Postępowanie sądowoadministracyjne / Hanna Knysiak-Sudyka

W podręczniku przedstawiono zagadnienia sądowej kontroli administracji stanowiącej instrument gwarantujący zgodne z prawem działanie organów administracji publicznej w stosunkach z podmiotami zewnętrznymi. Szcze­gółowo omówiono m.in. cechy charakterystyczne sądowych modeli kontroli administracji, ze szczególnym uwzględnieniem modelu mieszanego, oraz zagadnienia postępowania sądowoadministracyjnego. Układ opracowania jest ściśle powiązany z obecnym w polskim systemie praw­nym mieszanym modelem sądowej kontroli administracji, w którym wykonują ją zarówno sądy powszechne, jak i sądy administracyjne, zasadnicze znaczenie ma jednak kontrola sprawowana przez sądy administracyjne.

Publikacja dzięki syntetycznemu ujęciu problematyki postępowania sądowoad­ministracyjnego przeznaczona jest głównie dla studentów kierunku prawo oraz administracja, kandydatów na stanowiska urzędnicze w aparacie admi­nistracyjnym państwa, urzędników oraz pełnomocników reprezentujących strony w postępowaniach przed sądami administracyjnymi. Dobór omawia­nych zagadnień został zdeterminowany wyzwaniami, z którymi przychodzi się mierzyć w praktyce pracownikom organów administracji publicznej (rzą­dowej i samorządowej) oraz peł no mocnikom stron w postępowaniach sądowo­ administracyjnych.

Wykaz skrótów 11
Wstęp 15
CZĘŚĆ PIERWSZA
SĄDOWA KONTROLA DZIAŁALNOŚCI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Rozdział I
Modele sądowej kontroli administracji 21
Rozdział II
Sądowa kontrola administracji w Polsce 27
1. Władza sądownicza a działalność organów administracji publicznej 27
2. Prawo do sądu a kontrola działalności organów administracji publicznej 29
3. Sądowa kontrola administracji publicznej sprawowana przez sądy administracyjne 31
4. Sądowa kontrola administracji publicznej sprawowana
przez sądy powszechne 34
CZĘŚĆ DRUGA
SĄDOWA KONTROLA DZIAŁALNOŚCI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ SPRAWOWANA PRZEZ SĄDY ADMINISTRACYJNE
Rozdział III
Sądy administracyjne 39
1. Organizacja sądów administracyjnych 39
2. Sędziowie sądów administracyjnych 44
Rozdział IV
Prawne formy działania administracji publicznej kontrolowane przez sądy administracyjne 50
1. Regulacja właściwości rzeczowej sądów administracyjnych 50
2. Decyzje administracyjne 55
3. Postanowienia 59
4. Inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej 63
5. Interpretacje podatkowe, opinie zabezpieczające i odmowa wydania
opinii zabezpieczających 67
6. Akty organów gmin, powiatów, województw oraz związków gmin
i związków powiatów 72
7. Akty nadzoru 76
8. Bezczynność organów administracji publicznej i przewlekłe
prowadzenie postępowań 79
9. Skargi przewidziane w przepisach szczególnych 83
10. Wyłączenia z właściwości sądów administracyjnych 88
Rozdział V
Środki prawne inicjujące kontrolę sądowoadministracyjną 92
1. Charakterystyka środków inicjujących postępowanie
sądowoadministracyjne 92
2. Przesłanki dopuszczalności skargi, sprzeciwu i wniosku – informacje podstawowe 98
3. Rygor procesowy stosowany w warunkach niedopuszczalności
czynności inicjującej postępowanie sądowoadministracyjne.
