Postępowanie cywilne w zarysie / Ireneusz Kunicki, Witold Broniewicz, Andrzej Marciniak

Książka obejmuje usystematyzowany całokształt polskiego postępowania cywilnego z uwzględnieniem zmian ustawodawczych, które zaszły w ostatnich latach. Dotyczy to w szczególności nowelizacji procedury cywilnej dokonanych ustawą z 28 maja 2021 r. (Dz.U. poz. 1090), która weszła w życie z dniem 3 lipca 2021 r., oraz ustawą z 9 marca 2023 r. (Dz.U. poz. 614), która weszła częściowo w życie z dniem 1 lipca 2023 r.

W opracowaniu omówiono również nowe unormowania dotyczące:
- doręczeń pism sądowych i procesowych,
- mediacji,
- postanowień sądu,
- organizacji postępowania,
- postępowania z udziałem konsumentów,
- odmowy wszczęcia egzekucji
- oraz sprzedaży nieruchomości w drodze licytacji elektronicznej.

Publikacja ma niezaprzeczalne walory dydaktyczne i teoretyczne. Korzystają z niej studenci IV i V roku prawa, a także aplikanci zawodów prawniczych. Ponadto może być pomocna pracownikom wymiaru sprawiedliwości i innym praktykom prawa, a ze względu na warstwę teoretyczną – przedstawicielom doktryny.

Wykaz skrótów | str. 15

Przedmowy | str. 21

Wstęp | str. 29

• 1. Pojęcie i nazwa postępowania cywilnego | str. 29
• 2. Rodzaje postępowania cywilnego | str. 30
• 3. Prawo postępowania cywilnego | str. 33
• 4. Terytorialny zasięg mocy obowiązującej prawa postępowania cywilnego | str. 37
• 5. Czasowy zasięg mocy obowiązującej prawa postępowania cywilnego | str. 37
• 6. Funkcja postępowania cywilnego | str. 38

DZIAŁ I. ZAGADNIENIA OGÓLNE | str. 43

Rozdział I

Dopuszczalność drogi sądowej | str. 43

• 7. Dopuszczalność drogi sądowej | str. 43
• 8. Niedopuszczalność drogi sądowej | str. 45
• 9. Właściwość trybu postępowania rozpoznawczego | str. 48

Rozdział II

Stosunek postępowania cywilnego przed sądami powszechnymi do innych postępowań | str. 50

• 10. Stosunek postępowania cywilnego do postępowania pojednawczego w sprawach z zakresu prawa pracy | str. 50
• 11. Stosunek postępowania cywilnego do postępowania karnego | str. 51

1. Rozgraniczenie obu postępowań | str. 51
2. Wpływ postępowania i wyroku karnego na postępowanie i orzeczenie cywilne | str. 52

 III. Wpływ postępowania i orzeczenia cywilnego na postępowanie i orzeczenie karne | str. 55

• 12. Stosunek postępowania cywilnego do postępowania administracyjnego i postępowania przed sądami administracyjnymi | str. 55

1. Rozgraniczenie tych postępowań | str. 55
2. Wzajemny wpływ tych postępowań oraz zapadłych w nich orzeczeń | str. 56

Rozdział III

Jurysdykcja krajowa. Immunitet sądowy i egzekucyjny | str. 58

• 13. Jurysdykcja krajowa | str. 58
• 14. Immunitet sądowy i egzekucyjny | str. 66

Rozdział IV

Zasady postępowania cywilnego | str. 70

• 15. Pojęcie i rodzaje zasad postępowania cywilnego | str. 70
• 16. Zasada prawdy materialnej | str. 72
• 17. Zasada dyspozycyjności | str. 73
• 18. Kontradyktoryjność | str. 76
• 19. Zasada równości stron (uczestników postępowania) | str. 78
• 20. Zasada bezpośredniości | str. 79
• 21. Zasada koncentracji materiału procesowego | str. 80
• 22. Zasada ustności | str. 82
• 23. Zasada jawności | str. 84
• 24. Zasada formalizmu postępowania | str. 88
• 25. Zasada inicjatywy procesowej organów procesowych i egzekucyjnych | str. 91

Rozdział V

Udział w postępowaniu cywilnym prokuratora i innych organów działających na zasadach takich jak prokurator, organizacji pozarządowych oraz innych uprawnionych podmiotów | str. 92

