Publikacja zawiera wszechstronną analizę problematyki zgody pacjenta na wykonanie zabiegu leczniczego i odpowiedzialności karnej za jej naruszenie. Przedstawiono w niej liczne zagadnienia ujawniające się w obszarze zgody pacjenta wraz z kwestiami spornymi, w tym m.in.:
- przedmiot ochrony przestępstwa wykonania zabiegu bez zgody pacjenta,
- przesłanki legalności zabiegu leczniczego,
- zgodę pacjenta w szczególnych przypadkach (np. gdy pacjent jest nieprzytomny lub w stanie terminalnym, ma być poddany transplantacji, eksperymentowi medycznemu lub badaniu klinicznemu),
- sytuacje, w których przepisy przewidują obowiązek leczenia w przypadku braku zgody pacjenta,
- okoliczności wyłączające lub umniejszające winę sprawcy wykonania zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta oraz kwestię stanu wyższej konieczności.
Monografia przeznaczona jest dla adwokatów i radców prawnych zajmujących się prawem medycznym oraz sędziów i prokuratorów prowadzących postępowania dotyczące zgody pacjenta. Zainteresuje również lekarzy, pielęgniarki i inne osoby wykonujące zawody medyczne, a także studentów prawa i medycyny.
Wykaz skrótów 9
Wstęp 19
Rozdział I Kształtowanie się odpowiedzialności za dokonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta 23
Rozdział II Przedmiot ochrony 31
Rozdział III Strona przedmiotowa 43 1. Zabieg leczniczy 43 2. Zgoda 75 2.1. Autonomia pacjenta 83 2.1.1. Model paternalistyczny relacji lekarz-pacjent 84 2.1.2. Prawo do autonomii 87 2.1.3. Kolizja wartości - wola pacjenta a jego życie 91 2.1.4. Zgoda pacjenta w kodeksach etycznych 102 2.1.5. Zgoda pacjenta w innych dokumentach 104 2.1.6. Zgoda pacjenta w regulacjach prawnych 105 2.2. Ważność zgody 109 2.3. Przedmiot zgody 115 2.4. Podmioty uprawnione do wyrażenia zgody 116 2.4.1. Zgoda własna pacjenta 116 2.4.2. Zgoda zastępcza (substytucyjna) 121 2.4.2.1. Zgoda przedstawiciela ustawowego 121 2.4.2.2. Zgoda opiekuna faktycznego 124 2.4.2.3. Zgoda sądu opiekuńczego 126 2.4.3. Zgoda kumulatywna 128 2.5. Udzielenie informacji pacjentowi 132 2.6. Ryzyko zabiegu 152 2.7. Forma zgody 154 2.8. Wielostopniowość zgody 161 2.9. Rozszerzenie zakresu zabiegu leczniczego 163 2.10. Cofnięcie zgody 166
Rozdział IV Zgoda pacjenta w szczególnych przypadkach 169 1. Pacjent nieprzytomny i w stanie terminalnym 170 2. Przerwanie ciąży i zabiegi lecznicze wykonywane u płodu 180 3. Eksperyment i badanie kliniczne 190 4. Transplantacja 207 5. Zgoda na pobranie krwi 215 5.1. Pobranie krwi na rzecz innych osób 215 5.2. Pobranie krwi w celu wykonania badań diagnostycznych 217 5.3. Pobranie krwi na badania na obecność przeciwciał wirusa HIV 219 5.4. Pobranie krwi w celu określenia poziomu alkoholu oraz dla celów dowodowych w postępowaniu karnym, w prawie ruchu drogowego i w prawie karnym wykonawczym 227 5.5. Pobranie krwi dla celów dowodowych w procesie cywilnym 237 6. Zabiegi kosmetyczne 239 7. Ratowanie samobójców 254 8. Oświadczenie pro futuro i transfuzja krwi u świadków Jehowy 261 9. Pobyt osoby z zaburzeniami psychicznymi w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjacyjnym 269
Rozdział V Obowiązek leczenia w przypadku braku zgody 271 1. Zobowiązanie sądowe do leczenia uzależnienia od alkoholu 275 2. Obowiązek leczenia osób uzależnionych od narkotyków 290 3. Przymus leczenia w chorobach zakaźnych 306 4. Interwencja psychiatryczna bez zgody pacjenta 319 5. Inne prawne obowiązki leczenia 333
Rozdział VI Podmiot 341 1. Osoby wykonujące zawód medyczny 348 1.1. Lekarz i lekarz dentysta 351 1.2. Pielęgniarka i położna 353 1.3. Ratownik i ratownik medyczny 359 1.4. Diagnosta laboratoryjny 361 1.5. Felczer 363 2. Inne osoby wykonujące zabieg, ale niebędące 364 2.1. Farmaceuta 364 2.1. Fizjoterapeuta 366 2.3. Pozostałe osoby wykonujące zabiegi bez uprawnień 368
Rozdział VII Strona podmiotowa 373
Rozdział VIII Zagrożenia karą i innym środkami 384 1. Zagrożenie karami 384 2. Zagrożenie innymi środkami 388
Rozdział IX Zbieg przepisów i przestępstw 403
Rozdział X Formy przestępstwa i tryb ścigania 410
Wnioski 415
Bibliografia 423