Instrumenty płatnicze / Michał Grabowski

W książce „Instrumenty płatnicze" autor kompleksowo opisuje prawne aspekty instrumentów płatniczych - pojęcia wprowadzonego do polskiego syste­mu prawa w uchwalonej 19 sierpnia 2011 r. ustawie o usługach płatniczych. Analizie poddaje używanie pojęcia instrumentów płatniczych w naukach ekonomicznych oraz prawnych, jak również jego implementację w prawie niemieckim, brytyjskim i austriackim.

W książce opisano:
• problematykę wydawania, akceptacji i używania instrumentów, takich jak karta płatnicza i instrument pieniądza elektronicznego;
• zagadnienia świadczenia usług płatniczych, takich jak wpłaty i wypłaty gotówkowe, polecenie przelewu, polecenie zapłaty, przekaz pieniężny i usługi operatorów urządzeń telekomunikacyjnych, cyfrowych lub informatycznych;
• inne nowatorskie sposoby płatności, takie jak płatności mobilne, płatności internetowe (karty wirtualne, płatności p2p, elektroniczna prezentacja i płat­ność rachunków, agregacja płatności internetowych, agregacja rachunków), usługi płatności z wykorzystaniem kuponów, szybkie płatności interneto­we, wykorzystanie konstrukcji rachunku zastrzeżonego (escrow) oraz elektroniczną obsługę wypłaty wynagrodzeń (EBPP);
• instytucje prawne, takie jak m.in. usługa płatnicza, dostawca usług płatniczych, płatnik, odbiorca, system płatności, uwierzytelnienie, autoryzacja.

Publikacja zawiera kompleksowe wskazanie źródeł prawa dotyczącego płatności elektronicznych, w tym zarówno prawa polskiego, jak też prawa Unii Europejskiej. Autor przeprowadza szczegółową analizę prawną m.in. prawnej odpowiedzialności wydawcy i posiadacza instrumentów płatniczych, w tym w przypadku dokonania instrumentem płatniczym nieuprawnionych transakcji płatniczych.

Książka jest przeznaczona dla prawników, ekonomistów, pracowników naukowych, pracowników banków i innych instytucji finansowych oraz wszystkich osób spotykających się zawodowo lub naukowo z problematyką aspektów prawnych płatności elektronicznych.

Wykaz skrótów 7
Wprowadzenie 9

Rozdział 1
Regulacje w zakresie instrumentów płatniczych 13
1.1. Regulacje Unii Europejskiej w zakresie instrumentów płatniczych 13
1.2. Regulacje prawa polskiego w zakresie instrumentów płatniczych 36
1.3. Implementacja dyrektywy o usługach płatniczych 50
Podsumowanie 60

Rozdział 2
Pojęcie instrumentów płatniczych 65
2.1. Językowe pojęcie instrumentów płatniczych 65
2.2. Pojęcie instrumentów płatniczych w naukach ekonomicznych 68
2.3. Prawne pojęcie instrumentów płatniczych 71
2.3.1. Instrumenty płatnicze w prawie polskim 72
2.3.2. Transpozycja do prawa brytyjskiego 80
2.3.3. Transpozycja do prawa austriackiego 81
2.3.4. Transpozycja do prawa niemieckiego 82
Podsumowanie 85

