Publikacja stanowi kompleksowe opracowanie problematyki solidarności biernej w prawie polskim w zakresie stosunków łączących dłużników solidarnych i wierzyciela. Podejmuje ona zagadnienie systemowego ukształtowania przepisów o solidarności na tle innych pokrewnych instytucji prawa zobowiązań zakładających wielość dłużników (zobowiązania podzielne, niepodzielne, wspólne, zobowiązania in solidum). Porusza się w niej również problematykę wykładni obowiązujących przepisów o solidarności związanych z takimi kwestiami praktycznymi, jak:
istnienie zobowiązań solidarnych w okresie przed ich wygaśnięciem (m.in. w kontekście skutków naruszenia zobowiązania, przedawnienia, zwolnienia z długu, odnowienia, zwłoki wierzyciela);
zwolnienie dłużników solidarnych w następstwie zaspokojenia wierzyciela;
zarzuty przysługujące dłużnikom solidarnym.
Opracowanie zawiera analizę prawno-porównawczą solidarności dłużników, podsumowanie dotychczasowego dorobku doktryny krajowej oraz kompletny wykaz orzecznictwa związanego z poruszanymi zagadnieniami. Przedstawiona została w nim propozycja typologizacji obowiązujących przepisów o solidarności.
Publikacja jest skierowana do sędziów, notariuszy, adwokatów, radców prawnych oraz osób zajmujących się naukowo prawem prywatnym. Zainteresuje ona również dydaktyków i doktorantów.
Wykaz skrótów 11
Wprowadzenie 17
Rozdział 1 Solidarność dłużników w ujęciu historycznym i prawnoporównawczym 25 1.1. Prawo rzymskie 25 1.2. Okres przedkodyfikacyjny 30 1.3. Kodeks cywilny francuski 34 1.4. Kodeks cywilny niemiecki 41 1.5. Szwajcarskie prawo zobowiązań 48 1.6. Europejskie prawa modelowe 51 1.7. Kodeks zobowiązań 58 1.8. Kodeks cywilny 63
Rozdział 2 Wielość dłużników w obowiązującym systemie polskiego prawa 67 2.1. Zasada formalnego źródła solidarności (art. 369 k.c.) 67 2.2. Zobowiązania podzielne 72 2.3. Zobowiązania niepodzielne 89 2.4. Zobowiązania in solidum 100 2.5. Współdziałanie dłużników w spełnieniu wspólnego świadczenia (zobowiązanie wspólne) 108 2.5.1. Zarys problematyki - uwagi wprowadzające 108 2.5.2. Ocena własna instytucji - stan prawny de lege lata 113
Rozdział 3 Charakterystyka i znaczenie solidarności dłużników w prawie polskim 127 3.1. Najważniejsze przykłady ustawowej solidarności dłużników 128 3.1.1. Solidarność wynikająca z zaciągnięcia zobowiązania dotyczącego wspólnego mienia dłużników (art. 370 k.c.) 128 3.1.2. Solidarność wynikająca z niepodzielności świadczenia wzajemnego (art. 380 § 2 k.c.) 142 3.1.3. Solidarność łącząca dłużników deliktowych (art. 441 § 1 k.c.) 148 3.1.4. Solidarność dotycząca wspólników spółki cywilnej (art. 864 k.c.) 151 3.1.5. Solidarność łącząca spadkobierców i zapisobierców windykacyjnych (art. 1034 § 1, art. 10341 § 1 k.c.) 155 3.1.6. Kumulatywne przystąpienie do długu 159 3.1.7. Solidarność w stosunkach małżeńskich 165 3.1.8. Solidarność w prawie wekslowym (art. 47 ust. 1 pr. weksl.) 168 3.1.9. Solidarność łącząca spółkę jawną i uczestniczących w niej wspólników (art. 22 § 2 w zw. z art. 31 § 1 k.s.h.) 172 3.1.10. Solidarność w stosunkach poręczycielskich (art. 881 k.c.) 175 3.1.11. Pozostałe przykłady solidarności 179 3.2. Typologizacja solidarności dłużników 181 3.2.1. Trójpodział solidarności w ujęciu Horsta Ehmanna 181 3.2.2. Dotychczasowe stanowisko nauki 186 3.2.3. Ocena własna zagadnienia - zarys przyjętej koncepcji 188 3.2.4. Szczególny przypadek solidarności gwarancyjnej 203 3.2.4.1. Koncepcja odpowiedzialności za dług cudzy 204 3.2.4.2. Koncepcja solidarności odpowiedzialności 213 3.2.4.3. Dylemat "akcesoryjności w solidarności" 218 3.2.5. Uzasadnienie regresu w stosunkach solidarnych 225
