Powództwo oczywiście bezzasadne. Art. 191[1] k.p.c. / Łukasz Błaszczak

Powództwo oczywiście bezzasadne jako samodzielna instytucja zostało wprowadzone do Kodeksu postępowania cywilnego nowelizacją z 4 lipca 2019 r. Książka jako pierwsza na rynku w pogłębiony sposób podejmuje to zagadnienie. Rozważania nie ograniczają się tylko do problematyki procesowej, lecz także prezentują szerokie spektrum prawa prywatnego. Autor przeanalizował najtrudniejsze do rozstrzygnięcia kwestie, budzące wątpliwości zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie, m.in.:

• sytuacje oraz zdarzenia wskazujące na ziszczenie się oczywistej bezzasadności powództwa,
• odrębności proceduralne związane z wytoczeniem powództwa oczywiście bezzasadnego,
• cechy definicyjne oraz przyczyny kwalifikacji żądań jako oczywiście bezzasadnych,
• sankcje.

   Adresaci:

Publikacja zainteresuje adwokatów, radców prawnych, sędziów, komorników, a także przedsiębiorców będących stroną w postępowaniach cywilnych. Ponadto będzie przydatna dla pracowników naukowych oraz studentów.

Wykaz skrótów | str. 13

Wprowadzenie | str. 17

Rozdział 1
Powództwo jako forma ochrony prawnej. Przypadek powództwa oczywiście bezzasadnego a realizacja prawa do ochrony prawnej | str. 23
1. „Prawo do powództwa” w ujęciu historycznym | str. 23
2. Pytanie o aktualność teorii „prawa do powództwa” w świetle obecnie obowiązującego Kodeksu postępowania cywilnego. Teoria „prawo do powództwa” a prawo do sądu | str. 38
3. Powództwo a konstrukcja powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 51
3.1. Istota powództwa i jego rodzaje | str. 51
3.2. Roszczenie procesowe a powództwo oczywiście bezzasadne | str. 61
4. Przesłanki procesowe i przesłanki zasadności powództwa a powództwo oczywiście bezzasadne | str. 65
4.1. Przesłanki procesowe i ich znaczenie z punktu widzenia istoty powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 65
4.2. Przesłanki materialne a powództwo oczywiście bezzasadne | str. 77
4.2.1. Istota przesłanek materialnoprawnych | str. 77
4.2.2. Przesłanki materialnoprawne a pojęcie bezzasadności powództwa | str. 83
4.2.3. Przesłanki materialnoprawne a kwestia „istoty sprawy” | str. 89
4.2.4. Kwalifikowane postaci bezzasadności powództwa (bezzasadność „zwykła” a bezzasadność „oczywista”) | str. 94
5. Regulacje prawne odwołujące się do kategorii powództw oczywiście bezzasadnych (oczywiście bezzasadnych roszczeń) | str. 99
6. Powództwo oczywiście bezzasadne a nadużycie prawa procesowego z art. 41 k.p.c. (powództwo oczywiście bezzasadne a nadużycie prawa podmiotowego z art. 5 k.c.) | str. 103
7. Powództwo oczywiście bezzasadne a kategoria pism niezawierających żądania | str. 126

