Metodologiczne dychotomie. Krytyka pozytywistycznych teorii prawa / Adam Dyrda, Tomasz Gizbert-Studnicki, Andrzej Grabowski

Współczesne spory metodologiczne i metafilozoficzne wewnątrz teorii prawa mogą zostać scharakteryzowane przez odwołanie się do kilku przeciwstawień, na ogół rozumianych jako przeciwstawienia o charakterze dychotomicznym. Podstawowe z nich to:
1) teoria prawa analityczna a teoria prawa empiryczna,
2) teoria prawa opisowa a teoria prawa normatywna (względnie wartościująca),
3) teoria prawa uniwersalna a teoria prawa partykularna.

Zagadnienia te mają charakter nie tylko metodologiczny, lecz także metafilozoficzny. Poszczególne stanowiska w tym sporze odróżniają się bowiem również tym, że ich adherenci odmiennie pojmują zadania i status filozofii, a poglądy metafilozoficzne w dużym stopniu rzutują na kształt formułowanych przez nich teorii prawa. Te kontrowersje są jednak rzadko ujawniane, a metafilozoficzne poglądy teoretyków prawa często muszą być dopiero rekonstruowane.

Celem książki jest wydobycie metafilozoficznych zagadnień na powierzchnię i ukazanie ich związku z głoszonymi tezami teoretycznoprawnymi, przede wszystkim w odniesieniu do współczesnego pozytywizmu prawniczego.

Wprowadzenie 9
Rozdział I Teoria prawa między analitycznością a empirycznością 21 1. Zamiast wstępu: Wielopłaszczyznowa koncepcja prawa w tradycji polskiej teorii prawa 21 2. Analityczność - syntetyczność 22 3. Ukąszenie semantyczne 30 4. Zadanie analitycznych teorii prawa 35 5. Rozumienie natury 41 6. Konieczność, istotność, istotowość 44 7. Ważność 63 8. Czy istnieje natura prawa? 66 9. Analiza pojęciowa a socjologia deskryptywna 71 10. Teoria potoczna 78 11. Pojęcia naturalne i pojęcia hermeneutyczne 82 12. Relacja między analityczną i empiryczną teorią prawa 85 13. Analiza pojęciowa a dane doświadczenia 97 14. Pojęcie prawa a natura prawa 105 15. Analityczna metafizyka Scotta Shapiro 107 16. Alternatywa analizy pojęciowej - redukcjonizm Andrei Marmora 118 17. Rodzaje pojęć - zagadnienie esencjalizmu 125 18. Pojęcia rodzinne i wiązkowe 128 19. Pojęcia nieostre i struktura otwarta 132 20. Kategorie radialne 135 21. Pojęcia z istoty sporne 141 22. Jeszcze o pojęciach i esencjalizmie 145 23. Zamiast konkluzji 149 23.1. Analityczne teorie prawa a metafizyka analityczna 150 23.2. Konieczność i przypadkowość 170 23.3. Jakiego rodzaju pojęciem jest pojęcie prawa? 178 23.4. Analiza a empiria. Możliwe rozumienia analizy pojęciowej 183 23.5. Niezależność od umysłu i błąd globalny 190 23.6. Uwagi końcowe 194
Rozdział II Teoria prawa między uniwersalnością a partykularnością 196 1. Wprowadzenie: "Jeże" i "lisy" w teorii prawa 196 2. Uniwersalność a ogólność 198 3. Paradoks Josepha Raza - teoria prawa jednocześnie uniwersalna i partykularna 204 4. Dyskursywny uniwersalizm Roberta Alexy'ego 222 5. Casus Ronalda Dworkina 227 6. Pluralizm prawny. Uniwersalność jako globalność 230 7. Filozoficzne implikacje - relatywizm 255 8. Teoria prawa między scientia a prudentia 258
Rozdział III Teoria prawa między opisem a wartościowaniem 262 1. Wprowadzenie 262 2. Deskryptywizm a konstruktywizm w naukach społecznych 268 3. Słabe i mocne sądy wartościujące a podstawowe kontrowersje analitycznej teorii prawa 274 4. Problem sporności praktyki prawa a wartościowania mocne 292 5. Rola interpretacji w rozpoznaniu istotowych funkcji prawa 299 6. Koncepcja wewnętrznej analizy pojęciowej Stephena R. Perry'ego 314 7. Problem demarkacji sądów deskryptywnych i normatywnych 320 8. Pozytywizm jako teoria minimum 326 9. Pojęcie prawa jako pojęcie hermeneutyczne (raz jeszcze) 335 10. Praktycystyczna teoria reguł a wewnętrzny punkt widzenia 337 11. Różne rozumienia wewnętrznego punktu widzenia 359 12. Krytyka ujęć Johna Finnisa i Ronalda Dworkina 375 13. Teoria zasady rządów prawa jako teoria normatywna 384 14. Inne problemy związane z koniecznością mocnej ewaluacji w teorii prawa 393
Rozdział IV Postpozytywizm prawniczy - teoria prawa między pozytywizmem a prawem natury 402 1. Wprowadzenie: Postpozytywistyczna wieża Babel 402 2. Postpozytywizm a neokonstytucjonalizm 407 3. Postpozytywizm i neokonstytucjonalizm a pre-postpozytywizm 413 4. Projekt postpozytywistyczny 417 5. Postpozytywizm prawniczy a post-pozytywizm filozoficzny 419 6. Wzmianka o odmianach postpozytywizmu prawniczego 428 7. Prawo jako społeczna praktyka argumentacyjna (o charakterze systemowym) 430 8. Praktyczna i wartościująca teoria prawa: scientia czy prudentia? 441 9. Punkt widzenia teorii prawa 448 10. Regionalizm teorii prawa 450 11. Notka o postpozytywizmie ideologicznym 452 12. Konkluzja: Postpozytywizm prawniczy a dychotomie teorii prawa 453
Spis literatury 455