• 26. Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym | str. 92
• 27. Udział w postępowaniu cywilnym innych organów działających na zasadach takich jak prokurator | str. 97
• 28. Udział w postępowaniu cywilnym organizacji pozarządowych oraz innych uprawnionych podmiotów | str. 98

Rozdział VI

Czynności postępowania | str. 102

• 29. Pojęcie, rodzaje i ogólna charakterystyka czynności postępowania | str. 102
• 30. Pisma procesowe | str. 108
• 31. Doręczenia | str. 114
• 32. Posiedzenie sądowe | str. 122
• 33. Terminy w postępowaniu cywilnym | str. 125
• 34. Przywrócenie uchybionego terminu | str. 128

Rozdział VII

Koszty postępowania | str. 131

• 35. Pojęcie, funkcje i rodzaje kosztów postępowania | str. 131
• 36. Zwrot kosztów postępowania | str. 140
• 37. Zabezpieczenie kosztów procesu | str. 144

Rozdział VIII

Pomoc prawna z urzędu | str. 146

• 38. Istota i zasady pomocy prawnej z urzędu | str. 146

Rozdział IX

Podmioty postępowania cywilnego (wiadomości ogólne) | str. 151

• 39. Pojęcie i rodzaje podmiotów postępowania cywilnego | str. 151
• 40. Możności i powinności uczestników postępowania cywilnego | str. 153

DZIAŁ II. PROCES | str. 155

Rozdział X

Istota procesu cywilnego | str. 155

• 41. Teorie dotyczące istoty procesu cywilnego | str. 155

Rozdział XI

Podmioty procesu | str. 158

Podrozdział I. Organy procesowe | str. 158

• 42. Przewodniczący | str. 158
• 43. Sąd (uwagi ogólne) | str. 159
• 44. Właściwość sądu (wiadomości ogólne) | str. 161
• 45. Właściwość rzeczowa | str. 162
• 46. Wartość przedmiotu sporu | str. 164
• 47. Właściwość miejscowa | str. 166
• 48. Właściwość funkcyjna | str. 170
• 49. Niewłaściwość sądu i jej skutki | str. 172
• 50. Skład sądu | str. 175
• 51. Sędzia, asystent sędziego i referendarz sądowy | str. 177
• 52. Wyłączenie sędziego | str. 181

Podrozdział II. Uczestnicy postępowania | str. 184

• 53. Strony procesowe | str. 184

1. Dwustronność procesu cywilnego | str. 184
2. Pojęcie strony | str. 185

 III. Konieczne przymioty strony | str. 186

• 54. Zdolność sądowa | str. 186
• 55. Zdolność procesowa | str. 189
• 56. Legitymacja procesowa | str. 191
• 57. Współuczestnictwo procesowe | str. 196
• 58. Następstwo procesowe | str. 202
• 59. Interwencja główna | str. 204
• 60. Interwencja uboczna | str. 204
• 61. Przypozwanie | str. 207
• 62. Działanie za stronę niebędącą osobą fizyczną jej organu | str. 209
• 63. Przedstawicielstwo ustawowe w procesie | str. 210
• 64. Kurator w procesie cywilnym | str. 212
• 65. Pełnomocnictwo w procesie | str. 213
• 66. Zastępstwo sądowe Skarbu Państwa i innych podmiotów państwowych | str. 219

Rozdział XII

Powództwo | str. 225

• 67. Pojęcie i rodzaje powództwa | str. 225
• 68. Zagadnienie tzw. prawa do powództwa | str. 231
• 69. Przedmiot procesu cywilnego | str. 234
• 70. Kumulacja roszczeń | str. 236
• 71. Częściowe dochodzenie świadczenia | str. 239
• 72. Wytoczenie powództwa oraz inne sposoby wszczęcia procesu | str. 239
• 73. Odrzucenie pozwu | str. 245
• 74. Przesłanki procesowe | str. 246
• 75. Doręczenie pozwu pozwanemu i jego skutki | str. 249
• 76. Ustosunkowanie się pozwanego do powództwa | str. 252
• 77. Powództwo wzajemne | str. 257
• 78. Cofnięcie pozwu i zrzeczenie się roszczenia | str. 259
• 79. Zmiana powództwa | str. 263