Rozdział 4 Konstrukcja solidarności dłużników 234 4.1. Spór wokół konstrukcji solidarności 234 4.1.1. Dotychczasowe stanowisko nauki 234 4.1.2. Koncepcja wielości zobowiązań solidarnych 241 4.2. Źródło powstania solidarności korealnej 251
Rozdział 5 Zobowiązania solidarne w okresie przed zaspokojeniem wierzyciela 256 5.1. Zasada indywidualizacji zobowiązań solidarnych 256 5.2. Zagadnienie tożsamości rodzajowej przedmiotu świadczenia 268 5.3. Naruszenie zobowiązania przez jednego z dłużników solidarnych 272 5.3.1. Dotychczasowe stanowisko nauki 272 5.3.2. Zasada indywidualizacji jako norma prawna dyspozytywna 276 5.3.3. Brak spełnienia świadczenia w terminie 283 5.3.4. Niemożliwość świadczenia 288 5.3.5. Nienależyte wykonanie zobowiązania 292 5.3.5.1. Roszczenie o usunięcie wady bądź wymianę rzeczy na wolną od wad 293 5.3.5.2. Uprawnienie do obniżenia wysokości należnej zapłaty 298 5.4. Przedawnienie w zobowiązaniach solidarnych 302 5.5. Zwolnienie z długu i zrzeczenie się solidarności 314 5.6. Odnowienie solidarnego zobowiązania 327 5.7. Zwłoka wierzyciela wobec dłużników solidarnych 340 5.8. Przelew wierzytelności w stosunkach solidarnych 351 5.9. Przejęcie solidarnego długu 360 5.10. Skutki ugody zawartej z dłużnikiem solidarnym 370 5.11. Zabezpieczenie zobowiązań solidarnych prawami akcesoryjnymi 379 5.12. Jednostronna rezygnacja z zobowiązań solidarnych 390 5.12.1. Uwagi wprowadzające 390 5.12.2. Solidarność korealna 396 5.12.2.1. Jednostronna rezygnacja ze wszystkich zobowiązań solidarnych 396 5.12.2.2. Jednostronna rezygnacja ze wszystkich zobowiązań solidarnych wobec realizacji przesłanek na gruncie jednego z nich 398 5.12.2.3. Jednostronna rezygnacja z jednego z zobowiązań solidarnych 403 5.12.3. Solidarność ochronna 409 5.12.4. Solidarność gwarancyjna 410 5.12.5. Sposób dokonania jednostronnej rezygnacji 413
Rozdział 6 Wygaśnięcie zobowiązań solidarnych w następstwie zaspokojenia wierzyciela 416 6.1. Ius electio 416 6.2. Zaspokojenie interesu wierzyciela 423 6.2.1. Uwagi wprowadzające 423 6.2.2. Potrącenie 430 6.2.3. Świadczenie w miejsce wykonania (datio in solutum) 440 6.2.4. Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego 448 6.2.5. Konfuzja 459 6.2.6. Spełnienie świadczenia przez osobę trzecią 467 6.3. Wielokrotne świadczenie na rzecz wierzyciela 482
Rozdział 7 Problematyka zarzutów przysługujących dłużnikom solidarnym 488 7.1. Zarzuty dostępne dla dłużników solidarności korealnej i ochronnej 488 7.2. Zarzuty dostępne dłużnikom solidarności gwarancyjnej 497 7.3. Zarzut braku powstania jednego z zobowiązań solidarnych 512 7.4. Skutki wyroku korzystnego wydanego w odniesieniu do jednego z dłużników solidarnych 527
Wnioski końcowe 549
Bibliografia 565
Skorowidz 581