Sygnalizowanie naruszeń prawa w administracji publicznej / Michał Możdżeń-Marcinkowski

W książce przedstawiono identyfikację oraz ocenę rozległych regulacji sygnalizowania naruszeń prawa w administracji publicznej, obejmującą m.in.:
• analizę przepisów prawa odnoszących się do zjawiska sygnalizacji w regulacjach konstytucyjnoprawnej, karnoprocesowej, cywilnej, administracyjnoprawnej i sądowoadministracyjnej;
• problematykę naruszeń prawa w polskim ustawodawstwie w oparciu o poglądy nauki
i judykatury;
• model sygnalizowania naruszeń wprowadzonych dyrektywą sygnalizacyjną UE.

Publikacja przeznaczona jest dla sektora administracji publicznej, w szczególności dla prawników (sędziów, adwokatów i radców prawnych oraz praktyków prawa pracy i compliance), dla pracowników samorządowych związanych z kontrolą i nadzorem oraz pracowników rządowej administracji publicznej. Zainteresuje także osoby naukowo zajmujące się omawianą tematyką.

„Dzieło (...) jest kompleksowe i kompletne w tym znaczeniu, że obejmuje swoim zakresem dogmatyczne analizy przepisów o sygnalizacji z wielu dziedzin prawa. Opiniowaną pracę wyróżnia nie tylko jej merytoryczna oryginalność, ale także rzadka współcześnie umiejętność łączenia analiz teoretycznych z dogmatyczną metodą badania prawa (…)”.
Z recenzji wydawniczej prof. dra hab. Andrzeja Wróbla

„(…) Recenzowana praca stanowi wartościową pozycję w polskiej literaturze przedmiotu. Jest pracą o niekwestionowanych walorach naukowych, a jednocześnie dużej przydatności praktycznej. Jest pierwszą obszerniejszą monografią opisującą zjawisko sygnalizacji w administracji publicznej. Twórcze uogólnienia, logiczny i jasny tok wywodu, wreszcie duża kultura słowa, czynią z recenzowanej pracy pozycję wartościową”.
Z recenzji wydawniczej prof. dra hab. Zygmunta Niewiadomskiego

Wykaz skrótów  | str. 25

Wstęp  | str. 29

CZĘŚĆ PIERWSZA

ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE I PRZEGLĄD REGULACJI SYGNALIZACYJNYCH W USTAWODAWSTWIE POLSKIM

Uwagi ogólne  | str. 33

DZIAŁ I

ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE, METODOLOGIA, POJĘCIA I KONSTRUKCJA PRACY  | str. 35

Rozdział I. Tematyka pracy, ewolucja koncepcji i konstrukcji rozważań oraz problemy metodologii  | str. 35

1. Uzasadnienie wyboru tematyki pracy | str. 35
2. Ewolucja koncepcji i konstrukcji tematyki pracy oraz jej zakresu | str. 36
3. O problemach metodologii badań w kontekście tematyki pracy i głównym problemie badawczym | str. 39
4. Uzasadnienie „nieempirycznego” przedmiotu pracy w kontekście przedmiotu nauk prawnych | str. 43

Rozdział II. Ustalenia pojęciowe, cel, przedmiot i metody badawcze związane ze zjawiskiem sygnalizowania w świetle stanowisk nauki prawa administracyjnego  | str. 45

1. O metodach badawczych w naukach administracyjnoprawnych | str. 45
2. Ustalenia pojęciowe związane ze zjawiskiem sygnalizowania jako podstawa do ustalenia przedmiotu sygnalizacji | str. 47

Rozdział III. Reasumpcja obszaru badań, problemów i metod badawczych, celu oraz wpływu rezultatów pracy na rozwój nauki  | str. 48

DZIAŁ II

SYGNALIZACJA W USTAWODAWSTWIE POLSKIM I LITERATURZE Z WYŁĄCZENIEM REGULACJI ADMINISTRACYJNOPRAWNEJ  | str. 52

Rozdział IV. Sygnalizacja Trybunału Konstytucyjnego  | str. 52

1. Geneza prawno-polityczna Trybunału Konstytucyjnego i jego kompetencji sygnalizacyjnych | str. 52

1.1. Zagadnienia wprowadzające  | str. 52

1.2. Obowiązująca ustawowa regulacja sygnalizacji Trybunału Konstytucyjnego jako pojęcie prawne oraz jego ewolucja w przepisach  | str. 55