Rozdział XIII

Organizacja postępowania. Rozprawa. Ugoda sądowa | str. 268

• 80. Organizacja postępowania | str. 268
• 81. Rozprawa | str. 273
• 82. Ugoda sądowa i przed mediatorem | str. 279

Rozdział XIV

Dowody | str. 286

• 83. Ustalenie twierdzeń faktycznych | str. 286
• 84. Pojęcie i przedmiot dowodu | str. 287
• 85. Ciężar udowodnienia | str. 287
• 86. Środki dowodowe | str. 288
• 87. Postępowanie dowodowe | str. 297
• 88. Ocena dowodów | str. 300
• 89. Zabezpieczenie dowodów | str. 301
• 90. Niedowodowe środki ustalenia | str. 302
• 91. Uprawdopodobnienie | str. 304

Rozdział XV

Orzeczenia sądowe | str. 305

• 92. Pojęcie i rodzaje orzeczeń sądowych | str. 305
• 93. Wyrok. Pojęcie i rodzaje | str. 305
• 94. Wyrok uwzględniający i wyrok oddalający powództwo | str. 306
• 95. Wyrok zasądzający, ustalający i kształtujący | str. 309
• 96. Wyrok deklaratywny i wyrok konstytutywny | str. 310
• 97. Wyrok pełny, częściowy, wstępny, końcowy, łączny | str. 311
• 98. Wyrok kontradyktoryjny i wyrok zaoczny | str. 312
• 99. Wydanie wyroku | str. 315
• 100. Sprostowanie, uzupełnienie i wykładnia (rektyfikacja) wyroków | str. 322
• 101. Nakazy zapłaty | str. 324
• 102. Postanowienia | str. 324
• 103. Wykonalność orzeczeń | str. 329
• 104. Prawomocność orzeczeń | str. 332
• 105. Powaga rzeczy osądzonej | str. 334

Rozdział XVI

Środki zaskarżenia | str. 338

• 106. Pojęcie, system i charakterystyka środków zaskarżenia | str. 338
• 107. Apelacja | str. 342
• 108. Zażalenie | str. 355
• 109. Skarga kasacyjna | str. 359
• 110. Wznowienie postępowania | str. 370
• 111. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia | str. 374
• 112. Skarga nadzwyczajna | str. 376
• 113. Skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki | str. 379

Rozdział XVII

Postępowania odrębne | str. 381

• 114. Uwagi wstępne | str. 381
• 115. Postępowanie w sprawach małżeńskich | str. 382

1. Zagadnienia ogólne | str. 382
2. Postępowanie w sprawach o rozwód i o separację | str. 384

 III. Postępowanie w innych sprawach | str. 386

• 116. Postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi | str. 387
• 117. Postępowanie w sprawach gospodarczych | str. 389
• 118. Postępowanie z udziałem konsumentów | str. 392
• 119. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych | str. 393

1. Zagadnienia ogólne | str. 393
2. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy | str. 395

 III. Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych | str. 396

• 120. Postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania | str. 398
• 121. Postępowania w sprawach rozpoznawanych przez sąd ochrony konkurencji i konsumentów | str. 399
• 122. Postępowanie w sprawach własności intelektualnej | str. 402
• 123. Postępowanie nakazowe i upominawcze | str. 407
• 124. Postępowanie uproszczone | str. 411
• 125. Europejskie postępowania w sprawach transgranicznych | str. 413
• 126. Elektroniczne postępowanie upominawcze | str. 418
• 127. Postępowanie grupowe | str. 420
• 128. Wzajemny stosunek postępowań procesowych | str. 424

Rozdział XVIII

Zawieszenie i umorzenie postępowania | str. 426

• 129. Zawieszenie postępowania | str. 426
• 130. Umorzenie postępowania | str. 431

DZIAŁ III. POSTĘPOWANIE NIEPROCESOWE | str. 435

Rozdział XIX

Postępowanie nieprocesowe. Zagadnienia ogólne | str. 435

• 131. Historyczne i merytoryczne podłoże postępowania nieprocesowego | str. 435
• 132. Przepisy regulujące postępowanie nieprocesowe | str. 438
• 133. Podmioty postępowania nieprocesowego | str. 439
• 134. Wszczęcie postępowania nieprocesowego | str. 443
• 135. Przebieg postępowania nieprocesowego | str. 444
• 136. Orzeczenia w postępowaniu nieprocesowym | str. 445
• 137. Środki zaskarżenia w postępowaniu nieprocesowym | str. 447

