Poradnik operatora Koparka jednonaczyniowa / Grzegorz Koselnik

Poradnik operatora to książka przeznaczona dla operatorów klasy III do klasy I koparek jednonaczyniowych oraz dla pracowników działów inwestycyjnych i dyspozytorów maszyn budowlanych.
Podręcznik obejmuje wiedzę określoną programem Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, Centrum Szkolenia Operatorów Maszyn, do nauczania na kursach operatora koparki jednonaczyniowej.
Książka będąca praktycznym kursem budowy i obsługi koparek jednonaczyniowych opisuje:
zasady eksploatacji maszyn
podstawy elektrotechniki
elementy napędu hydraulicznego
budowę i działanie silników spalinowych
zasady bezpieczeństwa i higieny pracy na budowie
budowę koparek jednonaczyniowych i jej głównych podzespołów
technikę pracy koparką jednonaczyniową
technologię robót ziemnych.
Autor poradnika mgr inż. Grzegorz Koselnik studiował na Politechnice Warszawskiej i Politechnice Wrocławskiej. Ukończył dwa kierunki studiów z zakresu mechaniki oraz studia podyplomowe organizacji produkcji i zarządzania. Kilkunastoletni praktyk w zakresie eksploatacji maszyn bezpośrednio na budowach, wieloletni wykładowca Dolnośląskiego Zakładu Doskonalenia Zawodowego we Wrocławiu.

Spis tabel

Od autora

Rozdział 1. WSTĘP

Rozdział 2. EKSPLOATACJA
Podstawowe pojęcia z zakresu eksploatacji
Okres eksploatacji i jego fazy
Docieranie maszyny
Utrata sprawności technicznej przez maszynę w okresie międzynaprawczym
Tarcie i smarowanie
Cechy nieprawidłowej eksploatacji maszyny
Niezawodność maszyn budowlanych
Odtworzenie zdolności produkcyjnych maszyny
Wydajność maszyny budowlanej
Obmiar wykonania robót ziemnych
Wydajność teoretyczna W0
Wydajność techniczna WT
Wydajność eksploatacyjna WE = WP
Wykorzystanie czasu pracy przez maszyny budowlane
Straty czasu pracy w eksploatacji bezpośredniej, produkcyjnej
Straty czasu pracy maszyny w eksploatacji technicznej, bezpośredniej
Zasady ekologii w czasie użytkowania maszyn do robót ziemnych
Zmniejszenie negatywnych skutków interwencji w środowisko naturalne
Zła eksploatacja maszyn do robót ziemnych
Regeneracja części lub zespołów maszyny
Materiały eksploatacyjne
Paliwo do silników o zapłonie samoczynnym
Olej hydrauliczny
Oleje smarne do silników spalinowych
Oleje przekładniowe
Smary plastyczne
Płyny hamulcowe
Płyny do chłodnic
Płyny do mycia i spryskiwania szyb
Ogumienie
Zadania operatora w procesie użytkowania maszyn budowlanych
Właściwe wykonanie „Obsługi Technicznej Codziennej” OTC
Organizacja stanowiska pracy
Współpraca operatora maszyny z zespołem uczestniczącym w procesie produkcyjnym
Eksploatacja techniczna
Obsługi
Zakres czynności wykonywanych podczas obsług maszyn
Ogólny zakres czynności podczas wykonywania obsługi codziennej OTC
Ogólny zakres czynności przy wykonywaniu obsługi sezonowej OTS
Ogólny zakres czynności przy wykonywaniu obsługi technicznej okresowej OTO1
Ogólny zakres czynności, podczas wykonywania obsługi technicznej okresowej OTO2
Obsługa handlowa
Ogólny zakres czynności przy wykonaniu obsługi transportowej OTT
Ogólny zakres czynności podczas wykonania obsługi docierania OTD
Naprawy
Kontrola wykonania obsług i napraw
Przegląd techniczny i diagnostyka
Dokumentacja techniczno-eksploatacyjna
Instrukcja eksploatacji i użytkowania
Katalog części zamiennych
Książka maszyny budowlanej
Raport dzienny pracy maszyny