Rozdział 2
Istota powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 133
1. Zapatrywania doktryny i judykatury w przedmiocie powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 133
2. Kwalifikacja do kategorii powództw oczywiście bezzasadnych | str. 143
2.1. Cechy definicyjne powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 146
2.2. Moment stwierdzenia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 150
2.3. Inne kwestie relewantne dla oceny oczywistej bezzasadności powództwa | str. 151
3. Przyczyny wynikające z prawa materialnego uniemożliwiające skuteczne dochodzenie roszczeń | str. 152
3.1. Zobowiązania naturalne (niezaskarżalne) a kategoria powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 153
3.1.1. Powództwo oparte na roszczeniu przedawnionym | str. 158
3.1.2. Powództwo oparte na roszczeniach obejmujących zobowiązania z gier lub zakładów, które nie są prowadzone na podstawie zezwolenia właściwego organu państwowego, a równocześnie nie są zakazane ani nierzetelne | str. 161
3.1.3. Powództwo oparte na roszczeniu, co do którego nastąpiło zrzeczenie się roszczenia w ramach wcześniej prowadzonego procesu cywilnego | str. 162
3.1.4. Powództwo oparte na roszczeniu o zawarcie umowy przedwstępnej niespełniającej wymagań, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej | str. 164
3.1.5. Powództwo oparte na roszczeniu o wykonanie polecenia z art. 893 k.c. (art. 894 k.c.) | str. 169
3.1.6. Powództwo oparte na roszczeniu o wykonanie polecenia z art. 982 k.c. (art. 985 k.c.) | str. 173
3.1.7. Powództwo oparte na roszczeniu objętym umową pactum de non petendo | str. 175
3.1.8. Powództwo oparte na żądaniu zwrotu świadczenia, którego spełnienie czyni (czyniło) zadość zasadom współżycia społecznego (art. 411 pkt 2 k.c.) | str. 182
3.1.9. Powództwo oparte na żądaniu wynikającym ze zobowiązań moralnych czy też obyczajowych (towarzyskich) | str. 184
3.2. Terminy zawite dla czynności wytoczenia powództwa a kategoria powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 187
3.2.1. Termin prekluzyjny do dochodzenia roszczeń posesoryjnych (art. 344 § 1 k.c.) | str. 195
3.2.2. Termin prekluzyjny do dochodzenia roszczeń o wstrzymanie budowy (art. 347 § 1 k.c.) | str. 197
3.2.3. Termin prekluzyjny do dochodzenia roszczeń wynikających z art. 568 k.c | str. 198
3.2.4. Termin prekluzyjny do dochodzenia roszczeń z art. 746 § 1 k.p.c. i z art. 479113 § 4 k.p.c. | str. 200
3.2.5. Termin prekluzyjny do dochodzenia praw stanu cywilnego. Powództwa o ustalenie macierzyństwa i o zaprzeczenie macierzyństwa, o ustalenie i o zaprzeczenie ojcostwa oraz o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa | str. 202
3.2.6. Termin prekluzyjny do wytaczania innych powództw. Wybrane przykłady na podstawie regulacji Kodeksu cywilnego i Kodeksu spółek handlowych | str. 206
3.3. Gdy prawo materialne przewiduje niedopuszczalność wytoczenia konkretnego powództwa | str. 219
4. Brak interesu prawnego na przykładzie poszczególnych rodzajów powództw a kategoria powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 226
4.1. Znaczenie interesu prawnego dla dochodzenia roszczeń w procesie cywilnym | str. 226
4.2. Interes prawny przy powództwie o świadczenie a możliwość wystąpienia przypadków oczywistej bezzasadności powództwa | str. 233
4.3. Interes prawny przy powództwie o ukształtowanie a możliwość wystąpienia przypadków oczywistej bezzasadności powództwa | str. 235
4.4. Interes prawny przy powództwie o ustalenie (art. 189 k.p.c.) a możliwość wystąpienia przypadków oczywistej bezzasadności powództwa | str. 237
4.4.1. Interes prawny w przypadku powództwa o ustalenie nieistnienia lub nieważności uchwały zgromadzenia wspólników (akcjonariuszy) a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 242
4.4.2. Interes prawny w przypadku powództwa o ustalenie w sprawach dotyczących czynu nieuczciwej konkurencji a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 247
4.4.3. Interes prawny w przypadku powództwa o ustalenie z art. 284 p.w.p. a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 251
4.4.4. Interes prawny w przypadku powództwa o ustalenie prawa (art. 189 k.p.c.) i dalej idące żądanie na przykładzie roszczenia o usunięcie niezgodności (art. 10 u.k.w.h.) a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 254
4.4.5. Interes prawny w przypadku powództwa o ustalenie nieważności testamentu (lub innej czynności prawnej) a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 257
4.4.6. Interes prawny w przypadku powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia zapisu na sąd polubowny a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 260
4.4.7. Interes prawny w przypadku powództwa o ustalenie, że wyrok arbitrażowy „nie szkodzi prawom osób trzecich”, a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 265
4.4.8. Interes prawny w przypadku powództwa o ustalenie zobowiązania naturalnego (niezupełnego) a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 269
4.4.9. Inne przypadki braku interesu prawnego umożliwiające zakwalifikowanie powództwa do kategorii powództw oczywiście bezzasadnych | str. 270
5. Legitymacja w procesie cywilnym a możliwość oddalenia powództwa jako oczywiście bezzasadnego | str. 272
5.1. Brak legitymacji procesowej wynikającej z art. 250 k.s.h. (art. 422 § 2 k.s.h.) a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 281
5.2. Brak legitymacji procesowej wynikającej z art. 61, 631, 633 k.p.c. a kwestia oczywistej bezzasadności powództw | str. 286
5.3. Brak legitymacji procesowej Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych (art. 459 ust. 1 i art. 611 pkt 2 p.z.p.) a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 289
5.4. Brak legitymacji procesowej organu podatkowego (art. 199a § 3 o.p.) a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 290
5.5. Inne wybrane przypadki braku legitymacji procesowej a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 292
6. Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego a możliwość oddalenia powództwa jako oczywiście bezzasadnego | str. 293
7. Przypadek ewidentnego braku podstawy prawnej a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 295
8. Wygaśnięcie roszczenia w wyniku spełnienia świadczenia, potrącenia i zwolnienia z długu a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 297
9. Podstawa faktyczna powództwa a oczywista bezzasadność powództwa | str. 299
9.1. Brak związku logicznego pomiędzy przytoczonymi faktami a żądaniem | str. 300
9.2. Brak związku prawnego pomiędzy przytoczeniami faktycznymi a żądaniem | str. 302
9.3. Notoryjność faktów (i faktów powszechnie dostępnych lub znanych sądowi z urzędu) | str. 304
10. Problem żądań fikcyjnych (upozorowanych) oraz sprzecznych z dobrymi obyczajami a kwestia oczywistej bezzasadności powództwa | str. 306
10.1. Istota żądań fikcyjnych a możliwość uznania ich za oczywiście bezzasadne | str. 306
10.2. Przypadki powództw sprzecznych z dobrymi obyczajami (powództwa wytaczane w złej wierze) | str. 311

