Odpowiedzialność lekarza w orzecznictwie sądów lekarskich / Iwona Wrześniewska-Wal

Prezentowana książka to praktyczne omówienie podstaw odpowiedzialności zawodowej lekarzy przed sądami lekarskimi. Przedstawia kluczowe zasady, na jakich powinno opierać się stawianie diagnozy i leczenie pacjenta oraz rolę, jaką sądy lekarskie odgrywają w kształtowaniu tych zasad. Publikacja przybliża również procedury postępowania przed sądami lekarskimi w kolejnych instancjach: Okręgowym Sądzie Lekarskim, Naczelnym Sądzie Lekarskim oraz w trybie kasacji do Sądu Najwyższego.

   Szczegółowo przedstawione zostały:

• zasady postępowania przed rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej oraz reguły procesu przed sądami lekarskimi, zarówno pierwszej, jak i drugiej instancji;
• pozycja i rola Sądu Najwyższego w odpowiedzialności zawodowej lekarzy;
• najważniejsze instytucje prawa materialnego w odpowiedzialności zawodowej lekarzy: przewinienie zawodowe, przedawnienie i kara;
• relacje pomiędzy postępowaniem cywilnym, karnym oraz zawodowym lekarzy.

   Adresaci:
Książka przeznaczona jest w szczególności dla adwokatów i radców prawnych występujących w roli pełnomocników pokrzywdzonych oraz obrońców lekarzy w sprawach dotyczących ich odpowiedzialności zawodowej, a także sędziów orzekających w sprawach dotyczących odpowiedzialności zawodowej lekarzy. Będzie przydatna zarówno dla menedżerów podmiotów leczniczych, jak i pracowników naukowych uczelni medycznych oraz prawniczych.

Wykaz najważniejszych skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1. Pojęcia zdrowia i choroby – perspektywa lekarza
i pacjenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2. Zawód lekarza – rola kształcenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
3. Orzeczenia sądów lekarskich a prawo medyczne . . . . . . . . . . . . 22
4. Cel pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
5. Struktura pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Podziękowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Rozdział I
Samorząd zawodowy lekarzy. Zagadnienia ustrojowe . . . . . . . . 29
1. Pojęcie prawne samorządu zawodowego lekarzy, jego cele
i zadania oraz struktura organizacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
1.1. Konstytucyjne umocowanie samorządu zawodowego . . . 29
1.2. Samorząd zawodowy lekarzy – autonomia i struktura . . . 32
1.3. Nadzór sądowo -administracyjny nad samorządem . . . . . 37
1.4. Sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem
zawodu lekarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
1.5. Należyta staranność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2. Odpowiedzialność zawodowa lekarzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
2.1. Odpowiedzialność zawodowa – próba defi nicji . . . . . . . . . 44
2.2. Aksjologia odpowiedzialności zawodowej lekarzy . . . . . . 47
2.3. Charakter prawny odpowiedzialności zawodowej
lekarzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

3. Organy odpowiedzialności zawodowej lekarzy . . . . . . . . . . . . 57
3.1. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej . . . . . . . . . . . . . . 57
3.2. Sąd lekarski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3.2.1. Konstytucyjne umocowanie sądu lekarskiego . . . . 60
3.2.2. Instancyjność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
3.2.3. Skład orzekający . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
3.2.4. Właściwość sądów lekarskich . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
3.2.5. Wyłączenie sędziego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
3.3. Stosowanie prawa przez organy odpowiedzialności
zawodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
4. Podsumowanie i wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Rozdział II
Instytucje prawa materialnego odpowiedzialności
zawodowej lekarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
1. Przewinienie zawodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
1.1. Defi nicja przewinienia zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
1.2. Pojęcie czynu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
1.3. Niedookreśloność czynów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
1.4. Bezprawność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
1.5. Wina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
1.6. Kontratypy i okoliczności wyłączające winę . . . . . . . . . . . 84
1.7. Społeczna szkodliwość czynu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
1.8. Przewinienie mniejszej wagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
2. Przedawnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
2.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
2.2. Ujemna przesłanka procesowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
2.3. Terminy przedawnienia w ustawie o izbach
lekarskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
2.4. Przewinienie zawodowe a przestępstwo . . . . . . . . . . . . . . 101
3. Kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
3.1. Pojęcie kary w odpowiedzialności zawodowej
lekarzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
3.2. Wymiar kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
3.3. Katalog kar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
4. Podsumowanie i wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

Rozdział III
Zagadnienia procesowe odpowiedzialności zawodowej
lekarzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
1. Zagadnienia wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
2. Formy konsensualne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
2.1. Efektywność postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
2.2. Dobrowolne poddanie się karze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
2.3. Mediacja w sądzie lekarskim i w postępowaniu
przed OROZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
3. Strony postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
3.1. „Lekarz, którego dotyczy postępowanie”, i lekarz
obwiniony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
3.2. Lekarz obwiniony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
3.3. Pokrzywdzony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
4. Postępowanie przed rzecznikiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
4.1. Podstawy wszczęcia postępowania wyjaśniającego . . . . . 141
4.2. Zawiadomienie złożone przez prokuratora
lub sąd karny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
4.3. Postępowanie sprawdzające i wyjaśniające . . . . . . . . . . . . 147
4.4. Termin zakończenia postępowania wyjaśniającego . . . . . 150
4.5. Przewlekłość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
4.6. Kontrola sądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
4.7. Wniosek o ukaranie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
5. Sąd lekarski I instancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
5.1. Zasada jawności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
5.2. Przygotowanie rozprawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
5.3. Rozprawa główna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
5.4. Orzeczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
5.5. Uzasadnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
6. Postępowanie dowodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
6.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
6.2. Wniosek dowodowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
6.3. Dowód z urzędu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
6.4. Wyjaśnienia obwinionego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
6.5. Zeznania świadka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
6.6. Dowód z opinii biegłego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