Środki gwarantujące realizację zasady skargowości 104
Rozdział VI
Przesłanki dopuszczalności skargi 113
1. Istnienie przedmiotu zaskarżenia – substrat skargi 113
2. Właściwość sądów administracyjnych, lis pendens, res iudicata –
art. 58 § 1 pkt 1 i 4 p.p.s.a. 114
3. Obowiązek uprzedniego wyczerpania środków zaskarżenia na drodze administracyjnej 118
3.1. Ogólny mechanizm pierwszeństwa drogi administracyjnej
dekodowany z art. 52 § 1 p.p.s.a. 118
3.2. Fakultatywny charakter wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy 127
3.3. Podsumowanie 138
4. Wymogi formalne i fiskalne skargi 140
4.1. Wymogi formalne 140
4.1.1. Forma skargi, sprzeciwu i wniosku – pisemna lub elektroniczna 145
4.1.2. Wymogi formalno-treściowe skargi 149
4.1.3. Procedura sanowania braków formalnych i treściowych
skargi – art. 49, art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a. 154
4.2. Wymogi fiskalne 159
5. Termin wniesienia skargi 161
5.1. Informacje ogólne 161
5.2. Miejsce dokonania czynności zaskarżenia a termin zaskarżenia 174
5.3. Konsekwencje procesowe uchybienia terminowi do wniesienia skargi 178
6. Zawisłość sprawy administracyjnej weryfikacyjnej jako przesłanka dopuszczalności skargi na decyzje i postanowienia 181
6.1. Uwagi wprowadzające 181
6.2. Zbieg postępowań w systemie kontroli administracji publicznej 181
6.3. Kategorie zbiegu postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego (zbieg sensu largo) oraz reguły jego eliminowania 196
6.4. Uprzednie wszczęcie postępowania weryfikacyjnego wewnątrzadministracyjnego jako przesłanka zawieszenia
postępowania sądowoadministracyjnego (art. 56 p.p.s.a.) 200
7. Pozostałe warunki dopuszczalności skargi 206
7.1. Uwagi wprowadzające 206
7.2. Szczególne przesłanki dopuszczalności skarg określonego rodzaju 207
Rozdział VII
Sprzeciw od decyzji wydanej na podstawie art. 138 § 2 k.p.a. 209
1. Informacje ogólne 209
2. Przesłanki dopuszczalności sprzeciwu od decyzji 216
2.1. Przesłanki dopuszczalności drogi sądowoadministracyjnej
dotyczące wyłącznie sprzeciwu 217
2.2. Elementy wspólne dla sprzeciwu z art. 3 § 2a p.p.s.a. oraz skargi
w zakresie dopuszczalności postępowania sądowoadministracyjnego 219
2.3. Przesłanki dopuszczalności skargi nieznajdujące zastosowania w postępowaniu inicjowanym sprzeciwem pomimo odesłania
z art. 64b § 1 p.p.s.a. 220
Rozdział VIII
Wniosek o wszczęcie postępowania sądowoadministracyjnego 225
Rozdział IX
Podmioty postępowania sądowoadministracyjnego 234
1. Informacje ogólne 234
2. Legitymacja skargowa 239
2.1. Każdy, kto ma interes prawny w zaskarżeniu zachowania kompetencyjnego organu 240
2.2. Modyfikacje podstaw legitymacji skargowej w przepisach
szczególnych 246
2.3. Organizacja społeczna jako skarżąca w postępowaniu sądowoadministracyjnym 255
2.4. Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw
Dziecka jako skarżący – modyfikacje warunków dopuszczalności uruchomienia sądowej kontroli 260
2.5. Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców 265
3. Legitymacja do wniesienia sprzeciwu od decyzji z art. 138 § 2 k.p.a. 273
4. Podmioty legitymowane do wniesienia wniosku o wszczęcie
postępowania sądowoadministracyjnego 278
5. Procesowa pozycja organu administracji publicznej w postępowaniu sądowoadministracyjnym 279
6. Uczestnicy postępowania 281
7. Pełnomocnictwo procesowe 284
Rozdział X
Postępowanie sądowoadministracyjne przed organem administracji publicznej 289
1. Skutki prawne wniesienia skargi 289
2. Obowiązek przekazania skargi (sprzeciwu) wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę 295
3. System gwarancji wykonania przez organ administracji publicznej
obowiązku przekazania skargi (sprzeciwu) wraz z aktami sprawy 298
4. Instytucja autokontroli w postępowaniu sądowoadministracyjnym 301
4.1. Istota i cel autokontroli 301
4.2. Autokontrola decyzji administracyjnej 303
4.3. Instytucja autokontroli pozostałych form działania lub braku