2. Pojęcie i charakter sygnalizacji Trybunału Konstytucyjnego w świetle poglądów doktryny | str. 57

2.1. Ujmowanie sygnalizacji Trybunału Konstytucyjnego jako kompetencji  | str. 57

2.2. Sygnalizacja Trybunału Konstytucyjnego w świetle Konstytucji RP  | str. 60

2.3. Sygnalizacja Trybunału Konstytucyjnego sensu largo, sensu stricto i inne typologie  | str. 62

2.4. Sygnalizacja Trybunału Konstytucyjnego a pojęcie funkcji w ujęciu literatury przedmiotu  | str. 65

2.5. Funkcja sygnalizacyjna Trybunału Konstytucyjnego jako skutek, rola i współzależność; pojęcia dysfunkcji i eufunkcji  | str. 66

2.6. Kilka uwag o sygnalizacji Trybunału Konstytucyjnego na tle poglądów doktryny  | str. 69

2.6.1. Uwagi o charakterze ogólnym  | str. 69

2.6.2. Uwagi o charakterze szczegółowym. Pojęcie sygnalizacji Trybunału Konstytucyjnego  | str. 70

3. Ujęcie sygnalizacji Trybunału Konstytucyjnego jako postępowania sygnalizacyjnego | str. 72

3.1. W sprawie dwóch rodzajów postępowań, tj. odrębności postępowania sygnalizacyjnego Trybunału Konstytucyjnego w ramach rozpoznawanej sprawy oraz postępowania sygnalizacyjnego prowadzonego w oparciu o przepisy regulaminu Trybunału  | str. 72

3.2. O elementach postępowania sygnalizacyjnego Trybunału Konstytucyjnego  | str. 73

3.2.1. Rewizja pojęć sygnalizacji sensu largo i sensu stricto Trybunału Konstytucyjnego w kontekście postępowania sygnalizacyjnego  | str. 73

3.2.2. Elementy postępowań sygnalizacyjnych Trybunału Konstytucyjnego sensu largo i sensu stricto (podmioty, przedmiot oraz forma)  | str. 76

3.3. Sygnalizacja Trybunału Konstytucyjnego sensu stricto – wszczęcie, tryb postępowania, forma postanowienia (orzeczenia) sygnalizacyjnego oraz adresaci obowiązków  | str. 76

3.3.1. Formalna postać orzeczeń sygnalizacyjnych  | str. 76

3.3.2. Wszczęcie i bieg postępowania sygnalizacyjnego Trybunału Konstytucyjnego  | str.  79

3.3.3. W kwestii przedmiotu sygnalizacji Trybunału; typy obowiązków związanych z sygnalizacją jako przedmiot postępowania sensu largo i sensu stricto  | str.  81

3.3.4. „Luki w prawie” i „uchybienia w prawie”, a więc o „przedmiocie” przedmiotu postępowania sygnalizacyjnego  | str.  83

3.3.5. Adresaci i typy obowiązków sygnalizacyjnych związanych z sygnalizacją Trybunału Konstytucyjnego  | str.  85

3.3.6. Problematyka mocy wiążącej postanowień sygnalizacyjnych Trybunału Konstytucyjnego  | str.  88

4. Uwagi, wnioski i propozycje pojęciowe. Ocena sygnalizacji Trybunału Konstytucyjnego. Wyodrębnienie obowiązków sygnalizacyjnych | str. 89

4.1. Uwagi ogólne na tle poglądów doktryny  | str.  89

4.2. Uwagi szczegółowe  | str.  91

4.3. W sprawie odmiennej typologii sygnalizacji i obowiązków sygnalizacyjnych Trybunału Konstytucyjnego  | str.  93

4.4. Słów kilka o praktyce sygnalizacyjnej Trybunału Konstytucyjnego  | str.  97

Rozdział V. Sygnalizacja w prawie karnym procesowym  | str. 100

1. Zagadnienia wprowadzające | str. 100
2. Geneza regulacji sygnalizacji karnoprocesowej | str. 101
3. Pojęcie, istota i procesowy charakter sygnalizacji w świetle poglądów doktryny | str. 104