Rozdział 3. PODSTAWY ELEKTROTECHNIKI
Rys historyczny
Prąd elektryczny i zjawiska występujące podczas jego przepływu
Budowa atomu
Prąd elektryczny
Natężenie przepływu ładunku prądu elektrycznego
Natężenie pola magnetycznego i jego potencjał
Napięcie, moc i praca prądu elektrycznego
Pole elektromagnetyczne wytwarzane przez płynący prąd
Pole elektromagnetyczne wytwarzane przez płynący prąd w cewce
Prawo OHMA
Przeprowadzenie pomiaru napięcia i natężenia prądu
Wpływ przepływającego prądu na organizm człowieka
Węzeł elektryczny i łączenie rezystorów - oporników
Rodzaje obwodów elektrycznych
Szeregowe łączenie rezystorów - oporników
Łączenie rezystorów równolegle
Obwody elektryczne występujące w maszynach do robót ziemnych
Układ instalacji elektrycznej jednoprzewodowej
Układ instalacji elektrycznej dwuprzewodowy dwunapięciowy
Układ trójprzewodowy dwunapięciowy
Układ trójprzewodowy dwunapięciowy izolowany od masy
Przewody stosowane w instalacjach elektrycznych pojazdów mechanicznych
Charakterystyka przewodów w instalacjach pojazdów samobieżnych
Oznakowanie przewodów w instalacjach pojazdów samobieżnych
Przewody wysokiego napięcia
Kolorystyka przewodów
Rodzaje i budowa włączników i wyłączników oraz ich zastosowanie
Rodzaje włączników i wyłączników oraz ich zastosowanie
Akumulatory
Wiadomości ogólne o akumulatorach
Samowyładowanie akumulatorów
Budowa akumulatora kwasowego
Parametry charakteryzujące akumulator
Ładowanie akumulatorów
Łączenie akumulatorów szeregowo
Łączenie akumulatorów równolegle
Wiadomości ogólne o maszynach prądu stałego
Ogólne wiadomości o maszynach elektrycznych
Wiadomości ogólne o polu magnetycznym
Prądnice samochodowe
Prądnice samochodowe prądu stałego
Budowa i działanie alternatora
Regulator napięcia prądnicy
Regulatory napięcia alternatora
Obwód rozruchu silnika spalinowego
Rozruch silnika spalinowego
Wiadomości ogólne o silnikach prądu stałego
Rozrusznik silnika spalinowego
Elektryczny rozrusznik silnika spalinowego
Elektromechaniczne urządzenie sprzęgające
Prostowniki
Prostowniki diodowe trójfazowe
Elektryczny napęd hydraulicznych zaworów zespolonych i proporcjonalnych
Zabezpieczenie operatora przed porażeniem prądem elektrycznym
Zabezpieczenie operatora przed porażeniem prądem elektrycznym w czasie obsługi maszyny
Zabezpieczenie operatora przed porażeniem prądem elektrycznym w czasie pracy maszyny

Rozdział 4. ELEMENTY NAPĘDU HYDRAULICZNEGO
Wiadomości ogólne
Ciecze hydrauliczne
Uszczelnienia
Zalety i wady napędu hydraulicznego
Istota napędu hydraulicznego
Ogólny podział elementów napędu hydraulicznego
Pompy
Pompy zębate
Pompy łopatkowe
Pompy rzędowe
Pompy wielotłoczkowe osiowe z niewirującą tarczą
Pompy wielotłoczkowe osiowe z wirującą tarczą
Pompy osiowe wielotłoczkowe z uchylnym wirnikiem
Pompy wielotłoczkowe promieniowe
Akumulatory hydrauliczne
Zawory sterujące w napędach hydraulicznych
Rozdzielacze
Zawory sterujące ciśnieniem cieczy roboczej
Zawory sterujące strumieniem
Zawory odcinające
Odbiorniki energii cieczy hydraulicznej
Silniki hydrauliczne
Silniki hydrauliczne zębate
Silniki łopatkowe
Silniki wielotłoczkowe osiowe
Silniki wolnoobrotowe
Siłowniki hydrauliczne
Filtry
Elementy przewodzące i gromadzące ciecz hydrauliczne
Przewody hydrauliczne sztywne
Przewody giętkie
Zbiorniki cieczy hydraulicznej
Przekładnie hydrostatyczne