działania kontrolowanych przez sądy administracyjne 310
4.4. Wpływ autokontroli na postępowanie sądowoadministracyjne 312
Rozdział XI
Ochrona tymczasowa w postępowaniu sądowoadministracyjnym 313
Rozdział XII
Postępowanie przed wojewódzkim sądem administracyjnym 318
1. Posiedzenia sądowe 318
1.1. Regulacje COVID-19 321
2. Zawieszenie postępowania sądowoadministracyjnego 324
3. Terminy w postępowaniu sądowoadministracyjnym 328
3.1. Rodzaje terminów procesowych 328
3.2. Obliczanie terminów w postępowaniu sądowoadministracyjnym 329
3.3. Instytucja przywrócenia terminu 330
4. Doręczenia 333
5. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu jawnym 343
5.1. Posiedzenia jawne 343
5.2. Protokół z posiedzenia jawnego 344
5.3. Przebieg rozprawy 346
6. Postępowanie dowodowe w postępowaniu sądowoadministracyjnym 348
7. Postępowanie uproszczone 349
8. Mediacja w postępowaniu sądowoadministracyjnym 351
8.1. Uwagi ogólne 351
8.2. Uruchomienie, cele i przebieg mediacji 352
8.3. Zakończenie mediacji 355
8.4. Skarga na działania organu podjęte w wyniku mediacji 358
9. Cofnięcie skargi, sprzeciwu, wniosku 360
10. Wszczęcie postępowania wewnątrzadministracyjnego w toku
postępowania sądowoadministracyjnego 365
11. Przewlekłość postępowania sądowoadministracyjnego 374
11.1. Informacje ogólne 374
11.2. Aspekty formalne związane z wniesieniem skargi na przewlekłość postępowania sądowego 376
11.3. Rozpatrzenie skargi na przewlekłość postępowania sądowego 377
Rozdział XIII
Orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego 379
1. Charakterystyka i rodzaje czynności orzeczniczych sądu
oraz referendarza sądowego 379
2. Pojęcie i reguły orzekania przez sąd administracyjny w sprawach sądowoadministracyjnych 382
3. Rodzaje wyroków 389
4. Wyrokowanie i elementy wyroku 400
5. Sprostowanie i uzupełnienie wyroku 404
6. Wydawanie postanowień 406
7. Umorzenie postępowania sądowoadministracyjnego 408
8. Prawomocność orzeczeń sądu administracyjnego 412
Rozdział XIV
Środki zaskarżania orzeczeń sądów administracyjnych 417
1. System środków zaskarżania orzeczeń sądów administracyjnych 417
2. Zwyczajne środki zaskarżenia 419
2.1. Skarga kasacyjna 419
2.2. Zażalenie 427
2.3. Pozostałe środki zaskarżenia 430
3. Nadzwyczajne środki zaskarżenia 432
3.1. Skarga o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego 432
3.2. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia 437
Rozdział XV
Koszty postępowania sądowoadministracyjnego 442
1. Pojęcie i rodzaje kosztów postępowania 442
2. Zasady odpowiedzialności za koszty postępowania 443
3. Zwolnienie od kosztów sądowych 446
Rozdział XVI
Oddziaływanie orzeczeń sądów administracyjnych na funkcjonowanie administracji publicznej 451
1. Działalność uchwałodawcza Naczelnego Sądu Administracyjnego 451
2. Związanie oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania zawartymi w wyroku 453
3. Wykonywanie orzeczeń sądów administracyjnych 455
Rozdział XVII
Prawomocność decyzji a kompetencje weryfikacyjne wewnątrzadministracyjne 460
1. Uwagi wprowadzające 460
2. Obowiązek wykonania wyroku przez organ administracji publicznej 464
3. Decyzja prawomocna jako kategoria łącznikowa na styku drogi sądowoadministracyjnej i administracyjnej 465
4. Rodzaje orzeczeń sądowoadministracyjnych skutkujących nabyciem
przez decyzję przymiotu prawomocności sensu stricto 470
5. Zbieg sensu largo drogi sądowoadministracyjnej i trybów wewnątrzadministracyjnych 471
5.1. Wpływ prawomocnego wyroku sądu administracyjnego
oddalającego skargę na dopuszczalność stwierdzenia
nieważności decyzji 471
5.2. Wpływ prawomocnego wyroku sądu administracyjnego
oddalającego skargę na dopuszczalność wznowienia
postępowania administracyjnego 477
5.3. Uwagi podsumowujące 479
6. Konsekwencje uchwały NSA (7) z 5.06.2017 r., II GPS 1/17,
dla przebiegu zawisłego postępowania w sprawie administracyjnej weryfikacyjnej 480
Bibliografia 485
O Autorach 495