3.1. Koncepcja sygnalizacji karnoprocesowej sensu stricto i sensu largo  | str. 104

3.2. O sygnalizacji karnoprocesowej w kontekście pojęcia stosunku prawnego i stosunku procesowego  | str. 108

3.2.1. Kilka słów o stosunku prawnym w ogólności  | str. 108

3.2.2. Sygnalizacja jako stosunek karnoprocesowy  | str. 110

3.2.2.1. Fakty prawne w nawiązywaniu stosunku prawnego sygnalizacji  | str. 110

3.2.2.2. Problem struktury podmiotowej stosunku karnoprocesowego sygnalizacji na tle struktury podmiotowej procesu karnego  | str. 113

3.2.2.2.1. Podmioty stosunków karnoprocesowych a uczestnicy procesu karnego  | str. 113

3.2.2.2.2. Strony postępowania karnego w ujęciu materialnym i formalnym  | str. 116

3.2.2.2.3. Strony karnoprocesowego stosunku sygnalizacji  | str. 117

3.2.2.2.4. Sygnaliści  | str. 117

3.2.2.2.5. Adresaci sygnalizacji  | str. 118

3.2.2.2.6. Inni adresacji sygnalizacji (szczególny typ sygnalizacji publicznej w związku z procesem karnym)  | str. 120

3.2.2.2.7. Status podmiotów, których działania dotyczy zawiadomienie w stosunku prawnym sygnalizacji  | str. 121

4. Przedmiot i treść stosunku prawnego sygnalizacji i postępowania sygnalizacyjnego a problematyka przedmiotu procesu karnego | str. 121

4.1. Przedmiot procesu karnego i jego trwałość  | str. 121

4.2. Pojęcie przedmiotu procesu karnego a definiowanie stron procesu. Pojęcie quasi-strony  | str. 123

4.3. Pojęcie i charakter prawny quasi-strony w procesie karnym  | str. 124

5. Przedmiot i treść stosunku prawnego sygnalizacji | str. 126

5.1. Kilka uwag z zakresu teorii prawa o stosunku prawnym i jego elementach konstrukcyjnych  | str. 126

5.2. Przedmiot i treść stosunku prawnego sygnalizacyjnego w ocenie doktryny. Obowiązki prawne i pozaprawne w ramach sygnalizacji  | str. 127

5.3. Pojęcie poważnego uchybienia stwierdzonego w działalności danej instytucji a przedmiot sygnalizacji karnoprocesowej  | str. 129

6. Sankcje w ramach sygnalizacji karnoprocesowej | str. 130
7. W sprawie pojęcia „karnoprocesowe postępowanie sygnalizacyjne” | str. 131
8. Sygnalizacja jako postępowanie a pojęcie prawnej normy postępowania | str. 133
9. Regulacja art. 19 k.p.k. jako postępowanie sygnalizacyjne | str. 135

9.1. O „normie prawnej w działaniu”  | str. 135

9.2. Jeszcze o nawiązaniu i ustaniu karnoprawnego stosunku sygnalizacji oraz początku i końcu biegu postępowania sygnalizacyjnego  | str. 137

9.3. Zakres podmiotowy postępowania sygnalizacyjnego w procesie karnym w kontekście kompetencji sygnalistów do stwierdzenia poważnego uchybienia w działaniu instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej  | str. 138

9.4. Pojęcie sądu w karnoprocesowym postępowaniu sygnalizacyjnym  | str. 140

9.5. Cel postępowania sygnalizacji karnoprocesowej  | str. 141

9.6. Karnoprocesowe postępowanie sygnalizacyjne a postępowanie incydentalne  | str. 144

9.7. Zaskarżalność sądowego i prokuratorskiego zawiadomienia sygnalizacyjnego oraz odpowiedzialność sygnalistów  | str. 147

9.8. Forma wystąpienia sygnalizacyjnego w postępowaniu karnym  | str. 147

10. Zagadnienia końcowe | str. 148

Rozdział VI. Z problematyki sygnalizacji w sprawach cywilnych  | str. 152

1. Geneza instytucji sygnalizacji i jej stopniowy zanik w Kodeksie postępowania cywilnego | str. 152
2. Kształt postępowań sygnalizacyjnych w Kodeksie postępowania cywilnego – ujęcie historyczne | str. 155