6.6.1. Wiadomości specjalne i wiedza medyczna . . . . . . 184
6.6.2. Postanowienie o powołaniu biegłego . . . . . . . . . . . 189
6.6.3. Opinia biegłego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
6.6.4. Wyłączenie biegłego w świetle zasady
bezstronności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
6.6.5. Opinia psychiatryczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
6.7. Zasada swobodnej oceny dowodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
7. Postępowanie odwoławcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
7.1. Zakres kontroli odwoławczej NSL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
7.2. Granice rozpoznania a gwarancje obwinionego
(zakaz reformationis in peius i reguła ne peius) . . . . . . . . 203
7.3. Rozprawa odwoławcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
7.4. Orzeczenia NSL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
7.5. Postępowanie ponowne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
7.6. Postępowanie wykonawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
8. Nadzwyczajne środki odwoławcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
8.1. Wznowienie postępowania – zagadnienia
wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
8.2. Wniosek o wznowienie postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . 217
8.3. Podstawy wznowienia postępowania przed sądem
lekarskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
8.4. Orzeczenie w przedmiocie wznowienia . . . . . . . . . . . . . . 223
9. Podsumowanie i wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
Rozdział IV
Rola Sądu Najwyższego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
2. Skarga na uchylenie wyroku sądu odwoławczego . . . . . . . . . . 228
2.1. Cel wprowadzenia skargi w odpowiedzialności
zawodowej lekarzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
2.2. Wymogi formalne skargi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
2.3. Podstawy skargi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
2.4. Statystyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
3. Kasacja w odpowiedzialności zawodowej lekarzy . . . . . . . . . . 238
3.1. Ewolucja zaskarżania orzeczeń sądów lekarskich . . . . . . 238
3.2. Cel kasacji w odpowiedzialności zawodowej lekarzy . . . 240
3.3. Warunki wniesienia kasacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241

3.4. Podstawy kasacji w odpowiedzialności zawodowej
lekarzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
3.5. Rozprawa kasacyjna i rozstrzygnięcia Sądu
Najwyższego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
3.6. Statystyka i analiza kasacji dyscyplinarnych lekarzy . . . . 251
4. Podsumowanie i wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
Rozdział V
Wybrane zagadnienia dotyczące związków postępowania
przed sądem lekarskim, procedur karnej i cywilnej . . . . . . . . . 254
1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
2. Powiązania terminologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
3. Powiązania na tle zasad procesowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
3.1. Zasada prawdy materialnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
3.2. Zasada bezpośredniości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
4. Powiązania w prawie dowodowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
4.1. Dowód z dokumentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
4.2. Zeznania świadka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
4.3. Orzeczenie sądu lekarskiego w procesie cywilnym . . . . . 268
4.4. Dokumentacja medyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
4.5. Opinia biegłego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
5. Podsumowanie i wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
Rozdział VI
Badania empiryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
1. Metodologia i cel badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
1.1. Metodologia badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
1.2. Cel badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
2. Prezentacja wyników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
2.1. Charakterystyka i liczba spraw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
2.1.1. Brak zachowania należytej staranności
w procesie diagnostyczno -leczniczym . . . . . . . . . . 281
2.1.2. Medycyna pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
2.1.3. Reklama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
2.1.4. Dokumentacja medyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
2.1.5. Godność zawodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
2.2. Podmioty składające skargę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

2.3. Udział podmiotów profesjonalnych: obrońcy
i pełnomocnicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
2.3.1. Obrońca lekarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
2.3.2. Pełnomocnik pokrzywdzonego . . . . . . . . . . . . . . . . 294
2.4. Udział biegłych w postępowaniu przed OSL . . . . . . . . . . 296
2.5. Równolegle toczące się postępowanie karne
lub cywilne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
2.7. Umorzenie postępowania przez OSL . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
2.8. Umorzenie obligatoryjne – przedawnienie . . . . . . . . . . . . 310
2.9. Umorzenie fakultatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
2.10. Kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
3. Podsumowanie i wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
Rozdział VII
Orzecznictwo sądów lekarskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
1. Bóle pleców i brzucha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
2. Dokumentacja medyczna z przebiegu ciąży . . . . . . . . . . . . . . . 325
3. Szczepienia dzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
4. Pacjent zaintubowany pozostawiony bez opieki . . . . . . . . . . . . 332
5. Lekarz rezydent na dyżurze na SOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
6. Grypa u noworodka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
7. Zakażenie Clostridium diffi cile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
8. Kontynuacja chemioterapii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348
9. Doświadczenie a rutyna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
10. Zawał mięśnia sercowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
11. Odmowa przyjęcia do szpitala, wydłużony „łańcuch
przeżycia” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360
12. Ryzyko zabiegu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364
Podsumowanie i wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
1. Orzeczenia sądów lekarskich jako wzorce pożądanych
zachowań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
2. Orzeczenia sądów lekarskich jako decyzje podjęte w ramach
rzetelnego procesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369
3. Orzeczenia sądów lekarskich jako element edukacji . . . . . . . . 370

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
Akty prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399