Rozdział 3
Odrębności proceduralne związane z wytoczeniem i orzekaniem w przedmiocie oczywiście bezzasadnego powództwa | str. 319
1. Pozew oczywiście bezzasadny a kwestia braków formalnych. Właściwość sądu w przedmiocie rozpoznania powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 319
2. Powództwo oczywiście bezzasadne a wnioski sformułowane w pozwie przez stronę powodową | str. 324
2.1. Powództwo oczywiście bezzasadne a wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu | str. 325
2.2. Powództwo oczywiście bezzasadne a wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych | str. 328
3. Powództwo oczywiście bezzasadne a kumulacja roszczeń | str. 331
4. Zawisłość sprawy (lis pendens) a powództwo oczywiście bezzasadne (art. 1911 k.p.c.) | str. 336
4.1. Problem braku doręczenia odpisu pozwu pozwanemu i wynikające z tego skutki | str. 336
4.2. Zaistnienie „stanu sprawy w toku” („zawisłości postępowania”) w następstwie wytoczenia powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 342
5. Wyrokowanie w postępowaniu z powództwa oczywiście bezzasadnego (art. 1911 § 3 k.p.c.) | str. 351
5.1. Orzekanie w sprawie z powództwa oczywiście bezzasadnego (art. 1911 § 3 k.p.c.) a rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym (art. 1481 k.p.c.) | str. 351
5.2. Klasyfikacja wyroków ze względu na różne kryteria | str. 361
5.3. Uzasadnienie wyroku (art. 1911 § 4 k.p.c.) | str. 370
5.4. Skutki wyroku oddalającego powództwo oczywiście bezzasadne (art. 1911 § 3 k.p.c.) | str. 376
5.4.1. Prawomocność formalna i materialna wyroku oddalającego powództwo oczywiście bezzasadne. Uwagi wprowadzające | str. 376
5.4.2. „Stan sprawy w toku” („zawisłość postępowania”) a powaga rzeczy osądzonej i moc wiążąca wyroku oddalającego powództwo oczywiście bezzasadne | str. 385
5.4.3. Znaczenie wyroku oddalającego powództwo oczywiście bezzasadne dla podmiotu wskazanego jako pozwany. Stanowisko własne – koncepcja wyroku bezużytecznego (sententia inutiliter data) względem strony pozwanej | str. 392
6. Apelacja powoda od wyroku oddalającego powództwo oczywiście bezzasadne | str. 398
7. Niedopuszczalność skargi kasacyjnej | str. 402
8. Skarga pozwanego o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem oddalającym powództwo oczywiście bezzasadne | str. 403

Rozdział 4
Sankcje za nadużycie w postaci wytoczenia powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 407
1. Sankcje za nadużycie uprawnień procesowych. Uwagi ogólne | str. 407
2. Pytanie o możliwość zastosowania sankcji z art. 2262 § 2 k.p.c. w przypadku wytoczenia powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 415
3. Sankcja z art. 423 § 2 k.s.h. | str. 418
4. Sankcja z art. 22 ust. 1 i 2 u.z.n.k. | str. 428
5. Dochodzenie roszczenia o odszkodowanie i o zadośćuczynienie w wypadku wytoczenia powództwa oczywiście bezzasadnego. Stanowisko własne | str. 434
5.1. Uwagi wprowadzające. Stanowisko doktryny i judykatury | str. 434
5.2. Stanowisko własne | str. 438
6. Odpowiedzialność pełnomocnika w wypadku wytoczenia powództwa oczywiście bezzasadnego | str. 444
7. Inne szczególne przypadki odpowiedzialności w wypadku wytoczenia nieuzasadnionego powództwa actio pro socio (art. 295 § 4 i art. 486 § 4 k.s.h.) | str. 447

Podsumowanie | str. 453

Bibliografia | str. 457