2.1. Podstawa procesowa wystąpienia procesowego sądu jako sygnalisty  | str. 155

2.2. Adresaci sygnalizacji sądowej  | str. 155

2.3. Metodyka tworzenia pism sygnalizacyjnych cywilnoprocesowych oraz rodzaje sygnalizacji  | str. 156

2.4. Przedmiot sygnalizacji cywilnoprocesowej  | str. 159

2.5. Sygnalizacja w postępowaniach arbitrażowych do 1989 r.  | str. 160

2.5.1. Arbitrażowe procedury sygnalizacyjne; sygnaliści i adresaci sygnalizacji  | str. 160

2.5.2. Przedmiot postępowań sygnalizacji arbitrażowej  | str. 161

3. Obowiązujące regulacje cywilnoprawne typu sygnalizacyjnego | str. 162

3.1. Charakter sygnalizacji sądów rodzinnych  | str. 162

3.2. Społeczna sygnalizacja rodzinno-opiekuńcza  | str. 164

3.3. Instytucja wytyku judykacyjnego i problematyka sygnalizacji Sądu Najwyższego  | str. 165

3.4. Inne kompetencje Sądu Najwyższego jako sui generis sygnalizacja sądu cywilnego  | str. 166

3.4.1. Sygnalizacja Sądu Najwyższego w obecnym stanie prawnym  | str. 166

3.4.2. Raporty z działalności sądownictwa cywilnego za dany rok  | str. 167

4. Kompetencje sygnalizacyjne Krajowej Rady Sądownictwa | str. 169
5. Whistleblowing jako element sygnalizacji związanej ze stosunkiem pracy | str. 170

CZĘŚĆ DRUGA

SYGNALIZACJA W REGULACJI ADMINISTRACYJNOPRAWNEJ I SĄDOWOADMINISTRACYJNEJ

Uwagi ogólne  | str. 173

DZIAŁ I

SYGNALIZACJA TYPU SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO  | str. 174

Rozdział I. O przydatności rozgraniczania regulacji prawa procesowego administracyjnego (typ kierowniczy) od regulacji prawa procesowego sądowego (typ sądowy) jako tło rozważań o sygnalizacji w prawie administracyjnym  | str. 174

1. Zagadnienia wprowadzające | str. 174
2. Przydatność rozgraniczania regulacji prawa procesowego administracyjnego (typ kierowniczy) od regulacji prawa procesowego sądowego (typ sądowy) jako tło rozważań o sygnalizacji w prawie administracyjnym | str. 176
3. Czynności o charakterze sygnalizacyjnym w ustawie o postępowaniu przed sądami administracyjnymi | str. 180

3.1. Zagadnienia ogólne, podstawy prawne i charakter  | str. 180

3.2. O dwupostaciowości sygnalizacji w postępowaniu sądowoadministracyjnym  | str. 181

Rozdział II. Sygnalizacja sądowoadministracyjna szczególna (obligatoryjna)  | str. 183

1. Pojęcie sygnalizacji szczególnej (obligatoryjnej, dyscyplinującej) sądu administracyjnego na podstawie art. 55 § 3 p.p.s.a. | str. 183
2. Przedmiot postępowania i przesłanki zastosowania sygnalizacji szczególnej | str. 184

2.1. Rażące przypadki naruszenia obowiązku jako przesłanka sygnalizacji szczególnej  | str. 185

3. Podmioty i forma postępowania w ramach sygnalizacji szczególnej | str. 188
4. Zagadnienia końcowe | str. 190

Rozdział III. Sygnalizacja sądowoadministracyjna ogólna na podstawie art. 155 p.p.s.a.  | str. 192

1. Pojęcie sygnalizacji ogólnej (postępowanie w przypadku stwierdzenia istotnych naruszeń prawa lub okoliczności mających wpływ na ich powstanie na podstawie art. 155 p.p.s.a.) oraz sygnalizacji informacyjnej | str. 192
2. Zakres podmiotowy sygnalizacji ogólnej z art. 155 p.p.s.a. (sygnaliści i adresaci sygnalizacji) | str. 193

