Zwierzenia zwierząt / Opracowanie zbiorowe

TAK SIĘ ZŁOŻYŁO, ŻE TUŻ PRZED FINISZEM PRAC NAD „ZWIERZENIAMI ZWIERZĄT” udało się nam rodzinnie wyskoczyć na kilka dni w Bieszczady. Jeden z noclegów przypadł nad górnym Sanem: od końca asfaltu pięć kilometrów leśną drogą, potem jeszcze pół godziny wśród drzew i traw, do doliny, w której z dawnej wsi zostały tylko ruiny cerkwi i jeden dom. Z każdym kolejnym krokiem przez pustkę wyostrzały nam się słuch i węch; stawaliśmy się coraz bardziej milczący i coraz bardziej czujni.

To nie były strach czy niepewność związane z tym, że szliśmy w nieznane. Czuliśmy się raczej tak, jakbyśmy wyczuwali obecność zwierząt, które mają te strony w posiadaniu, i stawali się trochę jak one. W „Zwierzeniach zwierząt” przeczytają Państwo niejeden tekst o tym, jak postrzegają one świat, jak myślą i czują, jak się kochają, jak wychowują dzieci, jak się komunikują, jak zdobywają pożywienie i jak umierają.

Piszemy wiele o tym, jak wyglądała i jak wygląda nasza wspólna z nimi historia – i ile w niej ludzkiego okrucieństwa. Stawiamy pytania o sens polowań czy hodowli przemysłowych, o jedzenie mięsa, o męczenie zwierząt w imię człowieczych rozrywek. Pokazujemy ewolucję teologii chrześcijańskiej, która w ciągu ostatnich dekad zaczęła szczęśliwie odchodzić od dosłownego rozumienia frazy „czyńcie sobie ziemię poddaną”, i filozofii, która zerwała z kartezjańskim traktowaniem zwierząt jako maszyn.

Mówimy także o tym, co we wspólnej historii dobre, na przykład o miłości i przywiązaniu, jakie w nas budzą koty czy psy, kiedy stają się naszymi towarzyszami i przewodnikami. Pokazujemy gatunek za gatunkiem, sięgając zarówno po teksty naukowców, którzy poświęcili życie próbom zrozumienia ich języka i przyswojenia ich tajemnic, jak i zafascynowanych tym światem amatorów.

Nie brak tu, rzecz jasna, najważniejszych nazwisk polskiej kultury, takich jak Olga Tokarczuk, Czesław Miłosz czy Jerzy Nowosielski. Nie brak zapisów spotkań ze zwierzętami, które – jak w przypadku Zenona Kruczyńskiego – niosły ze sobą zmianę całego dotychczasowego podejścia do życia. Żeby jednak nie było zbyt łatwo: kiedy tam, w Bieszczadach, doszliśmy w końcu na miejsce noclegu, gospodarz – skądinąd pakujący się właśnie na wyprawę do Afryki Południowej, gdzie miał uczestniczyć w naukowym projekcie związanym z trackingiem żyraf – przedstawił nam psa, od dobrych kilku tygodni próbującego wylizać się z ran wyniesionych ze starcia z podchodzącymi pod chałupę młodymi niedźwiedziami.

Dzika przyroda naprawdę jest i powinna pozostać dzika, istnieją granice antropomorfizacji, a próby udomowienia czy oswojenia dzikiego zwierzęcia bywają bolesne. Co nie oznacza, że sami nie możemy przebyć choć kawałka drogi w przeciwnym kierunku. Po powrocie z Bieszczad czytaliśmy przecież z dziećmi jedną z ich ukochanych książek, „Nie taki straszny wilk” Farleya Mowata. „Gdzieś po wschodniej stronie zawył wilk; z cicha, pytająco. Znałem ten głos, bo słyszałem go już wielokrotnie – pisał w jej ostatnich akapitach kanadyjski pisarz i obrońca przyrody. – Dla mnie był to głos mówiący o utraconym świecie, który niegdyś był nasz, zanim obraliśmy sobie w nim rolę obcych; o świecie, do którego zajrzałem i prawie wszedłem… tylko po to, by w końcu zostać z niego wykluczonym – przez siebie”.