Rozdział XX

Postępowanie nieprocesowe w poszczególnych rodzajach spraw uregulowane przepisami Kodeksu postępowania cywilnego | str. 451

• 138. Uwagi wstępne | str. 451
• 139. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa osobowego | str. 452

1. Postępowanie w sprawach o uznanie za zmarłego | str. 452
2. Postępowanie w sprawach o stwierdzenie zgonu | str. 453

 III. Uchylenie postanowienia uznającego za zmarłego albo stwierdzającego zgon | str. 454

1. Postępowanie w sprawach o ubezwłasnowolnienie | str. 455

• 140. Postępowanie w sprawach z zakresu przeciwdziałania przemocy domowej | str. 458
• 141. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, opieki i kurateli | str. 459

1. Sąd opiekuńczy | str. 459
2. Sprawy małżeńskie i postępowanie w tych sprawach | str. 462

 III. Sprawy ze stosunków między rodzicami a dziećmi i postępowanie w tych sprawach | str. 465

1. Sprawy dotyczące przysposobienia i postępowanie w tych sprawach | str. 467
2. Sprawy z zakresu opieki i postępowanie w tych sprawach | str. 468
3. Sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką | str. 470

 VII. Sprawy dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem | str. 472

 VIII. Sprawy z zakresu kurateli i postępowanie w tych sprawach | str. 474

• 142. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa rzeczowego | str. 476
• 143. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa spadkowego | str. 483
• 144. Postępowanie w sprawach z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego | str. 500
• 145. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy | str. 501
• 146. Postępowanie w sprawach depozytowych | str. 502
• 147. Postępowanie rejestrowe | str. 504

Rozdział XXI

Postępowanie nieprocesowe w poszczególnych rodzajach spraw przewidziane w przepisach innych ustaw niż Kodeks postępowania cywilnego | str. 506

• 148. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa o aktach stanu cywilnego | str. 506
• 149. Postępowanie w sprawach dotyczących dokumentów | str. 508

1. Postępowanie w sprawach o odtworzenie dyplomów i świadectw o ukończeniu nauki | str. 508
2. Postępowanie w sprawach o umorzenie utraconych dokumentów (amortyzacyjne) | str. 509

 III. Umarzanie weksli i czeków | str. 511

• 150. Postępowanie w sprawach dotyczących nieruchomości | str. 511

1. Rozgraniczenie nieruchomości | str. 511
2. Stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez posiadacza samoistnego oraz odraczanie terminu zapłaty należności z tytułu tego nabycia | str. 512

• 151. Postępowanie ewidencyjne dotyczące partii politycznych | str. 513
• 152. Postępowanie w sprawach nieletnich i dotyczące przymusowego leczenia nieletnich narkomanów | str. 515
• 153. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa medycznego | str. 516
• 154. Postępowanie w sprawach przymusowego leczenia alkoholików | str. 522
• 155. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa o notariacie | str. 523
• 156. Postępowanie w sprawach dotyczących obywatelstwa i zmiany nazwiska dziecka | str. 524

1. Postępowanie w sprawach dotyczących obywatelstwa dziecka | str. 524
2. Postępowanie w sprawach dotyczących zmiany nazwiska dziecka | str. 524

• 157. Postępowanie w sprawach z zakresu spółdzielczego prawa mieszkaniowego | str. 525
• 158. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa wyborczego | str. 526
• 159. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa morskiego | str. 533
• 160. Postępowanie ze skargi na odmowę przyjęcia zawiadomienia o utworzeniu komitetu inicjatywy ustawodawczej | str. 536
• 161. Postępowanie z odwołań na odmowę rejestracji układów zbiorowych pracy | str. 536