2.1. Sygnaliści w rozumieniu 155 p.p.s.a. a pojęcie „tok rozpoznania sprawy”  | str. 193

2.2. Adresaci sygnalizacji ogólnej  | str. 197

3. Zakres przedmiotowy sygnalizacji ogólnej (przedmiot postępowania sygnalizacyjnego ogólnego bądź stosunku prawnego sygnalizacji) | str. 198
4. Obowiązek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego jako sygnalizacja informacyjna | str. 201

4.1. Informacja sygnalizacyjna adresowana do Prezydenta RP i Krajowej Rady Sądownictwa  | str. 202

4.2. Informacja sygnalizacyjna adresowana do Prezesa Rady Ministrów  | str. 202

5. Charakter prawny sygnalizacji w uzasadnieniach wyroków sądów administracyjnych | str. 202
6. Kwestia sankcji za niedopełnienie obowiązku sygnalizacyjnego w postępowaniu sądowoadministracyjnym | str. 203

Rozdział IV. Pojęcie, formy i przesłanki rażącego naruszenia prawa w poglądach doktryny na tle ogólnego postępowania administracyjnego jako wstęp do analizy istotnych naruszeń prawa  | str. 205

1. Zagadnienia wprowadzające | str. 205
2. Pojęcie „rażące naruszenie prawa” w świetle poglądów nauki i orzecznictwa sądów administracyjnych | str. 206

2.1. Geneza problemów interpretacyjnych pojęcia „rażące naruszenie prawa”  | str. 206

2.2. O dwutorowości stanowisk doktryny w sprawie pojęcia rażącego naruszenia prawa i próbie rekonstrukcji tego pojęcia  | str. 208

3. Koncepcje interpretacji zwrotu „wydanie decyzji administracyjnej z rażącym naruszeniem prawa” w ogólnym postępowaniu administracyjnym jako podstawa do analizy koncepcji „istotnych naruszeń prawa” w ramach sygnalizacji sądowoadministracyjnej | str. 212

3.1. Wydanie decyzji administracyjnej „z rażącym naruszeniem prawa” w poglądach doktryny  | str. 212

3.1.1. Naruszenia norm materialnego prawa administracyjnego powodujące wadliwość decyzji a rażące naruszenie prawa materialnego  | str. 218

3.1.2. Rażące naruszenie prawa jako naruszenie norm prawa procesowego na gruncie Kodeksu postępowania administracyjnego  | str. 219

3.1.3. Rażące naruszenie prawa a prawo wewnętrzne na gruncie Kodeksu postępowania administracyjnego  | str. 220

3.1.4. Waga wykładni systemowej i celowościowej dla pojęcia „wydanie decyzji administracyjnej z rażącym naruszeniem prawa”  | str. 221

3.1.5. Przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji na podstawie rażącego naruszenia prawa na gruncie Kodeksu postępowania administracyjnego  | str. 222

3.1.5.1. Koncepcja pozytywnych przesłanek wstępnych potrzebnych do stwierdzenia wydania decyzji z rażącym naruszeniem prawa  | str. 223

3.1.6. Przykłady szczegółowe wydania decyzji z rażącym naruszeniem prawa  | str. 226

3.1.6.1. Wydanie błędnego rozstrzygnięcie co do sposobu zakończenia sprawy  | str. 226

3.1.6.2. Treść decyzji przeciwstawiającej się przepisom, na podstawie których decyzja została wydana lub powinna była zostać wydana (sprzeczność bezwzględna i względna)  | str. 227

3.1.6.3. Rażące naruszenie prawa jako skutek wadliwości oznaczenia strony
decyzji  | str. 228

3.2. O pozakodeksowym pojęciu rażącego naruszenia prawa na gruncie art. 6 u.o.m.f.p.  | str. 228

3.3. W kierunku ustalenia pojęcia rażących naruszeń prawa na gruncie Kodeksu postępowania administracyjnego w oparciu o poglądy doktryny i orzecznictwo  | str. 231

3.3.1. Warunki graniczne rozumienia terminu „rażące naruszenie prawa” w świetle orzecznictwa i doktryny jako punkt wyjścia do określenia istotnych naruszeń prawa  | str. 234

3.3.2. Uwagi doktryny o pojęciach „naruszenie prawa”, „istotne i nieistotne naruszenie prawa” w świetle uchylonego działu VI Kodeksu postępowania administracyjnego  | str. 238

