Efektywne opodatkowanie przedsiębiorstw / Wojciech Sztuba

Wojciech Sztuba doktor nauk prawnych; doradca podatkowy, ekonomista; wykładow-
ca Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu; partner zarządzający w międzynarodo-
wej fi rmie doradczej, specjalizuje się w zarządzaniu ryzykiem podatkowym i tworzeniu
efektywnych podatkowo rozwiązań inwestycyjnych i transakcyjnych; członek zarządu
polskiego oddziału International Fiscal Association; autor wielu publikacji z zakresu
prawa podatkowego.

Tematyka efektywnego opodatkowania przedsiębiorstw jest jedną z istotniejszych w ob-
szarze regulacji prawa podatkowego, szczególnie z uwagi na relacje pomiędzy obrotem
gospodarczym a prawem podatkowym. Niniejsza monografi a jest bardzo dobrym przy-
kładem analizy zagadnienia efektywności opodatkowania przedsiębiorstw, wymagającej
równie mocnego zaangażowania zagadnień typowo prawnych z tymi, które stanowią nie-
jako ich przełożenie w bieżącym funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, a zatem jak choćby
metod kalkulacji, którymi można posługiwać się w ekonometrii i statystyce .
Dr hab. Paweł Borszowski, prof. nadzw. Uniwersytetu Wrocławskiego

W książce zaprezentowano wyniki pionierskich badań efektywnej stawki opodatkowa-
nia dochodu polskich przedsiębiorstw, która przeciętnie kształtowała się powyżej stawki
nominalnej. Autor w wyczerpujący sposób omawia przyczyny tego zjawiska leżące po
stronie zarówno prawa podatkowego, jak i bilansowego.
Opracowanie zawiera omówienie m.in. takich tematów jak:
rola podatku odroczonego w sprawozdaniu fi nansowym,
dane z rynku polskiego na temat efektywnych stawek CIT,
trwałe i przejściowe różnice pomiędzy dochodem podatkowym i wynikiem fi nanso-
wym brutto,
znaczenie MSR 12 przy sporządzaniu sprawozdania fi nansowego na podstawie MSSF.

Publikacja przeznaczona jest dla przedstawicieli nauki prawa podatkowego i prawa bilansowego. Zainteresuje doradców podatkowych, biegłych rewidentów oraz pracowników intytucji państwowych odpowiedzialnych za politykę fiskalną i gospodarczą.

