i testach. Prowadzi popularnego bloga Freedom to Learn na stronie internetowej magazynu naukowego ,,Psychology Today’’
Prolog. ,,IDŹ DO DIABŁA!’’
Rozdział 1. CO ZROBILIŚMY Z DZIECIŃSTWEM?
Półwieczny regres
Coraz więcej zaburzeń psychicznych wśród młodych ludzi
Ograniczanie wolności dzieci a zaburzenia psychiczne
Rozdział 2. ŻYCIE WYPEŁNIONE ZABAWĄ. DZIECI W KULTURACH ZBIERACKO-ŁOWIECKICH
Autonomia, wspólnota, równość
Rodzicielstwo oparte na zaufaniu
Umiejętności praktyczne
Umiejętności i wartości społeczne
Samokontrola
Rozdział 3. DLACZEGO SZKOŁY SĄ TAKIE, JAKIE SĄ? KRÓTKA HISTORIA EDUKACJI
Rolnictwo a cele rodzicielstwa
Skutki feudalizmu i rozwoju przemysłu
Pierwsze szkoły religijne: indoktrynacja i trening posłuszeństwa
Jak szkoły zaczęły służyć państwu?
Rosnąca pozycja szkół i standaryzacja
Rozdział 4. SIEDEM GRZECHÓW GŁÓWNYCH SYSTEMU EDUKACJI OBOWIĄZKOWEJ
Rozdział 5. LEKCJE Z SUDBURY VALLEY. WOLNA EDUKACJA WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE
Prawdziwie demokratyczna szkoła
Szkoła jako instytucja edukacyjna
Jak wytłumaczyć sukcesy absolwentów szkoły Sudbury Valley?
Jak szkoła Sudbury Valley przypomina społeczność łowiecko-zbieracką?
Rozdział 6. LUDZKI INSTYNKT UCZENIA SIĘ
Uczące się zwierzę
Gotowość do zabawy
Ludzka potrzeba towarzystwa i dzielenie się pomysłami
Rozdział 7. UMYSŁ NASTAWIONY NA ZABAWĘ
Moc zabawy ‒ cztery wnioski
Czym jest zabawa?
Zabawa przebiega według wymyślonych reguł
Zabawa jest grą wyobraźni
W zabawie umysł jest czujny, ale nie spięty
Potęga zabawy leży w jej błahości
Rozdział 8. ROLA ZABAWY W SPOŁECZNYM I EMOCJONALNYM ROZWOJU DZIECI
Podwórkowe gry sportowe
Czego uczy socjodrama?
Bawiące się dzieci a Holocaust
Wartość ,,niebezpiecznych’’ zabaw
Coraz mniej empatii i coraz więcej narcyzmu
Co z grami wideo?
Rozdział 9. NAUKA W GRUPACH MIESZANYCH WIEKOWO
Jak korzystają młodsze dzieci?
Jak korzystają starsze dzieci?
Rozdział 10. RODZICIELSTWO OPARTE NA ZAUFANIU
Trzy style rodzicielstwa
Dlaczego rodzice odchodzą od stylu opartego na zaufaniu?
Jak zbudować rodzicielstwo na zaufaniu?
Jaka będzie przyszłość edukacji?