Rozdział V. Istotne naruszenia prawa i okoliczności mające wpływ na istotne naruszenia prawa jako przedmiot sądowoadministracyjnej sygnalizacji ogólnej z art. 155 p.p.s.a.  | str. 241

1. Zagadnienia wprowadzające | str. 241
2. O roli sygnalizacji i pojęciu istotnych naruszeń prawa w poglądach doktryny | str. 242

2.1. Geneza problematyki sygnalizacji, czyli o zwalczaniu dostrzeżonych niedociągnięć w pracy administracji  | str. 242

2.2. Pojęcia „istotne naruszenia prawa” oraz „okoliczności mające wpływ na ich powstanie” w poglądach doktryny  | str. 244

2.2.1. O dwutorowości stanowisk w kwestii pojęcia istotnych naruszeń prawa  | str. 248

2.2.2. Pojęcie uchybienia w sygnalizacji sądowoadministracyjnej a pojęcie uchybienia procesowego  | str. 250

2.2.3. Okoliczności mające wpływ na powstanie istotnych naruszeń prawa jako przedmiot uchybień z art. 155 § 1 p.p.s.a. – uwagi doktryny i krytyka koncepcji  | str. 255

3. Postrzeganie pojęcia „istotne naruszenia prawa” w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych | str. 261

3.1. Wybrane przykłady istotnych naruszeń stwierdzone w postanowieniach sygnalizacyjnych Naczelnego Sądu Administracyjnego i stanowiska adresatów tych sygnalizacji  | str. 261

3.2. Wybrane przykłady istotnych naruszeń prawa i okoliczności nań wpływających stwierdzone przez wojewódzkie sądy administracyjne oraz stanowiska adresatów tych sygnalizacji  | str. 265

3.3. O procesowym i materialnym charakterze stwierdzanych istotnych naruszeń prawa przez sądy administracyjne  | str. 272

3.3.1. Wykonanie przez organ wyższego stopnia kompetencji organu pierwszego stopnia jako istotne naruszenie prawa  | str. 272

3.3.2. Sposób działania naruszający zasadę budowania zaufania do organów państwa jako istotne naruszenie prawa  | str. 273

3.3.3. Istotne naruszenie prawa materialnego  | str. 274

3.4. Kwestia relacji rażącego naruszenia prawa do istotnego naruszenia prawa. „Istotne” naruszenie prawa jako pojęcie szersze niż naruszenie „rażące”  | str. 275

3.5. Pojęcie „istotne naruszenia prawa” w związku z wykładnią art. 28 ust. 1 u.p.z.p.  | str. 276

3.6. Wąskie rozumienie istotnych naruszeń prawa w orzecznictwie sądowym  | str. 277

4. Pojęcie „istotne naruszenia prawa” występujące w innych aktach normatywnych | str. 278
5. W kierunku wniosków pojęciowych. Uchybienia, istotne naruszenia prawa i okoliczności mające wpływ na istotne naruszenia prawa z art. 155 p.p.s.a. jako pojęcia niedookreślone, prawne i prawnicze | str. 279
6. Istotne naruszenia prawa a inne formy naruszenia prawa (rażące naruszenie prawa, naruszenie prawa, nieistotne naruszenia prawa) | str. 281
7. Koncepcje uchybienia, istotnych naruszeń prawa i okoliczności mających wpływ na istotne naruszenia prawa jako przedmiot sygnalizacji sądowoadministracyjnej | str. 283
8. O próbie uchwycenia kryterium wyróżniania istotnego naruszenia prawa | str. 287

DZIAŁ II

SYGNALIZACJA W REGULACJI ADMINISTRACYJNOPRAWNEJ POZASĄDOWEJ  | str. 291

Zagadnienia wprowadzające  | str. 291

Rozdział VI. Sygnalizacja samorządowych kolegiów odwoławczych  | str. 292

1. Geneza i problematyka ustrojowa samorządowych kolegiów odwoławczych jako organów publicznych oraz sygnalizujących w świetle poglądów doktryny i ustaw | str. 292