DZIAŁ IV. SĄD POLUBOWNY (ARBITRAŻOWY) | str. 537

DZIAŁ V. POSTĘPOWANIE W RAZIE ZAGINIĘCIA LUB ZNISZCZENIA AKT (REKONSTRUKCYJNE) | str. 547

DZIAŁ VI. POSTĘPOWANIE ZABEZPIECZAJĄCE | str. 549

• 162. Przedmiot, cel, rodzaj i warunki zabezpieczenia | str. 549
• 163. Przebieg postępowania zabezpieczającego | str. 554
• 164. Europejski nakaz zabezpieczenia na rachunku bankowym | str. 558

DZIAŁ VII. POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE | str. 561

Rozdział XXII

Zagadnienia ogólne | str. 561

• 165. Egzekucja i postępowanie egzekucyjne | str. 561
• 166. Rodzaje postępowania egzekucyjnego | str. 562
• 167. Postępowanie egzekucyjne a sądowe cywilne postępowanie rozpoznawcze | str. 563
• 168. Egzekucja sądowa a egzekucja administracyjna | str. 564
• 169. Rodzaje egzekucji | str. 565
• 170. Podmioty postępowania egzekucyjnego | str. 566
• 171. Środki zaskarżenia | str. 571

Rozdział XXIII

Podstawy egzekucji | str. 575

• 172. Tytuł wykonawczy zwykły | str. 575
• 173. Zaświadczenia (wyciągi) w postępowaniach europejskich | str. 578
• 174. Klauzula wykonalności | str. 581
• 175. Nadawanie klauzuli wykonalności zagranicznym tytułom egzekucyjnym | str. 586
• 176. Tytuły wykonawcze szczególne | str. 587

Rozdział XXIV

Ograniczenia egzekucji | str. 590

Rozdział XXV

Powództwa przeciwegzekucyjne | str. 594

• 177. Uwagi wstępne | str. 594
• 178. Powództwo opozycyjne | str. 594
• 179. Powództwo ekscydencyjne albo interwencyjne | str. 597

Rozdział XXVI

Wszczęcie egzekucji i dalsze czynności egzekucyjne, zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego | str. 599

• 180. Wszczęcie egzekucji | str. 599
• 181. Dalsze czynności egzekucyjne | str. 602
• 182. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego | str. 606
• 183. Umorzenie postępowania egzekucyjnego | str. 609

Rozdział XXVII

Egzekucja świadczeń pieniężnych | str. 612

• 184. Egzekucja z ruchomości | str. 612
• 185. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę | str. 618
• 186. Egzekucja z rachunków bankowych | str. 621
• 187. Egzekucja z innych wierzytelności | str. 624
• 188. Egzekucja z innych praw majątkowych | str. 626
• 189. Egzekucja z nieruchomości | str. 626

1. Zwykła egzekucja z nieruchomości | str. 626
2. Uproszczona egzekucja z nieruchomości | str. 631

• 190. Egzekucja z ułamkowej części nieruchomości oraz użytkowania wieczystego | str. 632
• 191. Egzekucja ze statków morskich | str. 633
• 192. Egzekucja przez zarząd przymusowy | str. 634
• 193. Egzekucja przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego | str. 635
• 194. Wyjawienie majątku | str. 636
• 195. Egzekucja świadczeń alimentacyjnych | str. 638
• 196. Egzekucja w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej | str. 640
• 197. Podział sumy uzyskanej z egzekucji | str. 641

Rozdział XXVIII

Egzekucja świadczeń niepieniężnych | str. 645

Rozdział XXIX

Egzekucja z udziałem Skarbu Państwa, Narodowego Banku Polskiego i przedsiębiorcy | str. 649

DZIAŁ VIII. MIĘDZYNARODOWE POSTĘPOWANIE CYWILNE | str. 652

• 198. Zagadnienia ogólne | str. 652
• 199. Międzynarodowa pomoc prawna i niektóre inne zagadnienia dotyczące postępowania | str. 653
• 200. Prawo pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich Unii Europejskiej | str. 654
• 201. Uznanie orzeczeń sądów zagranicznych | str. 656

1. Skuteczność orzeczeń sądów zagranicznych | str. 656
2. Postępowanie w sprawie ustalenia uznania orzeczenia sądu zagranicznego | str. 657

• 202. Odmowa uznania albo wykonania orzeczeń wydanych w postępowaniach europejskich | str. 659

Skorowidz rzeczowy | str. 661