Wykaz skrótów 9
Wprowadzenie 11
Rozdział I Podstawy teoretyczne 17 1. Pojęcie nominalnej i efektywnej stawki podatku dochodowego 17 1.1. Stawka nominalna podatku dochodowego 17 1.2. Efektywne stawki podatku dochodowego 18 1.2.1. Efektywna graniczna stawka podatku 20 1.2.2. Efektywna średnia stawka podatku 24 1.2.3. Implikowana stawka podatku 28 1.2.4. Efektywna koncernowa stawka podatku 28 1.2.5. Przewaga modelu ETR nad EMTR, EATR i ITR 33 2. Nominalna stawka podatku dochodowego - polskie ustawodawstwo w konkurencyjnym otoczeniu państw Unii Europejskiej i Europy Środkowo-Wschodniej 36 2.1. Rola stawki nominalnej w polityce fiskalnej państwa 36 2.2. Światowe tendencje w opodatkowaniu przedsiębiorstw 37 2.3. Globalny kryzys gospodarczy 44 3. Efektywna stawka podatku jako wymierny parametr porównawczy przy ocenie konkurencyjności jurysdykcji podatkowych 46 3.1. Konkurencja inwestycyjna państw 46 3.2. Wynik bilansowy a wynik podatkowy 49 3.2.1. Doświadczenia zagraniczne 49 3.2.2. Doświadczenia polskie 53 4. Podsumowanie 58
Rozdział II Metodologia i zakres badania 61 1. Badanie podstawowe metodą analizy monograficznej 61 2. Selekcja próby badawczej 62 3. Założenia co do analizy i interpretacji wyników 70 3.1. Analiza statystyczna danych liczbowych na podstawie sprawozdań finansowych 70 3.2. Analiza opisowa danych jakościowych na podstawie sprawozdań finansowych 72 3.3. Indywidualne badanie różnic trwałych na podstawie wywiadów uzupełniających 73 3.4. Uzupełniająca analiza różnic trwałych na podstawie wyników sondażu opinii przeprowadzonego w lutym 2010 r. 77 4. Podsumowanie 79
Rozdział III Analiza i interpretacja wyników badania 81 1. Przebieg badania podstawowego 81 2. Omówienie wyników badania podstawowego 82 2.1. Średnia ETR w próbie badawczej 82 2.2. Analiza średniej ETR ze względu na pochodzenie kapitału 90 2.3. Analiza sektorowa średniej ETR 95 2.3.1. Branże najliczniej reprezentowane 96 2.3.2. Branże z najwyższym odchyleniem dodatnim średniej ETR 97 2.3.3. Branże z najwyższym odchyleniem ujemnym 99 2.4. Analiza różnic trwałych w badaniu podstawowym 100 2.5. Analityka szczegółowa na podstawie wyników badania uzupełniającego 106 2.6. Analityka szczegółowa na podstawie wyników badania sondażowego 111 3. Synteza wyników przeprowadzonych badań 116 4. Podsumowanie 126
Rozdział IV Różnice między prawem podatkowym i bilansowym w świetle uzyskanych wyników badania 129 1. Analiza różnic w normatywnym ujęciu wyniku ekonomicznego poprzez prawo podatkowe i prawo bilansowe 129 1.1. Porównanie konstrukcji dochodu na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i wyniku finansowego brutto na gruncie ustawy o rachunkowości 131 1.1.1. Zasada kasowa a zasada memoriałowa 132 1.1.2. Zasada formy a zasada treści 134 1.1.3. Rygoryzm wykładni prawa podatkowego 139 1.1.4. Polityka fiskalna 143 1.1.5. Anachronizm niektórych konstrukcji prawnopodatkowych 145 1.1.6. Ulgi i zwolnienia podatkowe 147 1.2. Określenie wpływu standardu rachunkowości finansowej na efektywną stawkę podatku 150 1.2.1. MSR 12, czyli ograniczenia w tworzeniu aktywów i rezerw na podatek odroczony 151 1.2.2. Aktywa a rezerwy 152 1.2.3. Rozliczanie aktywów i rezerw na podatek odroczony 153 2. Możliwe kierunki zmian legislacyjnych wpływających na efektywne opodatkowanie dochodu 155 2.1. Koncepcja Common Consolidated Corporate Tax Base 155 2.1.1. Opodatkowanie przedsiębiorstw lokalnych 159 2.1.2. Opodatkowanie grup skonsolidowanych 162 2.1.2.1. Skonsolidowana podstawa opodatkowania 162 2.1.2.2. Podział skonsolidowanego dochodu 162 2.1.2.3. Inne postanowienia modelu CCCTB 164 2.1.3. Warianty wdrożenia CCCTB 164 2.1.4. Prawdopodobieństwo wdrożenia CCCTB i jego potencjalny wpływ na ETR w Polsce 166 2.2. Propozycje OECD w zakresie zapobiegania erozji podstawy opodatkowania i transferu zysków 169 2.3. Analiza tendencji w procesie kształtowania norm polskiego systemu opodatkowania dochodu istotnych z punktu widzenia ETR 178 3. Podsumowanie 185
Rozdział V Wnioski końcowe 188 1. Omówienie wyników przeprowadzonego badania w kontekście hipotezy roboczej pracy 188 2. Postulat de lege ferenda - wprowadzenie zasady miarodajności 193 2.1. Ograniczenie skali występowania różnic przejściowych 195 2.1.1. Amortyzacja 197 2.1.2. Różnice kursowe 198 2.1.3. Odsetki 199 2.2. Likwidacja niektórych różnic trwałych 200 2.2.1. Samochody osobowe 200 2.2.2. Likwidacja środków trwałych na skutek zmiany rodzaju działalności 201 2.2.3. Składki na dobrowolne uczestnictwo w organizacjach 202 2.2.4. Nieodpłatne i częściowo nieodpłatne świadczenia 202
Bibliografia 205