Rozdział 5. SILNIKI SPALINOWE
Definicja silnika spalinowego
Charakterystyka silnika spalinowego
Podział silników spalinowych
Podział silników ze względu na konstrukcję
Podział silników ze względu na osiągane obroty wału korbowego i dobór do odpowiedniego odbiornika
Podział silników ze względu na moc maksymalną
Rodzaje obiegów roboczych
Silniki spalinowe dwusuwowe
Wady i zalety silników dwusuwowych
Silniki spalinowe czterosuwowe
Wady i zalety silników czterosuwowych o zapłonie iskrowym
Wady i zalety silników czterosuwowych o zapłonie samoczynnym
Budowa silnika
Korpus silnika
Układ korbowo-tłokowy
Rozrząd silników dwusuwowych i czterosuwowych
Rozrząd w silnikach dwusuwowych
Rozrząd w silnikach czterosuwowych
Układy zapłonowe silników czterosuwowych
Zapłon iskrowy
Zapłon samoczynny
Układ smarowania silnika spalinowego
Smarowanie samoczynne
Smarowanie wymuszone (ciśnieniowe)
Układ chłodzenia silnika spalinowego
Chłodzenie silnika spalinowego powietrzem
Chłodzenie silnika spalinowego cieczą, przepływowe wymuszone
Układy zasilania silników z zapłonem samoczynnym
Pompka zasilająca
Pompa wtryskowa rzędowa
Pompa rozdzielaczowa
Dostarczenie paliwa do cylindra metodą „Common Rail”
Wtryskiwacz paliw otwierany hydraulicznie
System wtrysku dwukrotnego typu Vario
Wtryskiwacze elektromagnetyczne
Wtryskiwacze piezoelektryczne
Doładowanie
Eksploatacja silnika spalinowego
Zasady dotyczące eksploatacji silników spalinowych
Obsługi silnika spalinowego
Uwagi ogólne
Obsługa techniczna codzienna silnika OTC
Wielkości charakteryzujące silnik spalinowy
Niedomagania silników z zapłonem samoczynnym

Rozdział 6. BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
Ogólnie o BHP
Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas planowania i organizacji robót ziemnych
Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania obsługi koparki
Bezpieczeństwo i higiena pracy na budowie
Praca koparki w pobliżu linii energetycznych i w strefach niebezpiecznych
Napięcie krokowe
Wielkość strefy niebezpiecznej przy budynkach i liniach energetycznych w zależności od napięcia prądu w nich płynącego
Praca w strefie niebezpiecznej linii energetyczny
Działania zabronione
Realizacja zadań BHP

Rozdział 7. BUDOWA KOPAREK JEDNONACZYNIOWYCH
Podział koparek jednonaczyniowych wg polskich norm
Wnioski dotyczące podziału koparek
Wnioski dotyczące napędu
Wnioski dotyczące sterowania
Podział koparki jednonaczyniowej na główne zespoły
Podwozie gąsienicowe
Rama i jej budowa
Gąsienica
Koła i rolki
Napinanie gąsienicy
Regulacja napięcia gąsienicy
Napęd jazdy koparki gąsienicowej
Hamowanie napędem jazdy koparki
Wieniec zębaty
Hydrauliczna kolumna obrotowa
Platforma obrotowa
Hamowanie platformy obrotowej
Osprzęt roboczy koparki jednonaczyniowej
Osprzęt mocowany doosiowo
Osprzęt mocowany odosiowo trzyramienny podsiębierny
Osprzęt podsiębierny mocowany korbowo
Osprzęt o konstrukcji dwuramiennej
Osprzęt o konstrukcji trzyramiennej
Osprzęt teleskopowy
Osprzęt przedsiębierny
Osprzęt przedsiębierny ładowarkowy
Osprzęt z uchylną łyżką w płaszczyźnie pionowej (kopanie rowów i na stokach wzniesień)
Osprzęt do kopania rowów przyściennych
Osprzęt z wychylnym ramieniem łyżki
Osprzęt chwytakowy
Wielkości charakterystyczne podstawowych osprzętów
Osprzęt zgarniakowy i dźwigowy
Osprzęt kafarowy
Podwozie kołowe samobieżne
Układ kierowania koparką na podwoziu kołowym samojezdnym
Rodzaje przeniesienia napędu w koparkach samojezdnych kołowych
Budowa mostu napędowego
Przekładnia główna i mechanizm różnicowy
Zwolnice
Mechanizm zwrotniczy
Hamowanie koparką kołową samobieżną
Skrzynia rozdzielcza
Podwozie koparki kroczące
Podwozie kroczące za pomocą łap lub płóz
Podwozie kroczące kołowe
Podwozie samochodowe
Podwozie szynowe
Koparki pontonowe
Napęd pomp hydraulicznego układu roboczego i sterowanie ich wydajnością
Sprzęgła cierne
Sprzęgło elastyczne typu „Wulkan”
Sterowanie wydajnością pomp hydraulicznych układu roboczego
System sterowania wydajnością pomp hydraulicznych układu roboczego napędowego w koparce typu M500H
Kabina operatora - sterowanie osprzętami roboczymi
Kabina operatora
Sterowanie osprzętem roboczym i nadwoziem
Sterowanie jazdą w koparce o podwoziu gąsienicowym
Sterowanie jazdą koparki na podwoziu kołowym samobieżnym
Naciski koparek na grunt
Nacisk na grunt koparki na podwoziu gąsienicowym
Nacisk na grunt koparki samojezdnej i samochodowej