Wsłuchajmy się w ten głos. Przed Państwem zwierzenia zwierząt.

MICHAŁ OKOŃSKI, redaktor wydania

Bartosz Brożek Całkiem zwykłe zwierzę

Czesław Miłosz Jaskółka

OBCA INTELIGENCJA

Peter Godfrey-Smith Obca inteligencja

Mateusz Hohol, Bartosz Baran Myślę, więc wiem, gdzie jestem

Szymon M. Drobniak Narzędzia, spółka zoo

Łukasz Kwiatek Jak to jest być delfinem

PRZYJACIEL DOMU

Adam Robiński Przyjaciel domu

Jolanta Antas Psi umysł

Andrzej Stasiuk Suka

Mateusz Hohol, Kinga Wołoszyn-Hohol Świat oczami kota

Ks. Stanisław Musiał Wakacje z Kasjopeja

JESTES DO SCHRUPANIA

Mateusz Hohol, Łukasz Kwiatek Piękno w oczach zwierząt

Joanna Bagniewska Jesteś do schrupania

Łukasz Kwiatek Martwa natura

Łukasz Lamża Śmierć wyspy

NOSACZE A SPRAWA POLSKA

Frans de Waal Mądrzejsze, niż nam się wydaje

Łukasz Kwiatek Nosacze a sprawa polska

Łukasz Kwiatek Diabeł w małpiej skórze

Łukasz Kwiatek Żegnaj, Koko

CAŁE STWORZENIE

Szymon Hołownia Całe stworzenie

Ks. Stanisław Musiał Także zwierzęta będą nas sądzić

O. Stanisław Jaromi Bracia najmniejsi

Ks. Adam Boniecki Dżdżownico, siostro nasza

MOTYLEM JESTEM

Dorota Kozińska Jaki jest, nikt nie widzi

Andrzej Stasiuk Krowy

Małgorzata Fugiel-Kuźmińska, Michał Kuźmiński Lisi los

Anna Goc Motylem jestem

Stanisław Łubieński Wirtuozi nocy letniej

SELFIE Z TYGRYSEM

Olga Tokarczuk Awantura o kury

Zenon Kruczyński Śpiew psa

Joanna Bagniewska Selfie z tygrysem

Tom Moorhouse Okrutny biznes

Tomasz Targański Pierwsi sposród równych

Jerzy Nowosielski Ślepota chrześcijan

DYLEMAT MIESOZERCY

Michał Olszewski Dylemat miesożercy

Andrzej Kruszewicz Mięso rośnie w lesie

Maciej Jakubowiak Barykada z warzyw

Szymon Hołownia Zielono mi

ZROZUMIEC PIERWOTNIAKA

Łukasz Lamża Duch ameby

Łukasz Lamża Zrozumieć pierwotniaka

Łukasz Lamża Zabiłem rybika

PIEKNO MUCHY

Nuria Selva Fernández Z życia padlinożerców

Noah Strycker Żywot ptakoluba

Urszula Zajączkowska Piekno muchy

Adam Robiński Pszczoły z dobrym adresem

Kinga Wołoszyn-Hohol, Łukasz Kwiatek Profesor szympansów

Adam Pluszka Truchcikiem wsród roslin i zwierzat

Adam Robiński Czas panik

Spis z natury

Octlantis, miasto ośmiornic

Ptasia „Bogurodzica”

Trudna sztuka zaglądania w umysł deflina

Świadoma rybka

Pies naprawdę czuje, że się boisz

Implant podczerwieni

Jak pies z kotem

Jak one to robią?

Miłosierni Samarytanie

Żyć jak orangutan

Mrówczy szpital polowy

Tylko dla dorosłych

Biegiem po wodzie

Ryba zdalnie sterowana

Ptasie bity

Grzyb żab

Planowane rodzicielstwo

Małe wyspy, małe mózgi

Lustereczko, powiedz przecie

Para rybek przyłapana

Hydra vulgaris

Inwazja skorupiaków

Płazie amory

Przepraszam, to pomyłka

Największa pszczoła świata

Kamień, nożyce, papier, małpy