Rozdział 3
Prawna regulacja instrumentów płatniczych 89
3.1. Podmioty uczestniczące w świadczeniu usług płatniczych 89
3.1.1. Płatnik, odbiorca, dostawca usług płatniczych 89
3.1.2. Podmioty pośredniczące w wykonaniu transakcji płatniczej 95
3.2. Podstawowe pojęcia prawne w ustawie o usługach płatniczych 97
3.2.1. Pojęcie systemu płatności 97
3.2.2. Pojęcie transakcji płatniczej i zlecenia płatniczego 98
3.2.3. Czynności uwierzytelnienia i autoryzacji 100
3.2.4. Prawne pojęcie „środków" 102
3.2.5. Prawo dostawcy oraz użytkownika do zablokowania instrumentu płatniczego 104
3.2.6. Użycie w usłudze płatniczej unikatowego identyfikatora 104
3.3. Pojęcie usług płatniczych 104
3.3.1. Usługa wydawania instrumentów płatniczych 106
3.3.2. Usługa zawierania umów z przedsiębiorcami o przyjmowanie zapłaty przy użyciu instrumentów płatniczych (tzw. acquiring) 107
3.3.3. Usługa wykonywania transakcji płatniczych przy użyciu instrumentów płatniczych 109
3.4. Typy umów o świadczenie usług płatniczych 109
3.4.1. Umowa o pojedynczą transakcję płatniczą 111
3.4.2. Umowa ramowa i uzgodnienie w jej postanowieniach instrumentu płatniczego 112
3.5. Prawna charakterystyka umowy o usługi płatnicze 114
3.5.1. Umowa o usługę płatniczą a umowa o elektroniczny instrument płatniczy 114
3.5.2. Umowa o usługę płatniczą w świetle ogólnych zasad prawa zobowiązań 115
3.6. Prawa i obowiązki podmiotów uczestniczących w transakcjach płatniczych 117
3.6.1. Obowiązki dostawcy usług płatniczych 117
3.6.2. Obowiązki użytkownika usług płatniczych 119
3.6.3. Obowiązki innych podmiotów 120
3.7. Cywilnoprawna odpowiedzialność stron transakcji płatniczej 121
3.7.1. Odpowiedzialność za należyte wykonanie transakcji płatniczej 122
3.7.2. Odpowiedzialność z tytułu niewykonywania lub nienależytego wykonywania obowiązków związanych z korzystaniem z instrumentów płatni­czych 128
3.8. Opłaty ponoszone przez dostawcę i użytkowników z tytułu wykonywania transakcji płatniczych przy użyciu instrumentów płatniczych 131
3.8.1. Opłaty ponoszone przez dostawcę 131
3.8.2. Opłaty ponoszone przez użytkownika 134
3.8.3. Zakaz pobierania opłat z kwoty transakcji 137
3.9. Sankcje za naruszenie przepisów regulujących używanie instrumentów płatniczych 139
3.9.1. Sankcje cywilnoprawne 139
3.9.2. Sankcje administracyjnoprawne 140
3.9.3. Sankcje karnoprawne 142
3.10. Relacja pojęcia instrumentów płatniczych do pojęcia dokumentów, papierów wartościowych oraz znaków legitymacyjnych 143
3.10.1. Instrumenty płatnicze a dokumenty 144
3.10.2. Instrumenty płatnicze a papiery wartościowe 146
3.10.3. Instrumenty płatnicze a znaki legitymacyjne 148
3.11. Nadzór nad stosowaniem instrumentów płatniczych 149
Podsumowanie 152

Rozdział 4
Rodzaje instrumentów płatniczych 155
4.1. Karta płatnicza 155
4.1.1. Wydawanie karty płatniczej 157
4.1.2. Wykonywanie transakcji płatniczych na rachunek płatniczy przy użyciu karty płatniczej 158
4.1.3. Charakter prawny zapłaty kartą płatniczą 163
4.2. Instrument pieniądza elektronicznego 168
4.2.1. Rodzaje instrumentu pieniądza elektronicznego 169
4.2.2. Wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego 171
4.2.3. Wykonywanie transakcji płatniczych na rachunek płatniczy przy użyciu instrumentu pieniądza elektronicznego 172
4.2.4. Charakter prawny pieniądza elektronicznego i zapłaty pieniądzem elektronicznym 178
4.3. Aplikacje bankowości elektronicznej 185
4.3.1. Pojęcie bankowości elektronicznej 185
4.3.2. Usługi bankowości elektronicznej jako elektroniczny instrument płatniczy 188
4.3.3. Aplikacje stosowane w bankowości elektronicznej a instrument płatniczy 189
4.3.4. Bankowość elektroniczna a wydawanie instrumentów płatniczych oraz acquiring 190
4.4. Usługi płatnicze wpłat i wypłat gotówkowych, polecenia przelewu, polecenia zapłaty, przekazów pieniężnych oraz usługi operatorów 193
4.4.1. Wpłaty i wypłaty gotówkowe 193
4.4.2. Polecenie przelewu 197
4.4.3. Polecenie zapłaty 200
4.4.4. Przekaz pieniężny 201
4.4.5. Usługi operatorów urządzeń telekomunikacyjnych, cyfrowych lub informatycznych 205
4.5. Inne nowatorskie sposoby płatności 207
4.5.1. M-płatności 208
4.5.2. Płatności „internetowe" 210
4.5.3. Usługi płatności z wykorzystaniem kuponów, szybkie płatności internetowe, wykorzystanie konstrukcji rachunku zastrzeżonego oraz elektronicz­na obsługa wypłaty wynagrodzeń 217
Podsumowanie 220

Rozdział 5
Szczególne regulacje dotyczące instrumentów płatniczych 223
5.1. „Niskokwotowe" instrumenty płatnicze 223
5.1.1. Zakres wymogów informacyjnych 225
5.1.2. Modyfikacja innych praw i obowiązków stron 226
5.2. Instrumenty używane w ramach ograniczonej sieci sprzedawców lub ograniczonego asortymentu usług 228
5.3. Prawne wyłączenie niektórych konstrukcji prawnych z pojęcia instrumentów płatniczych 230
Podsumowanie 234

Zakończenie 237
Załącznik 247
Bibliografia 253