Rozdział 8. TECHNOLOGIA ROBÓT
Znaczenie i zasady organizacji robót ziemnych
Rodzaje organizacji robót ziemnych
Metoda pracy tradycyjnej
Metoda pracy równomiernej
Zakres dokumentacji związanej z wykonawstwem robót ziemnych
Mechanizacja robót budowlanych
Ocena efektywności ekonomicznej procesów mechanizacyjnych
Pojęcia z zakresu urabiania gruntów
Organizacja placu budowy i stanowiska pracy
Zasady organizacji placu budowy
Prace związane z organizacją stanowiska pracy koparki
Klasyfikacja gruntów wg trudności ich odspajania
Ciężar pozorny - gęstość wyporowa
Spulchnianie
Wilgotność gruntów
Rodzaje gruntów
Klin odłamu gruntu
Posadowienie koparki nad wykopem
Statyczność posadowienia koparki
Urabianie gruntów
Opory skrawania gruntów występujące w gruntach spójnych i zwięzłych
Urabianie gruntów spoistych i zwięzłych
Obliczenie siły na narzędziu pozwalającej na skrawanie gruntu
Urabianie gruntów sypkich
Charakterystyka łyżki
Dobór osprzętu roboczego w zależności od rodzaju i zakresu robót oraz kategorii gruntu
Fazy cyklu pracy osprzętem podsiębiernym i przedsiębiernym koparki
Cykl pracy osprzętem podsiębiernym
Cykl pracy osprzętem przedsiębiernym
Technika wykonywania niektórych robót ziemnych
Ustawienie łyżki i elementów osprzętu podczas kopania
Niedozwolone techniki pracy koparką
Praca maszyny w trudnych warunkach

Rozdział 9. TECHNOLOGIA ROBÓT ZIEMNYCH
Sposób prowadzenia robót ziemnych
Usunięcie darniny i ziemi uprawnej
Wykopy
Nasypy
Zakres robót ziemnych oraz zastosowanie koparek w organizacji tych robót
Wykonywanie wykopów z jednoczesnym załadunkiem urobku na środki transportu
Wykonywanie rowów instalacyjnych
Wykonywanie rowów instalacyjnych w zależności od uzbrojenia terenu
Wykonywanie rowów instalacyjnych w zależności od rodzaju układanej instalacji
Współpraca z innymi maszynami
Technika wykonywania niektórych prac koparką
Wykańczanie prostych ścian
Kopanie na pochyłościach
Usuwanie dużych kamieni ze ściany hałdy
Sposoby wkopywania się koparki i pracy w wykopie szerokoprzestrzennym
Łączenie wykopów
Kopanie rowów melioracyjnych
Metody wykonania prac ziemnych koparkami
Metody wykonania prac ziemnych koparką z osprzętem przedsiębiernym
Metody wykonania prac ziemnych koparką z osprzętem podsiębiernym
Zmiana stanowiska pracy przez koparkę
Zmiana miejsca pracy przez koparkę kołową
Zmiana miejsca pracy przez koparkę gąsienicową
Poruszanie się koparki w terenie górzystym
Statyczność koparki podczas jazdy

Sygnały ręczne

BIBLIOGRAFIA