1.1. Samorządowy charakter prawny samorządowych kolegiów odwoławczych jako organów stosujących sygnalizację  | str. 292

1.2. Rządowy charakter prawny samorządowych kolegiów odwoławczych jako organów stosujących sygnalizację  | str. 296

1.3. Hybrydowy charakter samorządowych kolegiów odwoławczych  | str. 298

2. Ewolucja instytucji sygnalizacji w działalności samorządowych kolegiów odwoławczych | str. 299
3. Charakter prawny kompetencji sygnalizacyjnych samorządowych kolegiów odwoławczych na tle regulacji ustawowej | str. 301
4. Sygnalizacja samorządowych kolegiów odwoławczych jako postępowanie; zakres podmiotowy i przedmiotowy | str. 305

4.1. Sygnaliści  | str. 305

4.1.1. Obowiązek sygnalizacyjny prezesa samorządowego kolegium odwoławczego na tle orzeczniczej funkcji kolegiów  | str. 305

4.1.2. Charakter prawny postanowień sygnalizacyjnych jako czynnik określający sygnalistów  | str. 308

4.2. Zakres przedmiotowy sygnalizacji samorządowych kolegiów odwoławczych; pojęcie „istotne uchybienia w pracy organu” jako przedmiot postanowień sygnalizacyjnych  | str. 312

4.3. Adresaci sygnalizacji samorządowych kolegiów odwoławczych i ich obowiązki  | str. 314

5. Cel i funkcja sygnalizacji samorządowych kolegiów odwoławczych | str. 316
6. Problem zasięgu kompetencji sygnalizacyjnej samorządowych kolegiów odwoławczych wobec zadań zleconych i zespolonych służb, inspekcji i straży | str. 319
7. Zaskarżalność postanowień sygnalizacyjnych samorządowych kolegiów odwoławczych a „inne akty i czynności” w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. | str. 320
8. Postępowanie sygnalizacyjne samorządowych kolegiów odwoławczych a postępowanie skargowe | str. 322
9. Podsumowanie i ocena procesowego charakteru sygnalizacji samorządowych kolegiów odwoławczych | str. 323

Rozdział VII. Sygnalizacja wskazująca na nieistotne naruszenia prawa wobec jednostek samorządu terytorialnego  | str. 328

1. Podstawy prawne i charakter nieistotnych naruszeń prawa w świetle doktryny i orzecznictwa | str. 328
2. Sygnalizacja nieistotnych naruszeń prawa w działalności samorządu gminy, powiatu i województwa a akty nadzoru | str. 331

Rozdział VIII. Sygnalizacja regionalnych izb obrachunkowych  | str. 336

1. Charakter prawny regionalnych izb obrachunkowych | str. 336
2. Czynności typu sygnalizacyjnego regionalnych izb obrachunkowych | str. 337

Rozdział IX. Noty sygnalizacyjne w kontroli skarbowej do 2017 r.  | str. 340

Rozdział X. Sygnalizacja administracyjnoprawna – typ rzecznikowski  | str. 343

1. Sygnalizacja Rzecznika Praw Obywatelskich | str. 343

1.1. Sygnalizacja w sprawach indywidualnych  | str. 343

1.1.1. Podstawy prawne wystąpień Rzecznika Praw Obywatelskich typu sygnalizacyjnego  | str. 345

1.1.2. Charakter i forma „sygnalizacji”  | str. 346

1.2. Sygnalizacje Rzecznika Praw Obywatelskich o charakterze generalnym. Oceny i wnioski, pośrednia inicjatywa prawodawcza oraz informowanie parlamentu o pracach Rzecznika  | str. 349

2. Sygnalizacja Rzecznika Praw Dziecka | str. 351
3. Sygnalizacja Rzecznika Ubezpieczonych do 2015 r. na tle obecnych kompetencji sygnalizacyjnych Rzecznika Finansowego | str. 353
4. Sygnalizacja Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców | str. 356
5. Sygnalizacja Rzecznika Praw Pacjenta | str. 357

Rozdział XI. Kompetencje sygnalizacyjne Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz rzeczników konsumentów  | str. 359

1. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jako sygnalista | str. 359
2. Krajowa Rada Rzeczników Konsumentów | str. 360
3. Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów i czynności typu sygnalizacyjnego | str. 360
4. Szczególne czynności sygnalizacyjne procesowe podejmowane w postępowaniu przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów | str. 362

Rozdział XII. Sygnalizacja Najwyższej Izby Kontroli  | str. 364